Việc tổ chức chính quyền đô thị ở TP Hồ Chí Minh không chỉ là sự cần thiết, mà còn là đòi hỏi khách quan để tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, năng lực quản lý, điều hành của chính quyền cho phù hợp với xu thế phát triển kinh tế-xã hội hiện nay.

Đòi hỏi khách quan

Chiều 26-10, Quốc hội đã nghe Tờ trình của Chính phủ và thẩm tra của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại TP Hồ Chí Minh. Tại tờ trình này, Chính phủ đã khẳng định TP Hồ Chí Minh là một đô thị có vị trí chính trị quan trọng của cả nước. Tuy nhiên, mô hình tổ chức chính quyền của thành phố chưa phù hợp với đặc điểm, tính chất của một đô thị loại đặc biệt. 

TP Hồ Chí Minh có diện tích hơn 2.095km2, với hơn 10 triệu người đang sinh sống, học tập và làm việc, là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục-đào tạo, khoa học công nghệ của cả nước. Đây cũng là đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế; là “đầu tàu”, động lực, có sức thu hút, lan tỏa lớn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Thành phố đóng góp ngày càng lớn vào sự phát triển kinh tế-văn hóa-xã hội của khu vực và cả nước. Với vị trí, tầm quan trọng của mình, thành phố cần phải có các quyết định quản lý hành chính của chính quyền được triển khai đến chính quyền cơ sở, người dân và doanh nghiệp một cách nhanh nhất, được thi hành kịp thời, đồng bộ, hạn chế việc các cấp trung gian diễn đạt và hướng dẫn lại. Không những vậy, hoạt động kinh tế và các dịch vụ hạ tầng ở thành phố có tính liên thông, đòi hỏi phải được quy hoạch và thực hiện thống nhất, đồng bộ. Nếu thực hiện mô hình chính quyền cũ, các hoạt động của địa phương sẽ bị triển khai chậm. Việc chậm trễ của chính quyền các cấp cũng kìm hãm sự phát triển kinh tế-xã hội của thành phố.

Đồng chí Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh, cho rằng: TP Hồ Chí Minh cần phải nâng cao chất lượng, hiệu quả cung ứng dịch vụ công, phù hợp với đặc điểm, tính chất của một trung tâm tài chính, kinh tế, công nghệ cao của cả nước và khu vực. Thành phố cũng cần đóng góp kinh nghiệm thực tiễn cho quá trình đổi mới, hiệu lực, hiệu quả của chính quyền đô thị trên cả nước. Vì vậy, tổ chức chính quyền đô thị là một đòi hỏi tất yếu khách quan.

leftcenterrightdel
Các em thiếu nhi múa hát dưới tượng đài Bác Hồ trước trụ sở UBND TP Hồ Chí Minh. Ảnh: CƯỜNG XUÂN 

Đô thị đặc biệt phải cần chính quyền đặc biệt

Rõ ràng, những đòi hỏi khách quan đã nêu trên là sự cần thiết phải tổ chức một chính quyền đô thị ở TP Hồ Chí Minh. Đây là một chính quyền đặc biệt để quản lý và điều hành một đô thị đặc biệt, mới bảo đảm tính năng động, hiệu quả và phát triển nhanh, nhất là trong giai đoạn xây dựng đô thị thông minh hiện nay.

Để bảo đảm sự phát triển nhanh, bền vững và thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP Hồ Chí Minh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020-2025, thành phố sẽ cần một bộ máy chính quyền đô thị hiện đại. Bộ máy này có khả năng lập kế hoạch, sử dụng các tài nguyên, phát triển các dịch vụ hạ tầng đồng bộ, hiệu quả cao, đáp ứng kịp thời. Hiện nay, công tác quy hoạch đô thị, quy hoạch phát triển kinh tế-xã hội cần rút ngắn thời gian, quy trình xây dựng, phê duyệt và triển khai thực hiện phải thống nhất trong các cấp chính quyền toàn thành phố. Nếu vẫn vận hành hệ thống chính quyền hiện tại, sẽ rất khó hoàn thành tiến độ công việc, nhất là đối với các dự án lớn, công nghệ hiện đại và mang tính hội nhập cao.

Theo ông Trương Văn Lắm, nguyên Giám đốc Sở Nội vụ TP Hồ Chí Minh: Chính quyền đô thị đòi hỏi bộ máy quản lý phải tinh gọn, minh bạch, hoạt động hiệu quả dưới sự lãnh đạo của Đảng và bảo đảm phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Bộ máy quản lý phải được tăng tính tự chủ trên nhiều lĩnh vực, nhằm phát huy tiềm năng của đô thị phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn. Bộ máy này cần phát huy tốt tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, huy động được mọi nguồn lực cho sự phát triển bền vững và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, góp phần xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh.

