Thúc đẩy quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới

Với mong muốn tìm ra nguyên nhân của thực trạng, phát hiện những mô hình, sáng kiến, kinh nghiệm, góp phần đẩy mạnh việc quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới ngày càng hiệu quả, thiết thực, đi vào chiều sâu, phóng viên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần đã gặp gỡ, trao đổi với một số lãnh đạo, chuyên gia, nghệ sĩ hoạt động trong các lĩnh vực văn hóa.

 Bài 1: Đại sứ Phạm Sanh Châu: 

 "Muốn quảng bá văn hóa dân tộc thì đừng nề hà chuyện gì"

Khi chúng tôi đặt vấn đề muốn trao đổi với Đại sứ Phạm Sanh Châu (Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Việt Nam tại Ấn Độ, kiêm nhiệm Nepal và Bhutan) về chuyện quảng bá văn hóa Việt Nam ra nước ngoài, ông vui vẻ nhận lời ngay. Đại sứ Phạm Sanh Châu nói: “Quảng bá văn hóa dân tộc có muôn hình vạn trạng nhưng làm gì cũng phải bằng cái tâm, không nề hà bất kỳ chuyện gì, dù là đứng ở ngã tư đường để rải lời mời”.

Duyên với ngoại giao văn hóa

6 giờ ngày 12-3-2020, truyền thông Ấn Độ đồng loạt đưa tin Liên hoan Nhạc thánh Ketevan tại Goa (bang nhỏ nhất ở Ấn Độ) bị hủy. Liên hoan âm nhạc này là sáng kiến của chính quyền tiểu bang Goa, nhằm tạo ra một sản phẩm văn hóa có tính toàn cầu, củng cố thương hiệu của Goa như một điểm đến không thể bỏ qua của du khách quốc tế. Các nghệ sĩ đến với lễ hội này sẽ biểu diễn âm nhạc, đối thoại nghệ thuật và tâm linh, qua đó thúc đẩy sự tôn trọng lẫn nhau giữa các tôn giáo, các nền văn hóa và con người.

Hôm sau, từ 12 giờ (giờ GMT) ngày 13-3-2020, Chính phủ Ấn Độ quyết định hủy mọi visa vào Ấn Độ đối với người nước ngoài trừ visa ngoại giao và công vụ theo hiệp định song phương. Rất may, đoàn của Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam đã có mặt ở Goa từ ngày 11-3.

Giám đốc âm nhạc của liên hoan, ông Santiago, đồng thời là giảng viên Đại học Âm nhạc Goa gọi điện thoại cho Đại sứ Phạm Sanh Châu: “Chúng tôi hủy lễ hội âm nhạc theo quy định nhưng ngài có cách nào giúp chúng tôi để lễ hội vẫn được tổ chức không?”. Đắn đo, cân nhắc, Đại sứ Phạm Sanh Châu quyết định giúp ông Santiago, đồng thời cũng là giúp đoàn của Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam. Theo đó, đoàn sẽ có buổi biểu diễn ở sân khách sạn Cidade de Goa, khán giả là khách lưu trú tại tất cả khách sạn gần đó. Đích thân Đại sứ Phạm Sanh Châu nói với ông Vicent, quản lý khách sạn Cidade de Goa, nhờ thông báo đến từng phòng: Có chương trình biểu diễn nhạc thánh của người Việt dưới sân khách sạn ngay sát biển. Kính mời quý khách xuống hóng mát, thậm chí có thể vừa bơi, nô đùa với sóng biển đồng thời thưởng thức Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại đến từ Việt Nam: Hầu đồng.

Các thanh đồng thấy có gần 80 lãnh đạo, quan khách ngồi dưới nên biểu diễn sung lắm mặc dù trên sân khấu không có cung văn. Như nhiều lần trước, Đại sứ Phạm Sanh Châu lại lên sân khấu giới thiệu từng tiết mục, nội dung bài hát ra sao, ý nghĩa từng động tác thế nào, trang phục đoàn mặc biểu trưng cho cái gì và tại sao UNESCO lại công nhận hầu đồng là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Đại sứ Phạm Sanh Châu mặc trang phục áo the khăn xếp trong sự kiện giới thiệu văn hóa Việt Nam.

