Nhà giáo: Yêu thương và trách nhiệm

GS, TS Nguyễn Văn Minh. Ảnh: MINH THÀNH

Đừng coi nghề giáo là nghề kiếm sống

Phóng viên (PV): Từ nhiều năm nay, Giáo sư được coi là “người thầy truyền cảm hứng” cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội bởi những lời dặn dò tâm huyết, những câu chuyện nhân văn sâu sắc. Vì sao Giáo sư luôn nhấn mạnh tinh thần dấn thân, dám nghĩ, dám làm, yêu thương, trách nhiệm với các nhà giáo tương lai?

GS Nguyễn Văn Minh: Nói là người truyền cảm hứng thì có vẻ to tát quá, nhưng tôi nghĩ rằng đi làm nghề giáo thì một trong những vấn đề cần nhấn mạnh đó là tình yêu thương con người. Nếu thiếu đi tình yêu thương thì người thầy rất khó cảm hóa, giáo dục các thế hệ học sinh. Yêu thương và biết tha thứ là phẩm chất rất quan trọng, là nền tảng căn bản đối với một người thầy. Trong những dịp nói chuyện với sinh viên, tôi luôn muốn chuyển tải thông điệp này, vì rằng muốn giáo dục, trước hết phải chạm đến được trái tim mỗi đứa trẻ bằng tình yêu thương và lòng bao dung.

Tôi cũng muốn nói đến tinh thần dấn thân vì cộng đồng là bởi trong giai đoạn hiện tại, nhiều người trong chúng ta đang đề cao cuộc sống cá nhân. Và đâu đó ít chú ý đến trách nhiệm cá nhân đối với cộng đồng. Đất nước ta hiện nay vẫn còn nghèo, đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả mọi người, trong đó có ngành giáo dục. Với sinh viên nói chung và ngành sư phạm nói riêng, cần phải ý thức rằng nhiều thế hệ cha anh đã phải hy sinh xương máu trong các cuộc chiến đấu giành độc lập, tự do, bảo vệ Tổ quốc, thống nhất đất nước thì mới có nền hòa bình hôm nay. Từ đó, các em sẽ lan tỏa lòng biết ơn và biết trân trọng cuộc sống hiện tại tới các thế hệ tiếp theo mà các em sẽ dạy dỗ; lan tỏa trách nhiệm công dân đối với đất nước.

Trong thời đại khoa học công nghệ thay đổi như vũ bão thì tuổi trẻ cần phải mạnh dạn, dám nghĩ, dám làm, thậm chí nghĩ những điều vượt thời đại thì mới có sự phát triển đột phá. Người ta có câu: “Trên con đường thành công có dấu ấn của sự can đảm”. Tôi muốn các em sinh viên khơi dậy được tinh thần ấy để trở thành người có ích cho đất nước.

PV: Giáo sư có thể chia sẻ thêm ý nghĩa slogan “Mô phạm-Sáng tạo-Cống hiến” của nhà trường với các sinh viên đang theo đuổi nghề giáo?

GS Nguyễn Văn Minh: “Mô phạm-Sáng tạo-Cống hiến” được coi là tuyên ngôn của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Mỗi sinh viên ngay từ ngày đầu tiên bước vào trường đều được đọc lời dặn của Bác Hồ khi về thăm trường: “Làm thế nào để nhà trường này chẳng những là trường sư phạm mà còn là trường mô phạm của cả nước”.

Mô phạm chính là sự chuẩn mực và mẫu mực. Đây là cái nôi đào tạo người thầy nên đòi hỏi tính mẫu mực và chuẩn mực rất cao. Không chỉ bản thân phải chuẩn mực, mẫu mực mà còn phải giáo dục cho các sinh viên trở thành người mô phạm. Còn tính sáng tạo thì cần thiết với bất kỳ công việc nào. Nhưng, với sinh viên sư phạm, nếu có tính sáng tạo thì khi ra trường, họ sẽ thực hiện tốt nhiệm vụ của mình, đồng thời có thể tạo ra thế hệ tương lai là những người sáng tạo. Tinh thần cống hiến chính là cái đích, ý nghĩa của một đời người. Dù có giỏi đến đâu thì anh cũng không thể tách rời cộng đồng. Có lẽ thời điểm này phải đặt vấn đề này một cách nghiêm túc để giáo dục thế hệ trẻ biết khát khao làm việc có ích cho đời.

