Về quê, để được ngồi cùng bố trên bộ sa lông gỗ đã lên nước đen bóng màu thời gian quện hơi người và mồ hôi sau bao năm tháng. Những tối muộn, rủ rỉ kể bố nghe dòng đời đang nhấp nhô xô cuốn rồi nghe cụ căn dặn, chuyện trò.
Về quê, để được ngồi cùng mẹ bên chiếc chiếu cói trải trên hè, xuýt xoa với món cá gáy kho khế, cá diếc kho tương hay canh cua rau đay, canh cải trứng cá rô, cá lóc kho riềng... Trầm trồ với món rươi rang vỏ quýt lúc trời còn se lạnh, thích thú với những quả chín đầu mùa hái trên cây ngay trước ngõ, có quả đã bị chim khoét quá nửa. Thảnh thơi duỗi dài nghe mẹ rì rầm kể chuyện làng chuyện xóm, lúa mới cấy, mạ mới gieo, ngắm từng đám mây trắng lốp lững lờ trôi qua mảnh trời nơi khoảng sân thênh thang hay cánh chim chiều chấp chới bay theo đàn lúc hoàng hôn rơi chầm chậm.
    |
 |
| Tranh sơn dầu của Lê Văn Thước |
Về quê, để được bỏ giầy, bỏ tất, bỏ cả dép đi bộ dưới bờ cỏ đẫm sương ban mai, lắng nghe cái mềm mịn ướt lạnh của cỏ của sương thấm ướt mát lạnh truyền lên từng đường gân thớ thịt. Thảng hoặc bước qua những khúc đường hay bờ ruộng xâm xấp nước, nghe tiếng đất như khẽ trở mình dưới chân trần. Đôi khi là tiếng lạo xạo của sỏi, của đá vụn, trượt nhẹ khi bước lên gờ cát, hay giật mình xuýt xoa đau nhói khi đôi chân mỏng mảnh lười nhác của dân văn phòng khẽ bị sỏi đụng, đá cắm, gai cào.
Về quê, để được đắm mình giữa không gian ngào ngạt hương sen mùa hạ, để ngắm nhìn những nụ sen, bông sen, đài sen rung rinh khoe vẻ đẹp tràn trề thắm tươi khỏe mạnh thôn nữ. Những lá sen khum khum còn sóng sánh nước sương chờ các cụ phụ lão ra hứng lấy đun nước pha trà dưới bếp than lim liu riu chỉ cháy sủi mắt cua, mờ nhòa bồng bềnh chén trà buổi sáng. Tầm mắt không bị đụng ngăn đủ các loại màn hình máy tính, điện thoại, ti vi, biển quảng cáo... không bị chặn bởi những khối bê tông khô cứng, không bị chói lóa bởi những ánh đèn bung gắt suốt ngày đêm. Được phóng hết tầm mắt để thấy đàn trâu chỉ còn bé như đàn ong đang thong thả nhẩn nha trở về trên vệ cỏ đường đê, để thích thú nhìn đàn cá lượn lờ dưới dòng nước màu xám bạc, đôi lúc quẫy đuôi nhảy lên đớp bóng kêu chóc chóc.
Về quê, để nghe tiếng ve ran từ sáng sớm đến tối khuya vẫn dễ chịu hơn tiếng còi xe tối ngày sang đêm nơi phố thị ầm ào. Len lỏi giữa những vạt cây ken dày nơi sườn đồi nhấp nhô, hít căng lồng ngực thứ oxy thanh khiết, vươn tay duỗi chân để biết mình đang ở giữa một không gian thuần hậu, dịu dàng, bên tai rì rào vi vu gió thổi, chấp chới đâu đây lảnh lót tiếng chim ngân, cố phân biệt đâu là tiếng sáo, tiếng chìa vôi, tiếng rù rì, tiếng bìm bịp hay tiếng cuốc, rồi thấy mình đã cùn mòn đi nhiều khi mỗi năm phải nghe quá nhiều tiếng còi xe, tiếng động cơ, tiếng búa đóng đe đập chát chúa loảng xoảng ầm ào...
Về quê, để có những đêm quây quần cùng lũ bạn thuở còn cởi truồng tắm mưa, cong đuôi chạy đuổi trâu sợ nó ghé vào mảnh ruộng ven đường ăn lúa. Chiếc chiếu trải dưới mảnh sân vằng vặc ánh trăng quê, phía dưới là dòng kênh ăm ắp nước bập bềnh bông súng đỏ tươi, bông trang lá xanh li ti hoa trắng, ánh trăng quét bạc tráng gương lên dòng nước dập dờn mênh mông mải miết chảy. Nâng ly rượu nút lá chuối, gắp miếng cá chuối nướng chấm chanh muối ớt tiêu hay miếng lươn đồng cuộn đọt chuối non đưa lên miệng, nghe mùi thanh khiết ngọt mát tươi ngon tứa tràn vòm miệng, những tưởng cuộc đời này, tiên tửu cũng sung sướng phiêu du được đến vậy là cùng.
Về quê, để tìm lại nồng ấm tình làng nghĩa xóm. Đi xa về, dù người trên hay kẻ dưới, nhìn thấy nhau đã vui vẻ hồ hởi chào hỏi từ xa: Về bao giờ? Khi nào đi? Tối qua anh/chú/em uống chén nước. Tiếng hỏi câu chào giản đơn thuần hậu, đôi khi chỉ là: “Ăn cơm chưa?”. Nhiều cụ ông cụ bà tuổi đã cao, mắt kém tóc bạc da mồi chống gậy đi chơi, con cháu xa quê lâu ngày về phải chào thật to, đôi khi chào đi chào lại cụ mới nghe thấy. Các cụ nghe rồi thì không được rảo bước đi ngay, phải đứng lại cho cụ nắm tay sờ tóc hỏi cháu con cái nhà ai, là con ông này cháu ông kia, mày phải gọi cụ/ông/ bà/bác là thế này thế kia mới đúng... Vui lắm, thân thương lắm, mà sao thấy rưng rưng...
Quê hương mỗi người chỉ một,
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người
Quê hương yêu dấu, thân thương đến vậy, vì quê hương như là mẹ, là cha, là duy nhất với mỗi người.
Hà Nội đầu hạ, tháng 5-2021
Tản văn LÊ HỒNG LAM