Các show diễn của cô gái này bị đơn vị tổ chức sự kiện hủy hợp đồng vì sợ ảnh hưởng đến hình ảnh chương trình. Gameshow này cũng nhanh chóng “chết yểu”. Sự kiện này cho thấy, trong trào lưu bùng nổ các chương trình giải trí trên truyền hình và internet, khán giả không dễ dàng chấp nhận những kiểu làm ăn chụp giật, câu khách rẻ tiền. Đây cũng là bài học cho những bạn trẻ muốn nhanh chóng nổi tiếng bằng chiêu trò và hội chứng “ăn theo” của không ít đơn vị sản xuất chương trình giải trí…

Từ nhu cầu hẹn hò...

Gameshow (trò chơi truyền hình) đã và đang được coi là hình thức cứu cánh cho môi trường giải trí trên truyền hình và internet, phổ biến là YouTube. Bắt đầu từ một số chương trình Việt hóa từ format của nước ngoài được công chúng yêu thích, các game show giải trí đua nhau bùng nổ như nấm sau mưa. Khi một gameshow nào đó thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng, nó sẽ được “nhân bản”, khai thác triệt để nhằm lôi kéo thị hiếu của khán giả. Những gameshow phục vụ nhu cầu tìm kiếm đối tượng để hẹn hò, tiến tới tình yêu, hôn nhân của một bộ phận người trẻ là một dẫn chứng điển hình. Bắt đầu từ gameshow “Bạn muốn hẹn hò” trên HTV được đánh giá cao về hình thức, hiệu quả và tính nhân văn, đến nay mô tuýp của chương trình dạng này đã bùng nổ ở nhiều kênh truyền hình và YouTube. Có những chương trình thành công, nhưng cũng có không ít chương trình bị cho là hài, nhảm, nhạt nhẽo, thậm chí là “thảm họa”. Vì là ăn theo format đã quá quen thuộc nên các nhà sản xuất đi sau luôn cố gắng tìm kiếm những mảng miếng mới, lạ mắt, độc đáo để thu hút khán giả. Các yếu tố về âm nhạc, sân khấu, điện ảnh, kêu gọi sự tham gia của những người nổi tiếng… đều đã lần lượt được khai thác. Ra đời muộn nhất, gameshow “Hẹn hò và hôn” liền tung “độc chiêu” hết sức “nặng đô”. Theo đó, nhà sản xuất để cho nhân vật chính lần lượt đưa hai người bạn khác giới cùng chơi vào phòng kín “tâm sự” trước sự chứng kiến của người còn lại qua màn hình trực tiếp. Những cảnh phòng the vốn chỉ dành cho hai người yêu nhau ở nơi kín đáo, riêng tư bị phơi bày trước bàn dân thiên hạ, trước sự chứng kiến của người đang có ý định hẹn hò với mình, khiến gameshow này lập tức vấp phải sự phản ứng dữ dội của cư dân mạng. Đa phần khán giả đều bày tỏ sự thất vọng, phẫn nộ trước cách làm phản văn hóa, trái thuần phong mỹ tục của nhà sản xuất. Những người chơi dù đã lên tiếng thanh minh, họ làm theo yêu cầu nhà sản xuất, nhưng vẫn không nhận được sự cảm thông của công chúng. Bị “ném đá” nhiều nhất là những khách mời nữ. Trên mạng xã hội, nhiều ý kiến của các bạn trẻ cho rằng, dù đời sống xã hội hiện đại, chuyện hẹn hò, yêu đương của giới trẻ đã tự do, thông thoáng, nhưng cách thể hiện tình cảm vẫn phải đòi hỏi sự kín đáo, tế nhị. Để có được một cuộc hẹn hò, người ta phải có thời gian tìm hiểu và nhất là phải có cảm xúc. “Không một cô gái nào ngay từ lần gặp đầu tiên đã ôm ấp, hôn hít người lạ. Làm thế mất giá con gái đi chứ. Con trai họ chứng kiến cảnh ấy, ai mà thèm rước về làm vợ nữa” - một bạn trẻ thẳng thắn bày tỏ quan điểm ngay trong phần bình luận của chương trình. Báo hại nữ nhân vật chính của gameshow phải đối mặt với những thiệt thòi, hệ lụy không lường trước được.

leftcenterrightdel
Hai nghệ sĩ Quyền Linh và Cát Tường trong gameshow “Bạn muốn hẹn hò”, một trong những gameshow được đánh giá tốt trên HTV. Ảnh: CÁT LINH

