Đặt nền móng cho ngành châm cứu Việt Nam hiện đại

GS Nguyễn Tài Thu sinh ngày 4-6-1931 ở thôn Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, Hà Nội. 

Khi mới 16 tuổi, bấy giờ cuộc chiến chống thực dân Pháp diễn ra ác liệt, Nguyễn Tài Thu cùng anh và em trai trốn nhà tham gia lực lượng Tự vệ Thành. 3 cậu thanh niên nghe theo tiếng gọi của dân tộc, chiến đấu với tinh thần “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”.

leftcenterrightdel
Giáo sư Nguyễn Tài Thu. Ảnh do gia đình cung cấp 

Năm 1947, chàng thanh niên Nguyễn Tài Thu theo Trung đoàn Thủ Đô lên Chiến khu Việt Bắc. Năm 1952, khi đang học năm thứ nhất Trường Y sĩ Việt Bắc, anh được cử đi học tại Trường Đại học Y khoa Bắc Kinh (Trung Quốc), kéo dài 6 năm. Nguyễn Tài Thu chọn học chuyên sâu ngành châm cứu vì một ý nghĩ rất đơn giản: Đất nước còn khó khăn, nhân dân còn nghèo, phương pháp chữa bệnh này vừa ít tốn tiền nhưng lại có hiệu quả điều trị cao, phù hợp với mọi đối tượng. Ông từng nói: “Châm cứu là phương pháp điều trị y học cổ truyền không tốn kém chi phí, không đòi hỏi trang thiết bị hiện đại, mang đến hiệu quả cao, điều trị nhiều bệnh lý cấp tính và mạn tính”.

Năm 1958, Nguyễn Tài Thu về nước. Cũng trong năm 1958, Nguyễn Tài Thu gặp người con gái Hà Nội Đinh Lệ Mạnh và kết hôn với cô. Về nước, anh được giao nhiệm vụ tập hợp những người hiểu biết về châm cứu để đào tạo. Đây cũng là tiền đề xây dựng Hội Châm cứu Việt Nam sau này vào năm 1967. Nhiệm vụ quả là khó khăn và nặng nề với chàng trai trẻ. Lớp học đầu tiên về châm cứu được mở tại Cửa Lò, với khoảng 350 học viên, sau đó là Hà Nội, Hải Phòng... Gần 10 năm sau, đã có hơn 4.000 học viên được đào tạo lành nghề.

Kháng chiến chống Mỹ bùng nổ, Nguyễn Tài Thu xung phong lên tuyến đầu lửa đạn, trực tiếp khám, chữa bệnh cho thương binh, bệnh binh. Chứng kiến sự đau đớn của cán bộ, chiến sĩ trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt, không đủ trang thiết bị, thuốc men, Nguyễn Tài Thu đã nghĩ cách áp dụng phương pháp châm cứu gây tê để giảm đau cho người bệnh, góp công sức lớn vào việc thực hiện những ca phẫu thuật khó. Những khám phá, thử nghiệm của ông đã giúp hàng trăm, hàng ngàn ca phẫu thuật thành công, giúp người bệnh giảm bớt đau đớn và giảm chi phí lúc bấy giờ. Tấm lòng với những thương, bệnh binh được ông ghi cả vào 7 cuốn sổ. Đến khi trái tim ngừng đập, ông chưa bao giờ thôi thổn thức trước những chiến sĩ trẻ tuổi đã hy sinh vì Tổ quốc, những trẻ em thiếu may mắn và người bệnh có hoàn cảnh khó khăn.

Năm 1975, Nguyễn Tài Thu công tác tại Hội Châm cứu Việt Nam. Trong giai đoạn đầu thập niên 1980, trước tình hình đời sống nhân dân gặp vô vàn khó khăn, đặc biệt trong hoạt động chăm sóc sức khỏe, Bộ Y tế quyết định thành lập Viện Châm cứu Việt Nam, đến năm 2003 đổi tên là Bệnh viện Châm cứu Trung ương.

GS Nguyễn Tài Thu làm việc tại đây trên cương vị Viện trưởng, sau này là Giám đốc Bệnh viện Châm cứu Trung ương đến năm 2007. Từ hai bàn tay trắng, ông và cộng sự đã xây dựng Bệnh viện Châm cứu Trung ương bề thế như hiện nay. Phát triển Hội Châm cứu Việt Nam với hơn 27.000 hội viên, đào tạo được hàng trăm cán bộ châm cứu trình độ sau đại học. Đến trước khi qua đời, ông đã mở hơn 500 lớp học truyền nghề cho quân-dân y trên nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước.

Đến nay, hầu hết các bệnh viện trong cả nước đều có bộ môn châm cứu. Bệnh viện Châm cứu Trung ương do GS Nguyễn Tài Thu sáng lập trở thành địa chỉ quen thuộc của giới khoa học châm cứu trong và ngoài nước. Ông góp công mở trung tâm điều trị bằng châm cứu tại nhiều nước trên thế giới như Nga, Mexico... Hiện các bác sĩ của Bệnh viện Châm cứu Trung ương vẫn luân phiên đi làm việc ở các nước này. Có 39 nước đưa  bác sĩ sang học tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương hoặc bệnh viện cử bác sĩ sang giảng dạy. Ngoài giờ lên lớp, ông dành nhiều thời gian châm cứu cho trẻ em và các đối tượng nghèo, điều kiện kinh tế khó khăn. Rất nhiều ca bệnh khó được ông châm cứu thành công, đem lại sức khỏe cho những bệnh nhân không may bị dị tật bẩm sinh và mang lại niềm hạnh phúc cho gia đình các cháu.

