Trong căn nhà của anh  Phan Bình Dương, sinh năm 1967, trên đường Hồng Bàng, Nha Trang hiện đang lưu giữ một con kỳ lân bằng gốm cổ hơn 200 tuổi khá độc đáo. Đây là một con kỳ lân thuộc vào hàng hiếm hoi do anh tình cờ có được.

Con kỳ lân trên được làm bằng thủ công theo cách của người xưa làm, nặng 12kg, cao 50m và bề ngang là 45cm. Quan sát con kỳ lân gốm độc đáo này, chúng tôi nhận thấy nước men còn rất tốt với hai màu men xanh và tím, thân có thêm màu trắng. Trên đầu kỳ lân còn phủ thêm một lớp men quý để bảo vệ; có một chiếc sừng, đôi mắt lồi to ra, miệng giống như miệng cọp.

Con kỳ lân bằng gốm cổ hơn 200 tuổi.

Theo tìm hiểu của chúng tôi thì kỳ lân là một trong Tứ linh (long, lân, qui, phụng). Theo người xưa thì kỳ lân thuộc loài nai, hình dáng giống như hươu, mình vằn, đuôi giống như đuôi trâu, vú giống như vú ngựa, có một sừng trên đầu, tính khí rất hiền lành; khi xuất hiện thì mang điềm lành đến cho mọi người. Kỳ lân là một con vật trong truyền thuyết, cho nên hình dạng thì tùy người tạc nghĩ ra mà thành. Có thể từ ngàn xưa, vào thuở hồng hoang, kỳ lân có mặt trên trái đất, nhưng sau đó đã biến mất như loài khủng long. Kỳ lân có mặt ở nhiều nước phương Đông với nhiều hình dạng khác nhau. Kỳ lân Việt Nam còn được gọi là con li, đầu nửa rồng nửa thú, đôi khi chỉ có một sừng, mắt quỷ, mũi sư tử, miệng rộng, thân ngựa, chân hươu, đuôi bò. Từ những tiêu chuẩn đó thì thấy con kỳ lân hiện do anh Dương lưu giữ đẹp và hiền lành hơn nhiều. Đặc biệt, chân con kỳ lân này lại để lên thân hình một con kỳ lân khác, trong khi bình thường thì kỳ lân gác chân lên một quả cầu.

 Anh Dương kể cho chúng tôi nghe về cuộc hành trình của con kỳ lân độc đáo mà anh thành chủ nhân. Trước đây, con kỳ lân này để ở một ngôi chùa tại Bình Định. Một người khi đến chùa nhìn thấy con kỳ lân đang bỏ lăn lóc trong kho, đã  đem về để trong nhà chơi. Khi qua Bình Định để tìm cây cảnh, anh đã gặp con kỳ lân gốm độc đáo này và cơ duyên khi anh được chủ nhân của món gốm cổ trao lại, để cuộc hành trình của nó đến Nha Trang.

Mặc dù không chuyên về cổ vật, nhưng qua nghiên cứu và học hỏi cũng như tiếp cận với giới chơi cổ vật, anh cho biết: con kỳ lân gốm cổ này khá đặc biệt, khi nghệ nhân tạo ra nó hướng về cái thiện với bàn chân chỉ có bốn móng.

Việc xác định niên đại của con kỳ lân cũng như xuất xứ của nó thuộc về các nhà nghiên cứu, chắc chắn đòi hỏi thời gian. Tuy nhiên, với anh Dương, người đang sở hữu con kỳ lân gốm cổ độc đáo này thì anh mong muốn có một chỗ xứng đáng cho nó trong bảo tàng. Qua tâm sự, anh mong muốn, nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, anh sẽ đem con kỳ lân này ra Hà Nội trưng bày cho mọi người cùng chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nó.

Bài và ảnh: Khuê Việt Trường