- Mày ơi, trong ca bin có một thằng bé?
- Ủa, nó làm gì mà im lìm vậy?
Hai trẻ vị thành niên, một da trắng, một da đen, tầm mười hai, mười ba tuổi bám vào cửa kính, thì thào, vẻ bí mật. Thấy chiếc xe taxi mười hai chỗ đỗ ở đây khá lâu, chúng tò mò, muốn xem có kiếm được gì không. Hai đứa vốn là dân chôm chỉa trong khu vực. Loay hoay mãi không mở được cửa buồng lái, chúng đang tính phải nhờ một đại ca, thì bất ngờ nhìn thấy trong ánh bình minh mờ mờ hình hài một đứa bé trai co quắp như chết rồi. Thằng da trắng quan sát kỹ, sát tai vào cửa kính:
- Hình như nó rên…
- Để tao xem nào… Thằng da đen cũng áp sát tai vào.
- Nó rên thật mày ạ. Đi báo cảnh sát thôi!
Hai đứa vừa quay ra thì thấy một viên cảnh sát đang đi tới. Người cảnh sát cao lớn, bước gấp gấp, dù rất đĩnh đạc, luôn ngoái nhìn phía sau và xa xa hai bên đường. Chúng chạy tới và nói nhỏ:
- Chú ơi, đằng kia có chuyện lạ…
Viên cảnh sát bước mau tới chiếc xe mà anh biết chủ của nó đang ở chỗ nào. Anh rút chùm chìa khoá trong túi quần rộng, nhanh chóng chọn một chiếc khá bé, giống một chiếc com-pa đồ chơi xinh xinh nho nhỏ mà bọn trẻ chưa thấy ở đâu cả, rồi tra nó vào ổ khóa cửa buồng lái. Cửa mở liền. Anh nhẹ nhàng bế thằng bé chừng 5 tuổi lên rồi khẽ đặt xuống chỗ cũ. Anh vội vã cởi bộ đồng phục đen của mình, cuộn chặt lại thành như một cái bọc, bảo thằng da đen chạy giấu bọc ấy vào dưới gầm một chiếc ghế đá vườn hoa cách đấy chừng trăm mét.
Thằng bé đang sốt nặng. Phải cứu nó đã. Viên cảnh sát bế nó, rảo bước như bay, nhưng vẫn đĩnh đạc và điềm tĩnh lạ thường. Hai kẻ ăn cắp hối hả chạy theo cho kịp. Đến trước nhà vị bác sĩ tư có tiếng trong vùng, anh bấm chuông cửa và bảo hai đứa trẻ đứng ngay hai bên:
- Hai cháu đưa nó vào, nhờ ông ấy khám và xin cứ giữ nó lại đây. Đừng nói chú biết việc này.
Viên cảnh sát loáng cái đã mất hút. Bà già nhỏ thó, đôi mắt long lanh phúc hậu, vợ ông bác sĩ, xuất hiện trước cánh cổng hé mở:
- Có gì khẩn lắm phải không? Trời đã sáng đâu mà…
- Dạ thưa bà, em bé này bị sốt ghê lắm…
- Em các cháu ư? Thôi, đưa bà bế cho…
Bà nhanh nhẹn đỡ lấy đứa nhỏ từ tay thằng da trắng dáng hơi lòng khòng. Thằng da đen bé nhỏ hơn thì cứ nép vào bên thằng da trắng. Nó chưa bao giờ được đặt chân tới một nơi sạch sẽ, thoáng đãng và yên tĩnh như trong mơ thế này.
- Ôi cháu tôi, nóng hầm hập, nóng như chảo lửa…
Bà vừa quay vào, ông bác sĩ cao lớn đã đứng ngay trước mặt. Hai ông bà bước nhẹ như bay vào căn phòng vừa bật đèn sáng rực. Con gái ông bà đã chờ sẵn để giúp bố, khi ông cần. Bác sĩ quay về phía cô gái cũng ăn vận trắng toát một màu như bố mẹ: “Ca này không phức tạp. Mẹ đỡ ba là được. Con chuẩn bị rồi đi học đi con!” “Dạ…”. Cô mau mắn nhấc hai chiếc ghế ở phía xa lại:
- Mời hai em ngồi đã… Cậu bé là em em à? Cô trìu mến hỏi thằng da đen.
