Những “hiệp sĩ trí tuệ” bảo vệ môi trường

Trung tá, kỹ sư Nguyễn Trường Sơn, Trưởng phòng Kỹ thuật, Viện Thiết kế BQP cho biết: “Theo Quy hoạch tổng thể phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam đến năm 2020, nhu cầu sử dụng vật liệu năm 2010 là 25 tỷ viên gạch, năm 2020 là 42 tỷ viên gạch. Nếu đáp ứng nhu cầu này bằng đất sét nung thì năm 2020 sẽ tiêu tốn 57-60 triệu m3 đất sét, tương đương khoảng 3.000ha đất nông nghiệp, tiêu tốn 5,3-5,6 triệu tấn than, đồng thời thải ra khoảng 17 triệu tấn khí CO2”.

Rõ ràng, việc sử dụng gạch đất sét nung trong xây dựng đã tác động rất xấu đến công tác bảo vệ môi trường. Nhận thức được vấn đề này, từ năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chương trình phát triển vật liệu xây không nung theo Quyết định số 567/QĐ-TTg ngày 28-4-2010 (gọi tắt là Chương trình 567). Tôi hỏi kỹ sư Nguyễn Trường Sơn:

- Việc sử dụng vật liệu xây không nung có lợi cho môi trường như thế nào?

Kỹ sư Nguyễn Trường Sơn bày tỏ: “Lợi ích của việc này rất lớn. Nhiều nước trên thế giới đã tiến hành từ lâu với tỷ lệ sử dụng vật liệu xây không nung rất cao, như Thái Lan, Malaysia tỷ lệ lên đến 70-80%. Sử dụng vật liệu xây không nung sẽ thúc đẩy CNH, HĐH, đẩy cao năng suất lao động xã hội; tiết kiệm tài nguyên đất sét và diện tích đất canh tác nông nghiệp; tiết kiệm nhiên liệu, năng lượng, giảm khí thải; tiêu thụ một phần đáng kể phế thải từ các ngành khác như nhiệt điện, luyện kim, khai khoáng, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, các chi phí xử lý phế thải và đặc biệt là tạo ra các sản phẩm xanh, công trình xanh”.

Sinh hoạt khoa học tại Thư viện sáng tạo C-box, Viện Thiết kế Bộ Quốc phòng. Ảnh: PHÙNG TUẤN

Mục tiêu cụ thể của Chương trình 567 là thay thế gạch đất sét nung bằng gạch không nung từ 20-25% vào năm 2015, 30-40% vào năm 2020. Với tỷ lệ này, hàng năm ngành xây dựng sẽ sử dụng khoảng 15-20 triệu tấn phế thải công nghiệp (tro, xỉ nhiệt điện, xỉ lò cao...) để sản xuất vật liệu không nung; tiết kiệm khoảng 1.000ha đất nông nghiệp và hàng trăm hecta diện tích đất chứa phế thải; tiến tới xóa bỏ hoàn toàn các cơ sở sản xuất gạch đất sét nung...

Với chức năng, nhiệm vụ của mình, Viện Thiết kế BQP đã tuân thủ các cơ chế, chính sách của Nhà nước về sử dụng vật liệu xây không nung trong tất cả các công trình viện đảm nhiệm tư vấn thiết kế. Công việc này không hề dễ dàng. Giá thành của gạch nung ở nước ta còn khá rẻ nên gạch không nung rất khó cạnh tranh. Hệ thống văn bản về tiêu chuẩn, định mức, các giải pháp thi công, hướng dẫn thi công, nghiệm thu chưa đầy đủ cho các chủng loại sản phẩm. Các chính sách ưu đãi đầu tư sản xuất vật liệu xây không nung đã được ban hành nhưng nhiều địa phương chưa thực hiện. Một số địa phương chưa quan tâm đến Chương trình 567 hoặc chưa có giải pháp hữu hiệu xóa bỏ việc sản xuất gạch nung. Sản phẩm vật liệu xây không nung mẫu mã còn đơn điệu, nhiều sản phẩm không đạt tiêu chuẩn vẫn tiêu thụ ra thị trường gây tác động tiêu cực trong nhìn nhận của người sử dụng về vật liệu xây không nung... Tất cả những vấn đề trên khiến các nhà đầu tư, nhà thi công thường “ép ngược” Viện Thiết kế BQP phải điều chỉnh nội dung, không đưa sản phẩm vật liệu xây không nung theo tỷ lệ quy định vào nội dung tư vấn.