Với ông và các anh em trong Đại sứ quán, đây không phải là lần đầu làm như thế. Cực nhọc, vất vả nhưng vì tình yêu nghệ thuật, văn hóa nước nhà, với mong muốn giới thiệu bản sắc văn hóa dân tộc cho công chúng quốc tế nên anh em không nề hà bất kỳ chuyện gì, làm bằng đam mê và nhiệt huyết.

Kinh qua nhiều năm công tác ở Bộ Ngoại giao, là đại sứ của nhiều nước như Bỉ, Pháp, Ấn Độ... Đại sứ Phạm Sanh Châu luôn quan tâm đến các vấn đề mang ý nghĩa, tầm quan trọng của việc quảng bá văn hóa cũng như những nỗ lực giới thiệu các di sản, danh lam thắng cảnh của Việt Nam đến bạn bè thế giới. Nhiều hồ sơ về di sản, sự kiện văn hóa của Việt Nam có sự đóng góp rất lớn và tâm huyết của ông như: Hành trình đưa Phong Nha-Kẻ Bàng trở thành Di sản thiên nhiên thế giới; chuyến thám hiểm hang Sơn Đoòng; phát động Dự án "Ngoại giao văn hóa Việt bằng tranh" nhằm giới thiệu tranh của các họa sĩ Việt ra nước ngoài; thành lập Câu lạc bộ Các đại sứ ẩm thực; quảng bá hình ảnh áo dài Việt Nam... Ông còn là người tiên phong quảng bá áo dài nam trong các hoạt động đối ngoại. Tại Đại sứ quán Việt Nam ở Ấn Độ, ai cũng có một bộ áo dài truyền thống và quy định rất rõ một năm mặc vào 3 dịp: Tết cổ truyền, chiêu đãi Quốc khánh, dịp Lễ Vu lan...

Ở Đại sứ Phạm Sanh Châu luôn toát lên sự giản dị, gần gũi, cởi mở nhưng vẫn ngời ngời kiến thức về văn hóa dân tộc và nhân loại. Ông bảo, tâm đắc hơn cả chính là "trải qua những đợt dịch Covid-19 ở Ấn Độ, chúng tôi hiểu hơn giá trị của cuộc sống, tình người, hiểu hơn những triết lý về cuộc sống và ứng xử văn hóa”.

“Thương người như thể thương thân”

Nhìn lại 4 chiến dịch đưa công dân Việt Nam ở Ấn Độ về nước do dịch Covid-19, Đại sứ Phạm Sanh Châu kết luận: “Đối với tôi, doanh trại quân đội là nơi an toàn và bình yên nhất. Quân đội chính là môi trường rèn luyện tốt nhất”. Sau này, khi gặp nhiều thách thức trong cuộc sống, Đại sứ Phạm Sanh Châu đã bình tĩnh vượt qua được, kể cả những biến cố lớn, mà theo ông, đó là “nhờ tinh thần thép học được trong những tháng năm quân ngũ”.

Đại sứ Phạm Sanh Châu là tổng chỉ huy 4 chiến dịch đưa công dân Việt Nam, Lào, Ấn Độ về nước. Sau chiến dịch đầu tiên mang tên Hoa Kim Tước khá ngoạn mục đưa 339 công dân Việt Nam ở Ấn Độ về nước an toàn, Đại sứ quán Việt Nam ở Ấn Độ và Tổng lãnh sự Việt Nam tại Mumbai đã tổ chức thêm 3 chiến dịch nữa, đều mang tên các loài hoa. Chiến dịch Hoa Đỗ Quyên đưa hơn 200 bà con mắc kẹt tại Nepal, Bhutan, Bangladesh, Sri Lanka và Maldives. Chiến dịch Hoa Phượng Tím đưa về Việt Nam gần 200 bà con cùng các nhà ngoại giao Ấn Độ và Việt Nam. Chiến dịch Ba Bông Hồng không chỉ đưa về nước 100 bà con cuối cùng mắc kẹt tại Ấn Độ mà còn giúp đưa công dân Lào mắc kẹt tại Ấn Độ về Lào, và đưa 200 công dân Ấn Độ mắc kẹt ở Việt Nam và Lào về Ấn Độ.

