Chồng ta áo rách ta thương...

Mượn hình ảnh chiếc áo gần gũi được sử dụng hằng ngày, kết hợp khéo léo với biện pháp nghệ thuật so sánh và ẩn dụ, câu ca dao tôn lên vẻ đẹp đức hạnh của người phụ nữ Việt Nam.

Theo “Từ điển tiếng Việt”, Viện Ngôn ngữ học, năm 2021, trang 1.036, “rách” là trạng thái không còn nguyên mảnh, có những chỗ bị tách ra mà không phải do các đường cắt. “Áo rách” là chiếc áo không còn lành lặn, nguyên vẹn. “Gấm” (trang 473) là hàng dệt bằng tơ nhiều màu, có hình hoa lá. Áo gấm là loại áo đẹp, quý, trái ngược hoàn toàn với chiếc áo rách.

Như vậy, ở lớp nghĩa thứ nhất, câu ca dao nói về tình yêu chân thành, chung thủy của người vợ đối với chồng, không phụ thuộc vào vật chất. Dù chồng có nghèo khó, mặc áo rách, vẫn một lòng yêu thương chồng.

Ẩn dụ đằng sau hai hình ảnh đối lập “áo rách” không lành lặn, xấu xí và “áo gấm” vừa đẹp đẽ, sang trọng lại còn “xông” hương thơm nức, ông cha ta còn muốn gửi lời nhắn nhủ ở tầng nghĩa sâu sắc hơn là, chồng ta dù nghèo khổ, vất vả đó vẫn là chồng ta. Vợ chồng phải một lòng một dạ thương yêu nhau. Còn chồng người giàu có, quyền cao chức trọng cũng là của người khác. Mặc nhiên không tơ tưởng, không đứng núi này trông núi kia, mong mỏi về phú quý của người khác. Đấy cũng chính là biểu hiện của lối sống cao đẹp, gìn giữ đạo đức vợ chồng nghĩa tình, thủy chung, sẻ chia cùng nhau vượt qua khó khăn chứ không ham hư vinh mà chối tình bỏ nghĩa.

Theo “Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam”, Nhà xuất bản Văn học, năm 2016, trang 90, “Chồng ta áo rách ta thương/ Chồng người áo gấm xông hương mặc người” ca tụng tình thủy chung của người vợ.

Người xưa thường nói, nên vợ nên chồng là do nhân duyên, nhưng trong xã hội ngày nay, quyền quyết định cuối cùng tùy thuộc vào quyền lựa chọn của mỗi người. Bởi vậy, chọn người bạn đời giàu sang, quyền quý hay nghèo khó cũng chính là lựa chọn của mình. Hạnh phúc là khi cả hai cùng nhìn về một hướng, cùng cố gắng, nỗ lực xây dựng gia đình. Mọi sự so sánh, tính toán hơn thua giữa người bạn đời của mình với người khác đều là căn nguyên của những suy nghĩ chênh chao sầu khổ, là mầm họa dẫn đến phá vỡ hạnh phúc gia đình.

VĂN TUẤN