Tuy nhiên, với trách nhiệm của mình trong công tác bảo vệ môi trường, cán bộ tư vấn thuộc Viện Thiết kế BQP đã kiên trì vận động, thuyết phục, giải thích cho chủ đầu tư, nhà thi công hiểu rõ sự cần thiết phải tuân thủ Chương trình 567. Qua kiểm tra, 90% số công trình do Viện Thiết kế đảm nhiệm tư vấn đều đã chấp hành nghiêm quy định của Chương trình. Có những công trình rất lớn, như Trường Sĩ quan Chính trị, Viện Thiết kế BQP đã tư vấn chủ đầu tư và nhà thi công đã sử dụng gạch không nung Khang Minh. Đến nay, khi đưa vào sử dụng, công trình đã thể hiện độ bền đẹp, khang trang, qua đó có tác dụng lớn trong việc cổ vũ, động viên chủ đầu tư các công trình khác học tập, làm theo.

Đánh giá tác động môi trường và tích cực nghiên cứu khoa học

Cũng tham gia tích cực vào bảo vệ môi trường, nhưng cán bộ, nhân viên Xí nghiệp khảo sát 1 thuộc Viện Thiết kế BQP lại âm thầm làm việc theo phương thức khác. Trung tá, kỹ sư Lê Minh Quyết, Giám đốc xí nghiệp, cho biết:

- Ở nước ta, Luật Bảo vệ môi trường được ban hành năm 2014. Ngày 17-10-2016, Bộ trưởng BQP đã ban hành Chỉ thị 88 về việc phòng ngừa, xử lý ô nhiễm môi trường đối với các cơ quan, đơn vị và công tác lập, thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với các dự án đầu tư trong quân đội. Từ năm 2017, Viện Thiết kế BQP đã đưa việc đánh giá tác động môi trường vào nhiệm vụ tư vấn thiết kế và giao Xí nghiệp Khảo sát số 1 chuyên sâu công việc này. Từ đó đến nay, Xí nghiệp Khảo sát số 1 đã tham gia đánh giá tác động môi trường, lập kế hoạch bảo vệ môi trường cho hơn 10 công trình lớn nhỏ.

Những công trình mà Xí nghiệp Khảo sát số 1 đã tham gia đánh giá tác động môi trường, lập kế hoạch bảo vệ môi trường như Kho KV1 (Cục Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật), Trường bắn Bộ CHQS tỉnh Yên Bái (Quân khu 2), Dự án A1 của Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam... đã được cơ quan chức năng cấp trên và chủ đầu tư ghi nhận, đánh giá cao.

Vào những ngày này, khi toàn quân đang tích cực thi đua lập thành tích kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc Bác Hồ thì cán bộ, kỹ sư, kiến trúc sư Phòng Thiết kế mẫu và Nghiên cứu khoa học thuộc Viện Thiết kế BQP lại đang miệt mài thực hiện đề tài “Nghiên cứu thiết kế doanh trại quân đội cấp phân đội thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu khu vực Đồng bằng sông Cửu Long”. Đại tá, Thạc sĩ Nguyễn Trường Sơn, Giám đốc Viện Thiết kế BQP, chia sẻ:

- Địa bàn Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay đã và đang xây dựng, khai thác rất nhiều các công trình quốc phòng. Về doanh trại, cơ quan bộ CHQS các tỉnh, các sư đoàn, lữ đoàn đứng chân trên địa bàn... Ngoài ra còn có rất nhiều trung đoàn, tiểu đoàn, các kho, xưởng, xí nghiệp... Các công trình này đang chịu tác động mạnh mẽ của các yếu tố biến đổi khí hậu, ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng sẵn sàng chiến đấu của bộ đội và các lực lượng khác hiện nay và trong tương lai.

Đây là đề tài cấp bộ của Viện Thiết kế BQP nhằm ưu tiên thực hiện Quyết định số 2262/QĐ-BQP ngày 29-6-2013 ban hành Kế hoạch hành động của BQP về biến đổi khí hậu giai đoạn 2013-2020. Đề tài nghiên cứu nhằm đưa ra giải pháp công trình thích ứng với biến đổi khí hậu khu vực Đồng bằng sông Cửu Long; bảo đảm sức khỏe cho bộ đội yên tâm công tác, thực hiện nhiệm vụ quân đội giao; bảo đảm quốc phòng, an ninh khu vực.

“Muốn giải quyết vấn đề sống chung với biến đổi khí hậu, không chỉ tách riêng, chỉ nghiên cứu giải pháp cho công trình mà phải đặt công trình đó trong tổng thể quy hoạch, các yếu tố khác như cơ sở hạ tầng, yếu tố kinh tế, xã hội, đặc biệt là chính nhu cầu của người sử dụng”-Đại tá Nguyễn Trường Sơn nhấn mạnh.

Chính từ yêu cầu cấp thiết của đề tài, đội ngũ kỹ sư, kiến trúc sư, nhân viên kỹ thuật thuộc Phòng Thiết kế mẫu và Nghiên cứu khoa học đang miệt mài triển khai các nội dung nghiên cứu. Đó cũng là những đóng góp công sức, trí tuệ một cách thầm lặng vào sự nghiệp bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta hiện nay.

Chúng tôi gọi họ là những “hiệp sĩ trí tuệ” trên mặt trận bảo vệ môi trường!

Kiến trúc sư LÃ TOÀN THẮNG