Phóng viên (PV): Dự thảo Luật Nhà giáo khi thông qua được cho là sẽ tạo bước đột phá trong xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên hiện nay. Ông có thể cho biết những điểm đáng chú ý của dự thảo luật này?
Ông Vũ Minh Đức: Dự thảo Luật Nhà giáo trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu gồm 9 chương, 50 điều. Luật áp dụng với nhà giáo trong các cơ sở giáo dục (CSGD) công lập và cả nhà giáo trong các CSGD ngoài công lập. Điều này giúp “lấp đầy” khoảng trống về pháp lý đối với nhà giáo ngoài công lập. Lần đầu tiên, vị trí pháp lý của nhà giáo ngoài công lập được xác lập đầy đủ, đồng bộ với tư cách nhà giáo chứ không chỉ là người lao động theo cơ chế hợp đồng lao động.
Theo thống kê, đội ngũ nhà giáo hiện nay có tới 6 nhóm đối tượng, là công chức, viên chức, người lao động, sĩ quan Quân đội, sĩ quan Công an, người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục ở các trường trong hệ thống các cơ quan Đảng, Mặt trận, đoàn thể. Các nhóm nêu trên lại gắn với từng cấp học và trình độ đào tạo dẫn đến một số quy định về nhà giáo thực hiện chưa đồng bộ, thống nhất. Luật Nhà giáo chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo thông qua hệ thống chức danh, chuẩn nghề nghiệp nhà giáo với các tiêu chuẩn bám sát yêu cầu về năng lực nghề nghiệp nhưng vẫn bảo đảm yếu tố riêng biệt gắn với từng cấp học và trình độ đào tạo.
Theo dự thảo Luật Nhà giáo, chính sách tuyển dụng, sử dụng được quy định gắn với đặc điểm hoạt động nghề nghiệp. Nhà giáo sẽ được bảo vệ thông qua quyền và những điều không được làm đối với nhà giáo theo định hướng tăng quyền chủ động, sáng tạo và tăng tính bảo vệ nhà giáo trong hoạt động nghề nghiệp. Lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp; tuổi nghỉ hưu của nhà giáo có quy định riêng phù hợp với đặc điểm hoạt động nghề nghiệp...
PV: Điểm đáng chú ý của dự thảo Luật Nhà giáo là những đề xuất mới về công tác quản lý nhà nước về nhà giáo. Ông có thể cho biết vì sao lại có những đề xuất này?
Ông Vũ Minh Đức: So với nguồn nhân lực khác của đất nước, đội ngũ nhà giáo có những đặc trưng khác biệt và tính đa dạng cao, quyết định đến định hướng công tác quản lý nhà nước về nhà giáo.
Hiện nay cả nước có gần 1,6 triệu nhà giáo, chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng số viên chức của các ngành, lĩnh vực làm việc trong cả CSGD công lập và ngoài công lập; đa dạng về cấp học, trình độ, nơi công tác. Nhà giáo có hoạt động nghề nghiệp đặc biệt với sản phẩm là nhân cách người học, là “cầu nối” để chuyển giao những tri thức, những ý tưởng sáng tạo, những kỹ năng, thái độ sống từ thế hệ này sang thế hệ khác; từ đó đòi hỏi tính gương mẫu, tự giác, linh hoạt và sáng tạo cao. Nhà giáo có thời gian làm việc được tính theo số tiết hoặc số giờ giảng dạy, giáo dục theo năm học hoặc khóa học hoặc quy đổi theo tuần làm việc.
Với đặc điểm riêng biệt nhưng rất đa dạng của nhà giáo thì việc quản lý nhà nước về nhà giáo theo định hướng quản lý nhân sự-tức là quản lý các yếu tố hành chính liên quan đến việc sử dụng nhà giáo mà ít quan tâm đến tiềm lực và sự phát triển của nhà giáo không phải là phương thức phù hợp. Vì vậy, đã đến lúc cần phải chuyển từ quản lý nhân sự sang quản trị nguồn nhân lực, để tạo môi trường, điều kiện cho mỗi nhà giáo được phát triển nhiều nhất, có động lực làm việc lớn nhất, đóng góp cho nền GD-ĐT nhiều nhất nhằm đạt cùng mục tiêu của chính nhà giáo và mục tiêu giáo dục.
PV: Vậy, dự thảo Luật Nhà giáo đã quy định quản lý nhà nước về nhà giáo được đề xuất cụ thể như thế nào, thưa ông?