Sáng lập nhiều kỹ thuật mới

Trong những năm tháng cống hiến không ngừng nghỉ, GS Nguyễn Tài Thu đã góp công lớn trong việc làm hưng thịnh lĩnh vực châm cứu ở Việt Nam. Ông để lại cho nền y học nước nhà, nhất là nền y học cổ truyền khối tri thức đồ sộ với hàng chục công trình khoa học về châm cứu và lý luận Đông y như “Tân châm”, “Thủy châm”, “Nhĩ châm”, “Điện châm”... Đây chính là cẩm nang nghiên cứu, học tập cho hàng nghìn y sĩ, bác sĩ hiện nay.

GS Nguyễn Tài Thu là người khai sinh kỹ thuật tân châm (châm cứu mới). Đây là hình thức châm cứu bằng kim dài gấp cả chục lần so với châm cứu truyền thống, có hiệu quả điều trị tốt hơn nhiều lần phương pháp cũ. Phương pháp này giúp điều trị cho hàng nghìn bệnh nhân khỏi các căn bệnh cấp, mạn tính như thần kinh tọa, rối loạn tiền đình, đau đầu, mất ngủ, tai biến mạch máu não, cắt cơn cho người nghiện ma túy; chữa bệnh béo phì, rối loạn thần kinh thực vật, cắt cơn hen phế quản...

Ông cũng nhận thấy khi chữa bệnh, các thầy thuốc có hình thức đưa thuốc vào cơ thể người bệnh bằng cách tiêm vào tĩnh mạch hay bắp. Như vậy có thể tiêm thuốc vào thẳng các huyệt đạo để thuốc có tác dụng nhanh. Đó cũng chính là lý do ông đã khởi xướng trường phái tân châm, đi theo y học cổ truyền, ứng dụng tinh hoa dân tộc. Ông còn nổi danh với những nghiên cứu kỹ thuật mới khác như: Thủy châm, đại trường châm, nhĩ châm, mãng châm, châm cứu cai nghiện ma túy...

Kỹ thuật châm cứu và châm tê cai nghiện ma túy của GS Nguyễn Tài Thu đạt tỷ lệ cắt cơn cao hơn 90%, được Bộ Y tế cấp phép triển khai và được giới thiệu đến gần 50 quốc gia trên thế giới. Tại hội nghị châm cứu toàn thế giới với sự tham dự của đại biểu đến từ 84 nước, họp tại Sydney, Australia vào tháng 10-2004, phương pháp châm cứu cai nghiện ma túy được GS Nguyễn Tài Thu trình bày đầu tiên trong số 280 báo cáo khoa học tại hội nghị và được hoan nghênh nhiệt liệt.

Chia sẻ về hiệu quả của phương pháp châm cứu điều trị cắt cơn nghiện, GS Nguyễn Tài Thu lúc sinh thời cho biết, trung bình 10 ngày, có người 7 ngày, có người 2 tuần thì cắt được cơn khi cai nghiện ma túy.

leftcenterrightdel
GS Nguyễn Tài Thu (thứ hai, từ trái sang) tại Lễ khai trương Trung tâm Châm cứu mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Mexico năm 2001. Ảnh tư liệu 

GS Nguyễn Tài Thu cũng đã dày công nghiên cứu, phát triển và ứng dụng phương pháp mãng châm, là sự kết hợp của hai loại trường châm và đại châm. Với cây kim dài, đốc kim có độ dài trung bình từ 5 đến 8cm, trong đó, loại thân kim dài có kích thước từ 10 đến 60cm. Theo Hội Châm cứu Việt Nam, mãng châm là một trong những phương pháp châm cứu được thế giới đánh giá cao về hiệu quả và khuyến khích đưa vào điều trị. Phương pháp này được nhấn mạnh trong các ứng dụng châm tê phẫu thuật, điều trị các chứng đau, châm chữa bệnh liệt... Đây cũng là những kết quả xuất sắc mà châm cứu Việt Nam đã đạt được bằng phương pháp mãng châm.

Hay phương pháp điện châm gây tê cho phẫu thuật của GS Nguyễn Tài Thu đạt hiệu quả đến 98,3%, đã thực hiện khoảng 100.000 ca mổ.

“Cây kim vàng”, “Vua châm cứu”, “Thần châm”... là những cái tên được nhiều người nể trọng phong tặng GS Nguyễn Tài Thu. Với những thành tựu và công sức nghiên cứu ứng dụng, ông được phong tặng danh hiệu Thầy thuốc Nhân dân, Anh hùng Lao động cùng nhiều phần thưởng cao quý khác. Trước khi qua đời, ông đang giữ chức Phó chủ tịch Hội Châm cứu thế giới, Chủ tịch Hội Châm cứu Việt Nam và Chủ tịch Hội Cứu trợ trẻ em tàn tật Việt Nam. Ông có quan hệ khoa học với 38 nước trên thế giới, là GS, Tiến sĩ danh dự của 16 trường đại học nước ngoài.

GS Nguyễn Tài Thu tâm niệm “phải có tâm nguyện, có tài hoa và niềm đam mê, có tình thương để sống chết với nghề thì mới giúp được người bệnh và duy trì, phát triển được thành tựu y học”. Dù ông đã đi xa, nhưng chắc chắn tên tuổi của ông sẽ luôn được nhắc đến, là người thầy thuốc-bác sĩ hết lòng vì sự nghiệp bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân.

HOÀNG VIỆT