- Dạ không, chúng em thấy nó ở …- Cô gái thoáng nhíu mày, nhưng môi nở ngay một nụ cười thân thiện và ấm áp.
Thằng da trắng đỡ lời: “… ở vườn hoa ngoài kia ạ”.
Thị trấn lâu nay thường yên bình. Xe cộ di chuyển không đông đúc. Người qua lại có vẻ khoan thai và nhàn hạ. Song hôm nay, từ sáng sớm đã nhộn nhịp khác lạ. Dân chúng đi thành từng cụm từ dăm ba người tới vài chục người, lời qua tiếng lại to nhỏ với nhau sôi nổi. Khoảng 9 giờ, nhiều đám đông hàng trăm người hình thành ở hầu hết các phố. Đông nhất là ở trước cửa tòa thị chính và trụ sở cảnh sát trung tâm, có lẽ cả mấy ngàn người. Hầu như ai cũng đeo hoặc giăng ra trước ngực, không ít người chăng ngang trên đầu một tấm vải lớn, với chữ viết đủ kiểu: “Phản đối kỳ thị người nhập cư!”, “Đả đảo những kẻ táng tậm lương tâm và ích kỷ!”, “Đả đảo phân biệt chủng tộc!”, “Chủ nghĩa Apartheid không được ngóc đầu dậy!”, “Nelson Mandela muôn năm!”, “Người Mozambia cũng là người!”, “Nam Phi không được kiêu ngạo”, “Chúng ta, tất cả đều là dân châu Phi!”, “Chúng ta là người, tất cả!”.
Đây đó có người diễn thuyết trước đám đông nín lặng. Không ít ánh mắt căm hờn bốc lửa. Không ít khóe mắt đẫm lệ. Thỉnh thoảng lại vang lên phẫn uất những lời như vừa ghi trên. Nhiều nhà báo ngoại quốc sửng sốt trước những màn hình dài rộng trên các ô tô tải cao to lừng lững. Những màn hình nhỏ hơn thì có vô số. Cảnh sát khá đông, song không động tĩnh gì. Đơn giản, người mít tinh và biểu tình không làm mất trật tự công cộng. Họ không lấn chiếm các huyết mạch giao thông. Sáng hôm nay, thị trấn như hoàn toàn tê liệt. Có lẽ mọi người đều nghỉ việc, xuống đường với khí thế hừng hực, bày tỏ sự giận dữ đối với hành động bạo lực phi nhân tính và phi lý của một nhóm người được giao nhiệm vụ bảo vệ luật pháp. Nghĩa là bảo vệ chất nhân văn của bất kỳ một xã hội nào vì bình đẳng, tự do và hạnh phúc của mỗi cá nhân và của cả cộng đồng.
Một chuyện được ai đó ghi lại và liên tục phát đi phát lại trên các màn hình lớn nhỏ. Ấy là vào chập tối qua, một xe taxi mười hai chỗ (chở khách và chở hàng) đỗ lại bên cạnh công viên thị trấn này. Đỗ như thế là sai luật. Mươi phút sau, một xe cảnh sát xịch đỗ ở đó. Bước xuống là 8 cảnh sát. Họ xúm lại quanh chiếc taxi, yêu cầu tài xế xuống xe và xuất trình giấy tờ. Người lái taxi chần chừ giây lát, nhưng cũng theo lệnh. Đó là một người da đen, khoảng ba mươi tuổi, vẻ mất bình tĩnh, tay hơi run, khóa cửa buồng lái, rồi mới trình những loại giấy theo yêu cầu của các vị thi hành công vụ. “Anh không phải người Nam Phi hả?”, viên cảnh sát cao to nhất gay gắt hỏi. “Dạ, tôi là người nước láng giềng…” (tức là Mozambia). “Ai cho phép anh đột nhập vào Nam Phi?”. “Thưa từ lâu, công dân hai nước vẫn được tự do qua lại”. “Giờ thì các anh bị cấm rồi”. Viên chỉ huy đưa chiếc giấy phép lái xe quốc tế cho một cấp dưới của mình. Người lái taxi nhào đến và lom khom người, nghẹn ngào nài nỉ: “Thưa các ông, nếu tôi sai, xin cứ phạt, nhưng đừng giữ giấy phép”. Bị một cú giáng mạnh vào gáy từ phía sau, người ấy đổ xuống. Lập tức anh bị trói gô lại. Toán cảnh sát leo nhanh lên chiếc xe mui trần. Một cảnh sát túm lấy đôi chân anh đã bị cột chặt. Đôi chân bị giằng vào đuôi xe bằng một sợi xích sắt to dài mới tinh. Đầu và vai anh nằm ngửa dưới đường. Chiếc xe chuyển bánh. Đầu tài xế taxi liền bị quăng quật tơi bời hai bên. Nạn nhân rống lên như lợn bị chọc tiết. Viên cảnh sát cao to ngoắc tay. Chiếc xe dừng lại. Nạn nhân liền bị nhét giẻ vào miệng. Nước dãi nhều ra, trông ghê người. Một viên cảnh sát quay mặt đi, đầu rung nhè nhẹ. Viên khác cúi gằm mặt. Viên nữa hốt hoảng nhìn viên chỉ huy mặt lạnh như tiền, toan nói gì, rồi khoát khoát tay, sau cùng rũ xuống như người mất hồn. “Ô, sao lại hành hạ người ta như thế?”. Vài tiếng người qua lại la lên. Chiếc xe phóng bạt mạng. Nạn nhân vẫn bị lôi đi đau đớn trên đường tới trụ sở cảnh sát của thị trấn.