Ông Vũ Minh Đức: Dự thảo Luật Nhà giáo đề xuất giao quyền chủ động cho ngành giáo dục trong tuyển dụng, sử dụng giáo viên. Trong đó, Bộ GD-ĐT; Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội là cơ quan chủ trì xây dựng chiến lược, đề án, kế hoạch phát triển, tổng biên chế đội ngũ nhà giáo thuộc thẩm quyền quản lý trình cấp có thẩm quyền quyết định; ban hành tiêu chí, tiêu chuẩn tuyển dụng, nội dung thực hành sư phạm trong thi/xét tuyển nhà giáo; điều phối biên chế nhà giáo trong các CSGD công lập theo số lượng được cơ quan có thẩm quyền giao.
Sẽ có một số nội dung mang tính đột phá trong công tác quản lý nhà nước về nhà giáo được quy định trong dự thảo Luật Nhà giáo, như: Công tác tuyển dụng nhà giáo CSGD mầm non, phổ thông công lập được thực hiện thống nhất trên cơ sở chuẩn nghề nghiệp của nhà giáo; công tác điều động, biệt phái nhà giáo được mở rộng hơn; tăng cường các điều kiện để bảo vệ nhà giáo, giúp nhà giáo được làm việc trong môi trường an toàn, tạo động lực để phát triển nghề nghiệp; tăng cường vai trò của cơ quan quản lý giáo dục trong việc lựa chọn, bổ nhiệm nhà giáo giỏi trở thành cán bộ quản lý CSGD và nhà giáo giỏi giữ các vị trí lãnh đạo tại cơ quan quản lý giáo dục...
PV: Ông có thể chia sẻ thêm về những “cái được” khi Luật Nhà giáo được Quốc hội thông qua, ban hành và đi vào cuộc sống?
Ông Vũ Minh Đức: Luật Nhà giáo khi được thông qua và đi vào cuộc sống sẽ tạo chế tài pháp lý đủ mạnh để quản lý và là cơ sở phát triển đội ngũ nhà giáo, tạo sự bình đẳng về cơ hội phát triển giữa nhà giáo công lập và ngoài công lập; thu hút người giỏi đến với nghề dạy học, giữ chân nhà giáo giỏi trong nghề. Nâng cao vị thế và khẳng định vai trò chủ động của ngành giáo dục trong quản lý, phát triển đội ngũ nhà giáo, khắc phục tình trạng thừa, thiếu cục bộ đối với giáo viên các cấp học mầm non, phổ thông. Nâng cao chất lượng của hệ thống giáo dục trên cơ sở chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo về chất lượng theo hướng nhà giáo không phải chỉ là chuyên gia môn học mà chủ yếu là nhà chuyên nghiệp trong nghề dạy học.
Đối với đội ngũ nhà giáo, nâng tầm vị thế, vai trò của nhà giáo, được xã hội ghi nhận, tôn vinh, được bảo vệ trong hoạt động nghề nghiệp. Mở rộng cơ hội phát triển nghề nghiệp. Tạo điều kiện và quy định trách nhiệm đối với nhà giáo trong tự học, tự bồi dưỡng đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục và thăng tiến nghề nghiệp. Góp phần nâng cao đời sống, giúp nhà giáo yên tâm công tác và tạo động lực để nhà giáo tận tâm cống hiến với nghề.
Đối với nhà trường và người học, bảo đảm chất lượng nhà trường thông qua việc nâng cao chất lượng nhà giáo với tư cách là yếu tố quyết định trong việc nâng cao chất lượng dạy và học; giúp nhà trường tăng tự chủ trong tuyển dụng, sử dụng nhà giáo; bảo đảm để người học được tiếp cận giáo dục có chất lượng được cung ứng bởi nhà giáo có chất lượng. Bảo đảm công bằng về chất lượng giáo dục nhất là giữa trường công và trường tư. Bảo đảm chất lượng trong tiếp cận giáo dục của nhà giáo nước ngoài tham gia hoạt động giáo dục tại Việt Nam.
Luật Nhà giáo sẽ là căn cứ pháp lý cao nhất, là chế tài để xã hội giám sát hoạt động nghề nghiệp của nhà giáo cũng như bảo vệ nhà giáo trong hoạt động nghề nghiệp của mình; đồng thời, tạo cơ sở để triển khai chủ trương xây dựng xã hội học tập.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!
MINH TRUNG (thực hiện)