Tiếng sáo vắt qua ba thế hệ...

Sinh ra và lớn lên ở TP Lào Cai trong một gia đình giàu truyền thống văn nghệ. Bố của anh-NSND Lương Kim Vĩnh từng là “vua sáo Mông” một thời. Với thuận lợi này, ngay từ khi còn rất nhỏ, anh đã được tiếp cận với cây sáo. Anh kể: “Cứ mỗi lần gặp lại những người bạn của bố mình, mọi người đều kể lại những câu chuyện vui về tôi hồi nhỏ cầm cây sáo Mông, tuy ban đầu còn chưa biết cách thổi nhưng tôi vẫn cầm sáo véo von trong nhà”... 

Với niềm đam mê đó, anh đã quyết định chọn con đường nghệ thuật để phát triển sự nghiệp cho bản thân. Từ năm 1987, Lương Hùng Việt bắt đầu bén duyên với Đoàn Ca múa tỉnh Hoàng Liên Sơn (nay tỉnh Hoàng Liên Sơn đã chia tách thành hai tỉnh Yên Bái và Lào Cai) trong vai trò diễn viên nhạc công. Đây cũng là những ngày đầu tiên anh được đi biểu diễn xung kích ở các trận địa, chốt tiền tiêu và các đồn biên phòng trong tỉnh, được bộ đội và nhân dân các dân tộc yêu mến, cổ vũ nhiệt tình. Đó là những kinh nghiệm biểu diễn đầu tiên và đã giúp ích rất nhiều cho anh trong khoảng thời gian sau này. 

Đến năm 1991, khi tỉnh Hoàng Liên Sơn tách ra, đoàn ca múa nơi anh công tác cũng chuyển về Lào Cai, đây là giai đoạn anh đã gặt hái được rất nhiều thành công ở đoàn. NSND Lương Hùng Việt nhớ lại: “Huy chương vàng đầu tiên và cũng đáng nhớ nhất của mình là một tác phẩm song tấu “Lào Cai mùa xuân” với chính người bố của mình tại Hội diễn Nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc. Lần đầu bước ra sân khấu lớn với các tiết mục đặc sắc của nhiều nghệ sĩ trong cả nước, khiến tôi không khỏi bỡ ngỡ và đôi lúc hơi run. Nhưng được bố động viên, nên tiết mục của tôi cùng bố đã diễn ra thành công trong tiếng vỗ tay của khán giả”. 

Tác phẩm “Lào Cai mùa xuân” đã nhận được sự đánh giá cao về mặt chuyên môn từ phía hội đồng giám khảo và đã đem về cho bố con nghệ sĩ Kim Vĩnh-Hùng Việt huy chương vàng. Nối tiếp thành công của bản thân, nhiều năm sau đó anh cũng liên tiếp đoạt được huy chương vàng với nhiều tác phẩm nổi tiếng như: Rừng Vọng, Giai điệu bản Xa, Âm thanh lòng núi, Tiếng gọi, Trăng lên gọi bạn, Mẹ và em, Tiếng vọng Hoàng Liên… và còn rất nhiều giải thưởng cao quý khác.

Khi nói về bố mình-NSND Kim Vĩnh, anh Việt luôn dành cho ông sự kính trọng cũng như những tình cảm đặc biệt. Đối với anh, NSND Kim Vĩnh vừa là một người cha, vừa là một người thầy trong gia đình. Anh kể: “NSND Lương Kim Vĩnh là một người đam mê và tâm huyết với âm nhạc dân gian đương đại. Từ thập niên 50 của thế kỷ trước, ông đã bắt đầu sưu tập cũng như nghiên cứu tìm tòi về âm nhạc dân gian đương đại. Chắt lọc kinh nghiệm truyền đời của những già làng người Mông, lấy kiến thức nhạc lý soi vào, ông nhận thấy sáo của người Mông mang âm hưởng núi rừng Tây Bắc, nhưng vẫn chưa được nghiên cứu và mang lên sân khấu... Vừa đi biểu diễn phục vụ, vừa nghĩ suy, nghiên cứu, ông nhận thấy phải mở rộng âm vực để diễn tả đời sống của núi rừng vùng cao đầy chất nhạc, chất thơ. Chưa đủ, phải thêm ống để cây sáo đơn thành sáo ghép, để cùng lúc lên cao và xuống trầm trong hợp âm như cuộc sống muôn màu. Lại còn tạo ra sáo bầu để có thêm sắc thái âm thanh. Tiếng sáo khi trong trẻo kéo dài như sợi tơ óng chuốt, như những giọt âm thanh gieo xuống không gian, nhưng còn phải có tiếng đục, tiếng rè. Tạo tiếng trong đã khó, tạo tiếng đục, tiếng rè còn khó hơn. Không phải tiếng đục tiếng rè dập vỡ mà là tiếng của cuộc sống, của núi rừng vẫn phải ngân rung trầm bổng”. Cây sáo Mông qua tay NSND Kim Vĩnh ngân lên những làn điệu dân ca Mông đã thành mối duyên gắn bó. Từ mạch nguồn dân ca, ông đã sáng tác những bản nhạc mang đậm màu sắc dân gian về miền biên cương hùng vĩ, về đêm trăng bản Mông thơ mộng, về mùa xuân vùng cao chứa chan tình yêu và ông tự thể hiện những bản nhạc đó bằng cây sáo Mông của mình.