Đoạn phim ấy được tung lên mạng. Cả nước Nam Phi bất bình. Biểu tình phản đối nổi lên ở mọi tỉnh. Chuyện này diễn ra sau chuyện hai trẻ ăn cắp và một cảnh sát ẩn danh cứu mạng sống cho một em nhỏ như đã kể ở đầu truyện. Ba ngày sau, gần nửa đêm, một chiếc xe mười hai chỗ lặng lẽ đỗ lại gần nhà vị bác sĩ. Con gái bác sĩ run run bế em nhỏ ra xe. Em đã khỏi bệnh và đang ngủ ngon lành. Một phụ nữ da đen xấp xỉ ba mươi tuổi đón lấy nó, nước mắt lưng tròng. “Cảm ơn em. Và cho chị gửi lời cảm ơn vạn lần ba mẹ em”. Cô gái thơm nhanh đứa trẻ, nghẹn lời: “Thôi, nhanh lên chị. Nhất là thật bình tĩnh!”. Chiếc xe lao đi trong tiếng nức nở cố nén của người mẹ trẻ. Như trong phim trinh thám, hai xe máy phóng theo, đi gần song song chiếc xe lẩn tránh. Cầm lái là hai cảnh sát vận toàn đồ đen, trùm kín đầu. Dĩ nhiên, một là viên cảnh sát sáng hôm nọ. Ngồi sau mỗi vị là một trong hai trẻ vị thành niên ăn cắp mà ta đã biết. Đứa da trắng thấy trời đất quay cuồng. Đến nỗi nó gần như tắc thở. Đứa da đen thút thít nén khóc. Nó thương người lái xe, vợ con anh, thương ông bà, cha mẹ, anh chị nó vô cùng. Nó không hiểu sao người ta có thể tàn bạo với đồng loại đến vậy. Sáng đó, viên cảnh sát đã quay lại, bí mật lái giấu chiếc xe vào rừng sâu. Nhờ hành lý của nạn nhân còn lại, ông liên lạc được với người vợ của chàng trai Mozambia đã chết vì chảy máu bên trong sau hơn một giờ bị hạ nhục. Ông chỉ dẫn đường đi nước bước cho chị này. Và cuộc “đào tẩu” đã được thực hiện đúng kế hoạch. Chiếc xe bất hạnh đến nơi ít bị canh phòng nhất ở biên giới hai nước có nguy cơ trở thành đối địch, vì Nam Phi bỗng rộ lên phong trào kết tội bất cứ người Mozambia nào vào làm ăn đều là nhập cư trái phép. Hai xe máy áp sát chiếc ô tô. Viên cảnh sát hôm nọ nói nhỏ với người vợ góa: “Tám tên tội đồ đã bị bắt rồi. Chúc hai mẹ con bình yên vô sự!”. Chị toan nói gì đó, viên cảnh sát xua tay và ra hiệu chạy gấp. Chiếc xe bật vút đi như một con mãnh hổ. Tiếng bật khóc nghẹn ngào cứ trở lại, trở lại mãi…
Truyện ngắn của STANLEY (Nam Phi)
NHẬT THẢO QUÂN (dịch)