Đó là bài "Tiến về Sài Gòn" của nhạc sĩ Huỳnh Minh Siêng-một bút danh rất quen thuộc của Lưu Hữu Phước-nhạc sĩ nổi tiếng, một trong những "cánh chim đầu đàn" của âm nhạc cách mạng Việt Nam.

Không ai không cảm thấy rạo rực, hối thúc mỗi khi nghe những lời ca rất đỗi hào hùng: Nơi thành đô trong ánh điện quang, tiếng nấc nghẹn câu cười/ Khu nhà tranh năm cánh ngoại ô rên xiết đêm ngày/ Quê nhà ta đau đớn lầm than sao bóp nghẹt tim người… Ngay mở đầu bài hát, bằng những nốt nhạc hát ngắt mà không liền mạch, tác giả đã phác thảo một bức tranh u ám, tối tăm của cuộc sống người dân Sài Gòn dưới ách thống trị của bè lũ Mỹ-ngụy. Người Việt ở Sài Gòn khi ấy bị cướp đi độc lập, tự do nên tuy ở phố xá nguy nga có “ánh điện quang” mà vẫn “tiếng nấc nghẹn câu cười”. Còn ở những khu nhà tranh, ổ chuột nơi ngoại ô thì “rên xiết đêm ngày”. Và mọi người dân dù ở nội đô hay ngoại ô đều “đau đớn lầm than sao bóp nghẹt tim người”. Giữa bối cảnh bao năm lầm than đó, bỗng vút lên âm điệu hào sảng như một tiếng tung hô, thúc giục: Sài Gòn ơi! Ta đã về đây, ta đã về đây! Bốn tiếng “ta đã về đây” được tác giả nhắc lại một lần nữa để khẳng định sự có mặt tất yếu của đoàn Quân Giải phóng-“ta”-tại đô thành. Liền sau đó, bài hát nhắc nhở, kêu gọi sứ mạng thiêng liêng của đoàn quân chiến thắng: Lướt qua nắng mưa súng bám nhịp chân đi/ Quê hương kêu gọi tiến lên diệt giặc Mỹ/ Tiến về Sài Gòn, ta quét sạch giặc thù/ Hướng về đồng bằng, ta tiến về thành đô/ Nước nhà còn chờ. Trận cuối là trận này…

leftcenterrightdel

Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước. Ảnh: Hội NS Việt Nam 

Chính vì tác giả viết Sài Gòn ơi! Ta đã về đây và nhắc lại như là một điệp khúc mà nhiều người cho rằng bài hát được ra đời trong dịp Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975. Nhưng sự thực không phải vậy. Khi còn sống, có lần Lưu Hữu Phước kể, ngay sau ngày ra đời Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (20-12-1960), ông đã nghĩ tới một ngày không xa, cuộc cách mạng giải phóng miền Nam sẽ thắng lợi, Sài Gòn sẽ được giải phóng nên đã "thai nghén" bài hát về sự kiện này. Nhưng vì bận rộn quá nhiều công việc nên mãi tới năm 1966, khi phong trào cách mạng phát triển mạnh, nhân dân nổi dậy chống lại chính quyền ngụy ở khắp mọi nơi, ông thấy không thể trù trừ việc sáng tác. Và trong năm này, ông đã hoàn thành. Một năm sau (1967), trong dịp trở ra miền Bắc, ông tìm gặp để đưa bài hát cho ca sĩ Quang Hưng khi đó đang cùng Đoàn Văn công Quân Giải phóng chuẩn bị đi biểu diễn dài ngày ở 8 nước xã hội chủ nghĩa khi ấy. Ông cùng ca sĩ tập thật nhanh để thu âm cho kịp trước khi Quang Hưng lên đường ra nước ngoài. Ông cũng đề nghị ca sĩ thu hai băng, một hát giọng Nam Bộ, một hát giọng Bắc. Rõ là Lưu Hữu Phước đã chuẩn bị cho ngày giải phóng miền Nam, quân ta sẽ tiến về Sài Gòn mà ông trù liệu diễn ra vào mùa xuân năm sau-Mậu Thân 1968.