Trao đổi với Đại sứ Phạm Sanh Châu về 4 chiến dịch nêu trên, chúng tôi nhận thấy vị đại sứ tài năng sinh năm 1961 này không chỉ biết tường tận về các vùng đất ở Ấn Độ, Nepal, Bhutan... mà còn rất am hiểu những vùng văn hóa đó, tinh thông Phật pháp, yoga. Nhờ am hiểu văn hóa, phong tục tập quán vùng miền ở Ấn Độ, Nepal, Bhutan, Bangladesh, Sri Lanka và Maldives mà Đại sứ Phạm Sanh Châu cùng 31 nhân viên dưới quyền đã thực hiện một chuỗi công việc đưa công dân Việt Nam, Lào, Ấn Độ vô cùng ngoạn mục.

Trong chiến dịch Hoa Kim Tước có trường hợp một doanh nhân Ấn Độ tên là Ravi Navin Chunilal, Tổng giám đốc của Kiara Garments Vietnam Limited (KGVL). Doanh nhân này cùng vợ và con gái lên kế hoạch trở lại Việt Nam vào ngày 21-3-2020 trên chuyến bay VJ972 của Vietjet Air từ Delhi đến Hà Nội. Tuy nhiên vào phút chót, Chunilal cùng vợ và con đã không thể về Việt Nam để lo cho 850 nhân viên người Việt. Có mặt trong chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước (chiến dịch Hoa Kim Tước) và sau khi đã yên vị trong khu cách ly ở Tiền Giang, Chunilal viết thư cảm ơn Đại sứ Phạm Sanh Châu: “Mặc dù không có gì chắc chắn, nhưng khả năng hồi sinh và niềm hy vọng là đặc điểm mấu chốt của nhân dân Việt Nam. Trước đây, tôi không muốn hiểu về đặc điểm này, nay tôi đã hiểu ra, rằng cần có hy vọng trong tình huống vô vọng nhất, và cần kiên trì trên con đường khát vọng của mình. Đây chính là điều tôi đã thấy ở Việt Nam...”.

Đối với Đại sứ Phạm Sanh Châu và 31 nhân viên dưới quyền, chuyến bay của Vietnam Airlines chở 339 người về nước trong chiến dịch Hoa Kim Tước thật sự đặc biệt, vì diễn ra đúng ngày 19-5-2020, kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Bác Hồ kính yêu. Sau khi đoàn về nước, được đưa vào hai khu cách ly, Đại sứ quán Việt Nam ở Ấn Độ tiếp tục theo dõi cuộc sống của bà con qua tin nhắn trên nhóm chat. Bà con mừng lắm vì được các chú bộ đội tận tình chăm sóc, được ở trong những khu cách ly sạch sẽ, thoáng mát.

Trong các chiến dịch đưa người Việt Nam về nước, Đại sứ Phạm Sanh Châu một ngày nghe, gọi điện thoại hàng trăm cuộc, giải đáp mọi thắc mắc của bà con, từ lịch xe đón, giờ bay, nhờ thuê khách sạn không kỳ thị người nước ngoài, hỏi về thủ tục visa... cũng như thuyết phục chủ hãng xe chạy qua các bang để đón công dân Việt Nam bị mắc kẹt.

Đại sứ Phạm Sanh Châu tâm sự: “Chúng tôi luôn hành động với phương châm “Thương người như thể thương thân” và đúng như ông bà ta căn dặn: “Nhiễu điều phủ lấy giá gương/ Người trong một nước phải thương nhau cùng”. Qua những câu chuyện về chiến dịch đưa người Việt Nam về nước, bạn bè thế giới thêm cảm mến và nể phục nhân dân Việt Nam. Do vậy, mỗi người trong chúng ta ra nước ngoài, dù là cán bộ, kỹ sư, du học sinh, doanh nhân, khách du lịch... đều đại diện cho văn hóa, dân tộc Việt Nam. Đi đâu, làm gì cũng phải biết tự hào, trân quý, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc bởi như người cha, người mẹ, Tổ quốc không bao giờ bỏ rơi đứa con của mình”. Những chiến dịch đưa công dân về nước của Chính phủ Việt Nam trong đại dịch đã trở thành “sứ giả” quảng bá văn hóa, con người Việt Nam ra thế giới, đó là truyền thống muôn đời của người Việt.  

SONG ĐĂNG