Hài kịch, từ “hoàng kim” đến “bội thực”

Co cụm trên sân khấu...

Hài kịch là thể loại không thể thiếu của các sân khấu kịch phía Nam-nơi chủ yếu tập trung các sân khấu xã hội hóa. Nghệ sĩ hài Minh Béo cho rằng: “Tiếng cười luôn được người xứ mình coi trọng, nhất là dịp năm hết Tết đến. Đời sống nhộn nhịp của đô thị khiến người ta thường muốn đón nhận những gì tươi vui, nhẹ nhàng chứ không muốn xem quá nhiều điều u ám sau một ngày làm việc mệt mỏi”. Thế nhưng, tiếng cười giải trí trên màn ảnh rộng luôn phong phú và thú vị hơn sân khấu hài có cảnh trí đơn điệu. Phim hài khiến một lượng khán giả không nhỏ quay lưng với sân khấu.

NSND Hồng Vân, bà bầu Sân khấu kịch Phú Nhuận ngao ngán: “Ngày trước, các sân khấu đều có màu sắc riêng của mình dù đi về dòng kịch hài, chính kịch hay kinh dị... Nhưng bây giờ, nó đã lai tạp, tiệp màu nhau vì không được đầu tư kỹ lưỡng, tới nơi tới chốn”. Các vở hài kịch trước đây được coi như miếng mồi câu béo bở thì gần đây, sự khan hiếm kịch bản đã khiến nó trở nên nhạt nhẽo. Vở thuần hài kịch ít dần trên sân khấu vì không kéo nổi chân khán giả. Thay vào đó dòng kịch kinh dị, đồng tính, dọa ma… lên ngôi. Ông bầu Trần Đại của Sân khấu Thế giới trẻ không ngần ngại khẳng định: “Kịch kinh dị ăn khách gấp đôi hài kịch hoặc kịch tâm lý”.  Vậy nên, hài bây giờ hiếm khi đứng riêng một vở mà được nhào trộn vào chính kịch, bi kịch, nhạc kịch. Kiểu “cốc-tai” này không chỉ được các sân khấu kịch mới thành lập (Sao Minh Béo, Tâm Ngọc...) rất ưa chuộng, mà nhiều sân khấu lão làng như kịch Phú Nhuận, kịch Sài Gòn... cũng áp dụng. Ông bầu Phạm Vũ Kiên của Sân khấu Tâm Ngọc cho hay, thể loại mà Tâm Ngọc hướng tới là kinh dị pha trộn với chút ma mị, hài hước xen lẫn bài học nhân văn. Sự hài hước của sân khấu này thường mang sắc màu trẻ trung, hơi tưng tửng ở hành động, lời thoại. Tương tự, ở sân khấu Sao Minh Béo, kịch giới tính “Mùi da người”, kinh dị “Người tình trong đêm” đều có các pha hài do Minh Béo, Cindy Thái Tài thủ vai. Tới đây, Minh Béo sẽ tổ chức liveshow riêng tại sân khấu của mình. Song chương trình cũng không thuần về hài kịch mà pha trộn đúng kiểu tạp kỹ gồm: Ca nhạc, xiếc, múa, ảo thuật, chiếu phim...

Các danh hài Hoài Linh, Việt Hương, Trấn Thành...  là những gương mặt quen thuộc của hài kịch trên truyền hình. Nguồn: Internet

Dù hài có được pha trộn như một loại gia vị tiếng cười thì tiếng cười ở đây phần nhiều bị “nặn” từ điệu bộ ẻo lả, lố bịch của người đồng tính hoặc khiếm khuyết cơ thể như mù, què, cà lăm, nói ngọng, móm, hô... Tiếng cười không chỉ trở nên tầm thường, dễ dãi mà còn quá bất nhẫn.

Riêng các show ca nhạc ở phòng trà, sân khấu ngoài trời như Trống Đồng, 126, hài xuất hiện như điểm nhấn không thể thiếu. Nhưng đây chỉ có thể gọi là tiểu phẩm tấu hài chứ không thể gọi là vở hài kịch. Điều dễ nhận thấy là các màn tấu hài này có nội dung hời hợt, mua vui là chính, thậm chí bỗ bã và tục tĩu bởi những nghệ sĩ tham gia đa phần không mấy tên tuổi, tài năng.

... nở rộ trên truyền hình

Sân khấu kịch bây giờ được ví như ngọn đèn treo trước gió vì đủ mọi lý do. Trong đó nổi bật là khó khăn về điểm diễn, thiếu hụt lượng diễn viên lẫn sự cạnh tranh khốc liệt của các loại hình nghe nhìn hấp dẫn, ít tốn kém khác. Vé bán không được bao nhiêu, cát-xê bèo bọt, các danh hài ồ ạt đầu quân cho đài truyền hình. Khán giả chỉ cần ngồi ở nhà, không tốn tiền mua vé vẫn được xem các danh hài từ Nam chí Bắc tung hứng từ kênh này sang kênh khác như: “Ơn giời, cậu đây rồi”, “Bí mật đêm chủ nhật”, “Tài tiếu tuyệt”, “Hội ngộ danh hài”, “Hội quán tiếu lâm”.

 Đa số, hài kịch trên truyền hình là hài tình huống, do đó cách ứng biến của nghệ sĩ rất quan trọng. Cách đặt tình huống khiến họ phản ứng theo bản năng nghề nghiệp, thiếu chỗ cho những sáng tạo thấu đáo, đầu tư kỹ lưỡng. Những câu nói, biểu cảm, chiêu trò gây cười của mỗi người,  khán giả bắt đầu thuộc làu. Hiểu được điều đó, chính họ phải làm lố để khán giả cười, thậm chí tự mình cười. Nổi bật rõ nhất là “Thách thức danh hài”, nhiều thí sinh chưa kịp mở miệng diễn trò thì Trấn Thành, Việt Hương đã cười lăn cười bò.

Có đạo diễn phân tích: “Dù xem thấy lố, nhưng vui vui thì khán giả vẫn xem cho đỡ stress”. Vậy nên lượng người xem các chương trình này không hề suy giảm, danh hài vẫn hái ra tiền. Nhưng theo dự đoán của các nhà chuyên môn, hiện tượng này rồi cũng nhanh chóng bão hòa. Nói như danh hài Chí Trung: “Hài trên truyền hình là hài xem miễn phí, hài “mậu dịch”, ngay cả người thực hiện cũng chỉ coi là chuyện thoáng qua nên làm đơn giản, sơ sài. Rất ít chương trình được đầu tư kỹ càng như “Gặp nhau cuối năm”. Có lẽ chính quan niệm này tồn tại trong các nghệ sĩ hài nên những gì khán giả được thưởng thức quả là không chịu nổi”.

HẠNH TRANG