Trở vào miền Nam, nhạc sĩ trao băng nhạc Quang Hưng hát giọng Nam Bộ cho nhóm chiến sĩ có nhiệm vụ chiếm Đài Phát thanh Sài Gòn. Nhưng trận đánh này không thành, các chiến sĩ hy sinh, băng nhạc cũng mất theo. Băng còn lại ông cất giữ cẩn thận để sử dụng sau. Và đến mùa xuân năm 1975, ông trao băng nhạc ấy cho nhóm có nhiệm vụ đánh chiếm Đài Phát thanh Sài Gòn như lần trước. Lần này thì chúng ta đã thắng lợi trọn vẹn. Ngay trong chiều 30-4-1975, những âm điệu rất đỗi hào hùng, rộn rã, náo nức vang lên: Ta về quê khi ánh bình minh đang hé rạng chân trời/ Ta về quên khi lũ ngoại xâm hấp hối tơi bời/ Trên đường quê nghe tiếng mẹ ta đang khắc khoải mong chờ/ Nào vượt lên mau bước đoàn quân giải phóng thành đô… Những câu: Tiến về Sài Gòn, ta quét sạch giặc thù đã lặp lại nhiều lần, dội vào lòng người nghe cảm giác vô cũng phấn khích...

Sau khi thu thanh xong bài hát "Tiến về Sài Gòn", ca sĩ Quang Hưng mang luôn theo sang biểu diễn ở 8 nước xã hội chủ nghĩa. Ở đâu, ngoài những bài phù hợp khác, ông đều hát bài này và được công chúng rất tán thưởng. Tại sân khấu ở Đại lễ đường Nhân dân Bắc Kinh (Trung Quốc), hàng vạn thính giả đã hưởng ứng nồng nhiệt. Thủ tướng Chu Ân Lai đã tặng hoa Quang Hưng và nói: “Chúc các đồng chí sớm tiến về Sài Gòn như lời bài hát”. Ở Cu-ba, Quang Hưng cũng hát rất thành công bài hát này trong Festival mang tên “Ca khúc phản kháng” để phản đối cuộc chiến tranh do đế quốc Mỹ phát động tại Việt Nam. Tại đây, một nghệ sĩ người Anh có tên Ewan MacColl đã rất yêu thích bài "Tiến về Sài Gòn" và đề nghị Quang Hưng dạy mình ca khúc này. Đổi lại, anh dạy cho Quang Hưng bài “Balla Ho chi minh” (Bài ca Hồ Chí Minh). Về nước, ông đã đi biểu diễn ở khắp nơi và thu thanh bài hát này trên Đài Tiếng nói Việt Nam, được đông đảo công chúng ưa thích.

Lưu Hữu Phước đã viết bài hát "Tiến về Sài Gòn" với tất cả tâm huyết, cảm xúc mãnh liệt nhất cùng với một trí tuệ sắc bén trong việc tiên đoán diễn biến tình thế của cách mạng. Bài hát là một tuyệt phẩm về thể ca khúc quần chúng, mang đậm dấu ấn của một tài năng lớn, đã để lại tác phẩm mẫu mực, vừa có giá trị lớn lao về tư tưởng, tình cảm, vừa đạt tới đỉnh cao của nghệ thuật sáng tác ca khúc-một thể loại không đòi hỏi nhiều về kiến thức âm nhạc nhưng lại cực kỳ khó trong việc thuyết phục trái tim người nghe.

Đã hơn nửa thế kỷ ra đời và hơn 40 năm kể từ khi vang lên trên Đài Phát thanh Sài Gòn ngày 30-4-1975 nhưng mỗi lần nghe "Tiến về Sài Gòn", ta vẫn thấy còn nguyên vẹn hơi thở nóng hổi của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai năm xưa. Theo thời gian, giá trị của bài hát chỉ càng được nâng cao thêm. Ai từng sống những năm tháng sục sôi cách mạng khi xưa sẽ thấy mình như được trở lại quá khứ hào hùng, đầy kỷ niệm đẹp không bao giờ có thể quên. Còn các thế hệ hậu sinh khi nghe bài hát sẽ hiểu được ông cha mình đã từng chiến đấu và chiến thắng như thế nào mới có được cuộc sống ấm no, hạnh phúc trong hòa bình như hôm nay.

Cả nhạc sĩ viết nên bài hát và ca sĩ đầu tiên thể hiện ca khúc này đều đã không còn. Nhưng tác phẩm bất hủ và giọng hát hào sảng của họ thì vẫn còn đọng lại mãi theo thời gian và nhiều thế hệ công chúng. Quả là không có phần thưởng nào xứng đáng hơn.

Nhạc sĩ NGUYỄN ĐÌNH SAN