Săn lan rừng chợ Bưởi

Chợ Bưởi phiên đầu năm-cứ tạm tính là vậy-nhằm mồng 9 tháng Giêng âm lịch, đến là đông vui. Người dân không có điều kiện đi chợ Viềng (Nam Định) thì đi chợ Bưởi cũng ổn. Các bà, các mẹ thì mua lấy cây ớt, cây chanh; mấy ông già thì kiếm vài gốc mai về chăm cho vui cửa vui nhà. Phong lan rừng ở chợ Bưởi xưa nay đã có tiếng, gần như loại nào cũng có. Từ đai trâu, quế lan hương, tam bảo sắc cho đến kiều, thủy tiên, kiếm, các loại lan hài… thế nên hút khách lắm. Cuộc sống của người dân ngày một khấm khá, giá phong lan rừng cũng theo đó mà tăng lên. Giò đai trâu nào nom bắt mắt cũng có giá vài triệu đồng. Đai trâu hoa bền, đẹp, thơm đậm mùi, lại nở đúng dịp Tết Nguyên đán nên được dân chơi lan chuộng.

Anh nào ít tiền thì chịu khó kiếm mấy ngọn đai trâu về tự ghép. Thủy tiên, quế lan hương, kiều, giờ cũng tiền triệu. Quế lan hương bông trắng muốt, thơm mùi quế vừa sang vừa tao nhã, cứ nhằm Trung thu trổ bông thơm ngào ngạt nên cũng được dân chơi lan chuộng.

Ai chơi lan cầu kỳ thì lên Hòa Bình kiếm quế lan hương về chơi. Quế lan hương Hòa Bình xưa nay nức tiếng thân to khỏe, hoa ra chùm dài, thơm bền hơn hẳn quế lan hương vùng khác. Dân bán lan chợ Bưởi mà “thò” ra giò quế lan hương Hòa Bình nào là khách chộp ngay.

Ai mới tập chơi lan thì thường lên chợ Bưởi mua ít lan rừng về ghép dần. Đầu tiên là giò đai trâu nhỏ, giò thủy tiên xinh xinh. Sau có điều kiện hơn, có tương đối kiến thức về lan thì bắt đầu đua nhau ghép giò quế lan hương, tam bảo sắc, phi điệp… xem của ai hoành tráng hơn.

Lan rừng về Hà Nội

Lan kén không khí, kén phong thủy và kén cả người chăm. Chẳng biết có phải vì thế hay không mà có người chăm mãi lan chẳng ra hoa, hoặc cứ lụi dần. Trong khi có người mát tay, ghép giò xong quăng quật đủ kiểu mà lan cứ trổ hoa ầm ầm.

Người đi chợ Bưởi tìm phong lan rừng cứ thong thả mà dạo chơi. Ghé hàng này trò chuyện với chủ một lát, rồi lại qua hàng bên học hỏi cách trồng giống mới. Kể cả khi mua rồi, về không ưng vẫn có thể gửi lại chủ hàng. Con nối nghiệp cha. Cha nghỉ bán hàng thì con kế tục, tìm hiểu về phong lan, đi rừng kiếm lan mang xuống phố bán. Cách đây tầm hai thập niên, nhiều khách Trung Quốc, Nhật Bản tìm đến chợ Bưởi săn lan rừng đột biến gien, chủ yếu là hai loại: Đai trâu và lan hài. Thế nên mới có chuyện người đi rừng may mắn kiếm được cây lan hài bé xíu nhưng lá đột biến (có màu khác thường) là đã có thể xây được một ngôi nhà khang trang. Giá một cây lan hài đột biến gien trong thập niên 1990 có thể được khách nước ngoài trả tới 20.000USD. Nhưng trong vạn cây mới có một cây đột biến gien và thậm chí ngay cả người bán hàng lẫn người mua cũng không biết. Chỉ đến khi khách chụp ảnh hoa mang ra chợ hỏi thì “bác ơi trúng đậm rồi. Lan hài đột biến đấy”. Cả khách lẫn chủ hàng ôm nhau không khác gì trúng số độc đắc. Có người không bán giữ lại cây lan độc nhất vô nhị để bạn bè đến chơi thưởng ngoạn. Có người bán lấy tiền cho con ăn học, sửa sang lại nhà cửa. Nhưng cũng có người chơi “dị”, không cho ai thưởng lãm, hoa nở ra ngắm trong phòng kín một, hai buổi là cắt bỏ ngay. Chịu. Không sao lý giải được.

Giờ khoa học phát triển, nhiều giống lan mới đã được nuôi cấy gien nhưng lan rừng vẫn được dân chơi lan chuộng. Phàm đã ai chơi lan thì lại không khoái lan công nghiệp. Đẹp đấy, to đấy nhưng không có mùi thơm hoặc nếu có mùi thì cũng rất… công nghiệp.

Đi chợ Bưởi, khách vẫn dặn chủ hàng: "Tớ cần giống lan này, cần giò lan này, cậu có nhớ để cho tớ nhé". Cũng không ít lần chủ hàng điện thoại hỏi gấp: Có người cần mua giò đai trâu nhà bác để chuyển về quê biếu bố mẹ vợ. Bác có đồng ý để lại cho người ta không?".

Cuối tuần Hà Nội trời mưa xuân, phiên chợ mồng 9 lại nhằm đúng ngày thứ bảy nên càng đông vui. Ai đó cũng tìm chọn cho mình một cây về nhà trồng đầu năm mới lấy may. Riêng cánh chơi phong lan vẫn tỉ mẩn ngồi chọn từng nhánh lan một.

HOÀNG THẢO