Đến cơn sốt danh hài và sao nhí

Nóng không kém các gameshow hẹn hò là các chương trình biến tấu từ sân khấu hài. Các kênh truyền hình khu vực phía Nam là mảnh đất màu mỡ của thể loại gameshow này, bởi chỉ tính riêng tại TP Hồ Chí Minh đã có đến hàng chục sân khấu xã hội hóa lấy hài làm sản phẩm chủ đạo. Nhu cầu tìm đến những tiếng cười nhẹ nhàng, sảng khoái sau một ngày làm việc mệt mỏi của khán giả là thực tế. Từ lợi thế và tiềm năng ấy, các nhà sản xuất đua nhau làm gameshow hài. Những gameshow ra đời thời kỳ đầu được đầu tư dàn dựng tốt, kịch bản hay, quy tụ những cây hài nổi tiếng nên được đánh giá cao. Tuy nhiên, càng về sau, các gameshow hài càng cạn vốn, dẫn đến sự lặp lại. Đơn cử như việc một số danh hài tham gia gameshow với tư cách giám khảo hoặc người dẫn chương trình cũng đang bị “bội thực”. Nghệ sĩ Trấn Thành hiện đứng sân khấu cho hơn 10 gameshow hài trên sóng truyền hình. Tần suất xuất hiện của anh dày đến nỗi khán giả phải kêu lên, cứ buổi tối cuối tuần, mở kênh giải trí nào cũng thấy Trấn Thành. Việc chạy show quá nhiều khiến anh gần như không còn thời gian tái tạo năng lượng sáng tạo. Các ngón nghề gây cười của diễn viên mát tay và đa năng này được khai thác hết sân nọ đến sân kia, đã dần cạn kiệt, dù anh rất chịu khó thay đổi trang phục và cách tạo hình. Tuy nhiên, những thay đổi bề ngoài không thể che giấu được sự lặp lại của chính anh, khi ở đâu Trấn Thành cũng sử dụng những tiếng cười và điệu bộ trố mắt, bĩu môi, phùng má… quen thuộc. Tương tự là những gương mặt đang ăn khách như Việt Hương, Trường Giang, Đại Nghĩa… Nghệ sĩ với vai trò làm thầy, là người “cầm cân nảy mực” cho người chơi còn khó làm mới mình, huống hồ là kịch bản, khách mời. Thế nên nhiều gameshow, nhất là những gameshow mới sản xuất gần đây đang bị cho là sa đà vào hài nhảm, thứ mà ở môi trường sân khấu và điện ảnh đã bị khán giả quay lưng.

Dù trong một số gameshow, nhà sản xuất quảng bá là tạo sân chơi nghệ thuật để tìm kiếm tài năng cho sân khấu, nhưng theo nhiều nghệ sĩ tên tuổi, đa phần những gameshow này chỉ thuần túy giải trí chứ không đóng góp được gì cho nghệ thuật. NSƯT Hữu Châu, một trong những danh hài gạo cội ở các sân khấu TP Hồ Chí Minh đã thẳng thắn lên tiếng rằng, nhiều chương trình đang làm hỏng thị hiếu khán giả, đưa những thứ tầm phào, nhảm nhí để chọc cười. Cách đưa trích đoạn cải lương vào gameshow với lối hát tưng tửng để gây cười không những không khuyến khích khán giả đến với cải lương mà thực chất là đang tầm thường hóa cải lương, làm hỏng cải lương. Cũng vì tự trọng với nghề diễn nên NSƯT Hữu Châu đã từ chối làm giám khảo cho một số gameshow mà theo ông, đó chỉ là những chương trình nhảm nhí không hơn không kém.

Không chỉ sân chơi dành cho giới trẻ, nhiều format gameshow còn được “nhân bản” hướng tới thị hiếu trẻ em. Những ngày này, trên các đường phố ở TP Hồ Chí Minh xuất hiện nhan nhản các hình ảnh quảng cáo cho gameshow “Nhanh như chớp” phiên bản nhí. Nhà sản xuất tận dụng tối đa những không gian có nhiều người chú ý như cây xăng, cổng trường, khu thương mại… để trưng bày các hình ảnh quảng cáo. Trên sóng truyền hình, những game show hướng tới công chúng nhí luôn thu hút thị phần quảng cáo hấp dẫn. Đây chính là lý do khiến các đơn vị truyền thông ngày càng chú ý đến hình thức này. Gần như bất cứ gameshow nào của người lớn thành công thì ngay sau đó, nó sẽ có một phiên bản nhí.