Tiếp nối truyền thống của gia đình, những người con của NSND Hùng Việt hiện nay đều theo đuổi các bộ môn nghệ thuật dân tộc. Con gái lớn của anh-Lương Thu Phương hiện đang học tập tại Khoa Nghệ thuật dân tộc và miền núi, Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Với đam mê âm nhạc dân gian đương đại từ nhỏ, Phương được bố luyện tập trau dồi thêm kiến thức hằng ngày. Sau 4 năm học tập ở trường, Phương luôn được đánh giá là một trong những sinh viên tiềm năng biểu diễn sáo Mông. Còn con trai nhỏ của anh-Lương Việt Hùng, tuy mới 12 tuổi nhưng cháu cũng thường xuyên mang sáo Mông biểu diễn tại trường, đem lại sự mới lạ cho các chương trình văn nghệ của nhà trường. Anh Việt nói với chúng tôi bằng giọng đầy tự hào: “Với tôi, việc được cùng các con luyện tập trau dồi kiến thức về sáo Mông chính là những khoảnh khắc vui vẻ, ý nghĩa nhất. Ngay từ khi còn rất nhỏ, những lúc rảnh rỗi xem bố sửa sáo, hai cháu cũng lấy sáo thổi véo von, từ đó những đam mê với nghệ thuật dân tộc và đặc biệt là sáo Mông. Hy vọng, sau này các cháu sẽ tiếp nối truyền thống của gia đình”. 

Là một nghệ sĩ biểu diễn sáo thành công trên các sân khấu, Thượng tá Lương Hùng Việt còn là một người thầy đầy tâm huyết trên giảng đường hơn 10 năm qua tại Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Là giảng viên nhạc cụ dân tộc, thầy Hùng Việt luôn đau đáu với việc đem kiến thức của bộ môn sáo Mông anh được bố truyền dạy đến với đông đảo học viên trong trường. “Những kiến thức về sáo Mông của bố là những kiến thức bản lề. Trên lớp trong những tiết dạy, mình cũng thường sử dụng những tác phẩm của NSND Kim Vĩnh để các em có thể tự thực hành luyện tập, từ đó nâng cao kỹ thuật của bản thân”-NSND Hùng Việt chia sẻ. 

Sau nhiều năm giảng dạy, NSND Hùng Việt cùng các đồng nghiệp ở trường đã đào tạo nên nhiều thế hệ sinh viên chuyên ngành nhạc cụ dân tộc bổ sung lực lượng cho các đoàn nghệ thuật trong cả nước. Trong đó, nhiều học trò của anh hiện là nghệ sĩ có tiếng đang công tác, như: Xuân Sự (đoàn Sơn La), Mai Hương (đoàn Quân khu 2), Đức Anh (đoàn Quân khu 1)… Ngoài ra, anh còn biên đạo nhiều tiết mục giành được phần thưởng cao quý tại các hội diễn, liên hoan nghệ thuật trong và ngoài nước như: Tiếng vọng Hoàng Liên (Huy chương Vàng), Trăng lên gọi bạn (Huy chương Vàng), Độc tấu sáo bầu (Huy chương Vàng), Mẫu sơn linh địa (Huy chương Vàng), Giữa ngàn tinh tú (Huy chương Bạc), Vũ điệu của nắng (Huy chương Bạc). 

Được Nhà nước trao tặng danh hiệu NSND là niềm vinh dự rất lớn đối với Thượng tá Lương Hùng Việt. Đây cũng là sự ghi nhận những đóng góp của anh đối với ngành âm nhạc dân tộc. Những thành tích đã đạt được sẽ là động lực to lớn giúp NSND Hùng Việt có thêm niềm tin để cống hiến tài năng, mang tiếng sáo Mông của mình đến với khán giả mọi miền Tổ quốc và bạn bè trên thế giới. 

Bài và ảnh: TRỊNH NGHĨA