Phóng viên (PV): Thưa Bộ trưởng, trong Chương trình chuyển đổi số (CĐS) quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, GD-ĐT là một trong những lĩnh vực được ưu tiên đẩy mạnh CĐS. Đồng chí đánh giá thế nào về vai trò, trách nhiệm của nhà giáo với nhiệm vụ này?
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Trí tuệ nhân tạo (AI) không thể thay thế vai trò của người thầy, nhưng đặt ra những yêu cầu mới cho người thầy: Người thầy phải học suốt đời, phải hiểu AI để dạy người trong thời đại AI; người thầy phải chuyển vai trò chủ yếu là truyền thụ tri thức sang định hướng, chỉ dẫn, hỗ trợ, phát triển năng lực học tập và tự học, học tập suốt đời của người học.
Bộ GD-ĐT xác định, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải là lực lượng tiên phong ứng dụng AI, định hướng và hướng dẫn người học dùng AI có trách nhiệm. Người thầy phải thường xuyên cập nhật, đổi mới phương pháp dạy, học, kiểm tra, đánh giá để thích ứng, giúp học sinh hình thành tư duy phản biện và năng lực sáng tạo trong bối cảnh mới.
Trong bối cảnh AI đang phát triển như vũ bão, Bộ GD-ĐT nhận thức rõ đây là thời cơ lớn để tạo đột phá, nhưng cũng là thách thức đòi hỏi ngành phải có sự chuyển mình mạnh mẽ, nhất là đối với đội ngũ nhà giáo. Vị thế của người thầy không những không “lung lay” mà càng trở nên quan trọng, tuy nhiên, vai trò người thầy cần có sự thay đổi rất lớn.
    |
 |
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn. Ảnh: MINH THU
|
PV: Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, đặc biệt là AI thì công tác đào tạo, tiêu chuẩn chọn giáo viên sẽ phải thay đổi như thế nào, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Bộ GD-ĐT đang xây dựng Nghị định hướng dẫn chi tiết một số điều về Luật Nhà giáo và quy định chi tiết nội dung, phương thức tuyển dụng nhà giáo, bảo đảm nội dung tuyển dụng căn cứ vào chuẩn nghề nghiệp nhà giáo, phương thức tuyển dụng thông qua thi tuyển hoặc xét tuyển, trong đó phải có thực hành sư phạm. Đây là căn cứ để tuyển chọn được những người đủ năng lực, phẩm chất, đặc biệt là năng lực thực hành sư phạm để đáp ứng ngay nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục khi được tuyển dụng vào ngành, đồng thời cũng phù hợp với định hướng bỏ quy định về tập sự đối với viên chức khi Luật Viên chức sửa đổi được Quốc hội thông qua tới đây.
Giáo viên được xem là nền tảng, trụ cột của giáo dục. Do vậy, đổi mới đào tạo giáo viên là chìa khóa để thực hiện thành công đổi mới và đột phá phát triển GD-ĐT. Bộ GD-ĐT đã, đang và sẽ thực hiện hàng loạt đổi mới liên quan đến đào tạo giáo viên.
PV: Bộ trưởng có thể cho biết cụ thể hơn những nội dung đổi mới liên quan đến đào tạo giáo viên?
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Trước hết, cần đổi mới về mục tiêu và nội dung chương trình đào tạo giáo viên. Đào tạo giáo viên theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp sư phạm toàn diện, giúp giáo viên trở thành người tổ chức, hướng dẫn và hỗ trợ học sinh học tập; giảm tải nội dung lý thuyết hàn lâm, tăng thời lượng thực hành, thực tập sư phạm, nghiên cứu bài học và trải nghiệm nghề nghiệp thực tế. Tăng cường học phần về phương pháp dạy học tích cực, phương pháp giảng dạy hiện đại có ứng dụng các thành tựu công nghệ, đánh giá năng lực học sinh, giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống, năng lực hội nhập quốc tế và tư duy phản biện...
Phải tích cực đổi mới phương pháp và hình thức đào tạo. Đó là tổ chức đào tạo theo mô hình linh hoạt, mở, tạo cơ hội học tập suốt đời cho sinh viên và giáo viên đang công tác. Việc đánh giá sinh viên sư phạm cần dựa trên năng lực thực hành nghề nghiệp, khả năng thiết kế hoạt động học tập, tổ chức dạy học và giải quyết tình huống sư phạm, thay vì chỉ dựa trên kết quả các bài thi lý thuyết.