Trong đề án được Chính phủ trình Quốc hội lần này, TP Hồ Chí Minh đi sâu vào các nội dung sắp xếp lại các đơn vị hành chính (đó là tổ chức 4 thành phố vệ tinh Đông-Tây-Nam-Bắc); không tổ chức Hội đồng nhân dân (HĐND) ở cấp quận, phường; có cơ chế, chính sách đặc thù khi bộ máy được tinh gọn. Thành phố chọn lập TP Thủ Đức làm động lực phát triển trong tương lai. Còn về cơ chế, chính sách, Quốc hội đã cho phép TP Hồ Chí Minh được hưởng một số chính sách đặc thù theo Nghị quyết số 54/2017/QH14. Tổ chức chính quyền đô thị giúp cho thành phố tinh giản được 316 đại biểu chuyên trách của HĐND cấp quận, phường. Điều này cũng tiết kiệm cho ngân sách của địa phương gần 1.200 tỷ đồng mỗi năm.

Đề án tổ chức chính quyền đô thị sẽ giúp tinh gọn bộ máy Nhà nước nhưng vẫn vận hành nhanh, đáp ứng nhu cầu người dân và sự phát triển của thành phố. Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, được phân công theo dõi, chỉ đạo Thành ủy TP Hồ Chí Minh cho rằng: “Mô hình chính quyền đô thị sẽ giúp chính quyền các cấp quyết định nhanh hơn, đặc biệt là nêu cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu chính quyền các quận, phường và thành phố”.

Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát

Việc tổ chức chính quyền đô thị ở TP Hồ Chí Minh là rất cần thiết, nhưng cũng có ý kiến cho rằng cần phải làm thí điểm để rút kinh nghiệm và hoàn chỉnh đề án. Tuy nhiên, thành phố đã có kinh nghiệm thí điểm thành công việc không tổ chức HĐND ở tất cả các quận, huyện, phường trên địa bàn. Vấn đề mấu chốt ở đây là phải kiện toàn tổ chức, đổi mới phương thức hoạt động để nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND thành phố. Trong đó phải hết sức coi trọng năng lực, phẩm chất đạo đức, ý thức trách nhiệm của các thành viên HĐND thành phố.

Hiện nay, TP Hồ Chí Minh đang tăng cường thêm 4 cơ chế mới để giám sát các hoạt động của chính quyền. Đó là cơ chế giám sát của cơ quan Đảng với chính quyền các cấp; giám sát qua các kênh điện thoại, email... trong dự án xây dựng đô thị thông minh; giám sát qua tiếp xúc cử tri, khiếu nại, tố cáo của công dân và giám sát qua các phương tiện thông tin đại chúng. Những năm gần đây, thông qua việc kiểm tra các tổ chức đảng và đảng viên, Thành ủy TP Hồ Chí Minh cùng cơ quan kiểm tra Đảng đã kịp thời phát hiện các sai phạm của tổ chức chính quyền các cấp và vi phạm của cán bộ trong bộ máy chính quyền để chấn chỉnh, xử lý theo nguyên tắc. Bên cạnh đó, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, ý kiến của cử tri và nhân dân, đơn thư khiếu nại, tố cáo, Trung ương và thành phố cũng giải quyết và xử lý nhiều sai phạm trong quản lý đất đai, sử dụng tài chính công, thực hiện nhiệm vụ, chức trách của cán bộ... tạo niềm tin trong nhân dân và kiện toàn lại bộ máy.

Để xây dựng chính quyền đô thị, cần phải đưa ra những giải pháp đổi mới về tổ chức cũng như phương thức hoạt động của HĐND thành phố, như: Cơ cấu tổ chức, số lượng đại biểu HĐND, nhất là số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách của thành phố vẫn giữ nguyên như Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Trong thực hiện phải bám sát chủ trương của Đảng, phù hợp với Hiến pháp và các quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, phải bảo đảm sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng, vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội đối với chính quyền địa phương ở TP Hồ Chí Minh.

Xây dựng chính quyền đô thị là tạo cho TP Hồ Chí Minh có sự đột phá lớn về công tác quản lý, điều hành xã hội, phát triển nhanh, vững chắc về kinh tế, chính trị. Mong rằng đề án này sẽ được Quốc hội thông qua sớm, để TP Hồ Chí Minh có điều kiện chuẩn bị tốt nhất cho công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND khóa X (nhiệm kỳ 2021-2026) vào năm 2021. Vì vậy, chính quyền đô thị là yêu cầu thực tiễn khách quan để phát triển TP Hồ Chí Minh thành một đô thị đặc biệt, xứng đáng với vị trí quan trọng và tầm ảnh hưởng lớn của thành phố đối với đất nước và khu vực. Đó cũng là mong muốn, là khát vọng không chỉ của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố mang tên Bác mà còn là mong muốn, khát vọng của tất cả chúng ta.

LÊ PHI HÙNG