Phía sau hào quang và lợi nhuận

Nói là nhí, nhưng hình thức, nội dung chả khác gì của người lớn. Xem các thí sinh ở độ tuổi lên 7, lên 10 gồng mình hóa thân thành những ngôi sao ca nhạc trong nước và quốc tế, thể hiện những ca khúc ngôn tình sến sẩm trong gameshow “Gương mặt thân quen nhí” mà thấy lo. Kiểu “bán lúa non”, ngoài lợi ích trước mắt của nhà sản xuất là những vấn đề rất đáng phải quan tâm, suy nghĩ. Trong một chương trình tư vấn tâm lý trẻ mới lớn, Tiến sĩ tâm lý học Huỳnh Văn Sơn (TP Hồ Chí Minh) khuyên các bậc phụ huynh không nên để trẻ làm người lớn quá sớm, nhất là trong môi trường giải trí vốn nhạy cảm. Điều này sẽ ảnh hưởng đến tâm lý, lối sống và thiên hướng nghề nghiệp của các cháu. Thực tế đã có những bé được tung hô là “ngôi sao nhí”, sau khi đăng quang từ một cuộc thi trong gameshow nào đó, đã bị cuốn theo dòng xoáy kinh doanh giải trí của người lớn. Sau những ồn ào nhất thời, các bé bị hụt hẫng kiến thức, không theo kịp chương trình học, dẫn đến dở dang mọi thứ…

Hầu hết các gameshow giải trí hiện nay đều được phát sóng ở những khung giờ vàng trên truyền hình. Một số địa chỉ từ vị trí là kênh phát sóng của đài địa phương, bỗng chốc trở nên nổi tiếng, thu hút lượng khán giả đông đảo. Doanh thu, lợi nhuận từ quảng cáo theo đó cũng tăng lên nhanh chóng. Sức hấp dẫn từ yếu tố này khiến các “nhà đài” dành sự ưu tiên đáng kể cho gameshow. Các chương trình khác buộc phải đưa vào phát sóng ở những khung giờ ít người xem. NSƯT Hữu Châu cho rằng, sự lấn lướt của gameshow giải trí đang tước đi cơ hội quảng bá, tìm kiếm, nuôi dưỡng tài năng của nghệ thuật truyền thống.

Xung quanh những ồn ào từ các gameshow hẹn hò của giới trẻ, trên nhiều diễn đàn, một số chuyên gia tâm lý, xã hội học đã lên tiếng cho rằng, trong đời sống hiện đại, nhu cầu tìm kiếm bạn đời thông qua môi trường công nghệ, truyền thông ngày càng lớn. Do đặc thù công việc, một bộ phận người trẻ ít có thời gian, cơ hội tìm kiếm đối tượng để hẹn hò. Sự ra đời của những chương trình này là một đòi hỏi tất yếu, đáp ứng quy luật cung-cầu của đời sống tình cảm. Lợi nhuận thu hút quảng cáo từ các chương trình ăn khách này là không hề nhỏ. Vì thế, việc nhiều nhà sản xuất và kênh truyền hình vào cuộc khai thác yếu tố này cũng là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, những phản ứng của công chúng thời gian qua dành cho các gameshow giải trí dạng này đã cho thấy, công chúng ngày càng khắt khe hơn với những sản phẩm giải trí nghe-nhìn. Cái gì xuất phát từ nhu cầu thực tế và chạm đến cảm xúc thật của khán giả, nó sẽ có sức sống. Ngược lại, kiểu làm ăn chụp giật, câu khách bằng những chiêu trò rẻ tiền sẽ khó có đất sống. Theo các chuyên gia, đây là dấu hiệu tích cực của thị hiếu công chúng.

Đa số các đài truyền hình, bên cạnh thực hiện nhiệm vụ chính trị, còn là đơn vị tự chủ về tài chính. Tìm kiếm sản phẩm để thu hút công chúng, mở rộng thị phần quảng cáo là hướng đi tất yếu của truyền thông trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt hiện nay. Giải quyết hài hòa giữa nhiệm vụ chính trị và lợi ích kinh tế là bài toán không phải lúc nào và ở đâu cũng dễ dàng có lời giải. Khi có sự cố, dư luận thường tập trung vào đơn vị sản xuất và phát sóng chương trình, ít khi đề cập đến vai trò của khách mời, người chơi. Thế nên, để tránh những hệ lụy và giữ hình ảnh trong lòng công chúng, khách mời, từ những nghệ sĩ tên tuổi đến các bạn trẻ có nhu cầu tìm kiếm bạn đời và phụ huynh học sinh, rất cần sự tỉnh táo, sáng suốt để sàng lọc, tìm chỗ dừng chân phù hợp, đừng dễ dàng biến mình thành công cụ trong tay nhà sản xuất. Trong bối cảnh lạm phát các chương trình giải trí, nhu cầu thưởng thức của công chúng đã dần bão hòa. Chỉ những chương trình được thực hiện trên nền tảng của những giá trị văn hóa, nhân văn sâu sắc mới có giá trị thực sự. Những hào nhoáng từ ánh đèn sân khấu và truyền hình chỉ là cảm giác nhất thời. Có đi được xa hay không trong môi trường nghệ thuật lại là một câu chuyện khác. Vậy nên chỉ vui thôi, đừng làm quá, sẽ bị “lố” đấy!

THANH KIM TÙNG