Điểm không thể thiếu là chú trọng nâng cao năng lực công nghệ và năng lực số cho giáo viên. Các trường sư phạm cần tích hợp nội dung “CĐS trong giáo dục” vào chương trình đào tạo; đồng thời xây dựng phòng thí nghiệm công nghệ giáo dục và trung tâm thực hành sư phạm số, tạo điều kiện cho sinh viên được trải nghiệm, rèn luyện kỹ năng công nghệ ngay trong quá trình học tập.
Bên cạnh đó, cần tăng cường gắn kết giữa trường sư phạm và trường phổ thông. Đổi mới công tác bồi dưỡng và đánh giá giáo viên sau đào tạo. Hướng tới quốc tế hóa công tác đào tạo giáo viên.
PV: Ngành GD-ĐT có giải pháp gì để giúp đội ngũ nhà giáo yên tâm cống hiến, có thêm động lực đổi mới, sáng tạo trong thời đại số, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Một trong những chính sách nổi bật của Luật Nhà giáo là khẳng định vị thế, bảo vệ danh dự và uy tín nghề giáo. Theo đó, nhà giáo được xác định là lực lượng nòng cốt của ngành giáo dục, có vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục; được bảo đảm các quyền trong hoạt động nghề nghiệp tương xứng với vị thế của mình; có quyền chủ động trong hoạt động nghề... Luật cũng quy định những việc tổ chức, cá nhân không được làm đối với nhà giáo, quy định việc xử lý vi phạm đối với hành vi xâm phạm uy tín, danh dự, nhân phẩm của nhà giáo.
Ngoài chế độ tiền lương, phụ cấp, nhà giáo còn được hưởng chính sách hỗ trợ, thu hút, trọng dụng, bao gồm: Chế độ trợ cấp theo tính chất công việc, theo vùng; chế độ hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng; chế độ hỗ trợ chăm sóc sức khỏe định kỳ, chăm sóc sức khỏe nghề nghiệp; được bố trí nhà ở công vụ hoặc chỗ ở tập thể hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà khi công tác ở vùng đặc biệt khó khăn. Đồng thời, có chính sách thu hút, trọng dụng đối với người có trình độ cao, có tài năng, có năng khiếu đặc biệt, có kỹ năng nghề cao; đến làm việc tại vùng đặc biệt khó khăn; nhà giáo trong một số lĩnh vực trọng yếu, thiết yếu... Các chế độ, chính sách này sẽ được cụ thể hóa tại các văn bản hướng dẫn triển khai thi hành Luật Nhà giáo, dự kiến có hiệu lực đồng thời kể từ ngày 1-1-2026.
Các chính sách nêu trên cùng với các quy định về chuẩn nghề nghiệp, bổ nhiệm chức danh nhà giáo, tuyển dụng, sử dụng, tôn vinh, khen thưởng nhà giáo... sẽ là những giải pháp tổng thể giúp nhà giáo an tâm công tác, tập trung cho hoạt động nghề nghiệp, tạo động lực để nhà giáo nâng cao năng lực, phát triển nghề nghiệp liên tục.
PV: Nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam (20-11) sắp đến, Bộ trưởng có nhắn nhủ, chia sẻ điều gì với các nhà giáo trên cả nước?
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam (20-11), tôi xin gửi tới toàn thể các thế hệ thầy giáo, cô giáo, cán bộ quản lý và nhân viên ngành giáo dục trên cả nước lời chúc mừng tốt đẹp nhất, lời tri ân sâu sắc và lời chúc sức khỏe, hạnh phúc, thành công.
Năm học 2025-2026 là năm học triển khai hàng loạt chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước liên quan đến giáo dục và đào tạo, là năm ngành giáo dục bước vào giai đoạn đột phá, phát triển toàn diện, hướng tới hiện đại hóa và nâng cao chất lượng theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị. Trong bối cảnh đó, tôi mong mỗi thầy cô tiếp tục giữ vững niềm tin, lòng yêu nghề, không ngừng học hỏi, sáng tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy và quản lý để đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên phát triển mới.
PV: Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!
MINH THÀNH (thực hiện)