Cô và trò Trường Tiểu học Thanh Sơn, xã Thanh Sơn (Thanh Hà, Hải Dương) hân hoan chào mừng Ngày Nhà giáo Việt Nam (20-11). Ảnh: TRỌNG HẢI

PV: Vừa qua, khá nhiều vụ bạo lực học đường xảy ra ngay trong trường học, một số thầy cô cũng có hành vi chưa chuẩn mực khiến xã hội bức xúc. Mỗi lần nghe đến các vụ việc như thế, cảm xúc của Giáo sư như thế nào?

GS Nguyễn Văn Minh: Ngành giáo dục đã có một số vụ việc đáng tiếc xảy ra trong thời gian qua. Trong từng vụ việc cụ thể, những thầy cô không chuẩn mực thật đáng trách, thậm chí có hành vi đáng lên án. Tuy nhiên, là một nhà giáo, mỗi khi nghe tin không hay về đồng nghiệp, tôi đều cảm thấy rất đau lòng. Tôi nghĩ rằng, khi xã hội phát triển, quyền con người, quyền trẻ em ngày càng nâng cao thì hoạt động giáo dục cũng cần thay đổi để thích ứng với thời đại. Thầy cô phải nỗ lực để thích ứng với mọi tình huống phát sinh. Đừng coi đây là nghề kiếm sống thuần túy mà phải cố gắng tìm các giải pháp tối ưu để làm tốt hơn vai trò của mình. Mặt khác, để một đứa trẻ lớn lên được hoàn thiện về phẩm chất, năng lực và nhân cách, cần có sự gắn kết giáo dục của nhà trường, gia đình và xã hội. Ba yếu tố này như kiềng ba chân, cần phải phối hợp chặt chẽ hơn nữa.

Thay đổi để thích ứng với thời đại

PV: Thực tế hiện nay, nhà giáo đang phải chịu rất nhiều áp lực về chuyên môn, kỹ năng, nghiệp vụ và cả dư luận xã hội... Nhà trường đã trang bị cho sinh viên ra sao để sau này họ có khả năng thích ứng tốt, thưa Giáo sư?

GS Nguyễn Văn Minh: Tôi cho rằng, không có nghề nào không có áp lực, và cũng không có nhà trường nào có thể trang bị đủ cho sinh viên đáp ứng được tất cả tình huống trong thực tế. Tuy nhiên, nhiệm vụ quan trọng của các thầy cô ở trường là phải giáo dục làm sao để sinh viên biết biến áp lực thành động lực. Cố gắng trang bị cho sinh viên những nền tảng giá trị căn bản, những phương pháp làm việc cơ bản nhất để khi ra trường, các em sáng tạo và thích ứng được với điều kiện thực tiễn, giải quyết tốt các nhiệm vụ của mình. Quá trình đó đòi hỏi thầy cô luôn luôn nỗ lực trau dồi học hỏi, tiếp cận cái mới, dần dần làm tốt hơn thiên chức của mình. Thầy cô nào cũng mong muốn Nhà nước, các cơ quan, ban, ngành tạo điều kiện tốt hơn cho nhà giáo để họ yên tâm, cống hiến tốt hơn cho sự nghiệp giáo dục.

PV: Còn về chương trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm ở trường có được đổi mới so với trước đây hay không?

GS Nguyễn Văn Minh: Chương trình đào tạo của nhà trường thời gian gần đây có nhiều đổi mới và thường xuyên được điều chỉnh. Sau khi có Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục-đào tạo, nhà trường đã có những thay đổi quan trọng trong chương trình đào tạo, trong đó, chương trình đào tạo nghiệp vụ chiếm khoảng 25% (tỷ lệ này là cao đáng kể trong tổng số các học phần của chương trình).

Tháng 9-2019, trường công bố mô hình chương trình đào tạo mới. Theo đó, chương trình đào tạo nghề đã giảm tải những vấn đề hàn lâm và đặt ra các yêu cầu cần đạt được đối với một giáo viên tương lai. Cách tiếp cận phương pháp mới trong dạy học, kiểm tra đánh giá như thế nào, nền tảng tâm lý, người thầy ứng xử với học sinh cũng được chú ý hơn… Đặc biệt, trước khi tham gia thực tập thì sinh viên đều được rèn luyện một cách cơ bản tại trung tâm nghiên cứu và phát triển nghiệp vụ sư phạm của nhà trường. Đây là mô hình mới, nhằm chuẩn bị về mặt kỹ năng dạy học và giáo dục cho sinh viên, trang bị cho họ các kỹ năng ứng phó với nhiều tình huống khác nhau.

Sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội hưởng ứng Phong trào “Ngày thứ hai thanh lịch”. Ảnh: ĐOÀN PHONG

PV: Người ta ví nhà giáo là trái tim của sự nghiệp giáo dục. Vậy, theo Giáo sư, cần phải làm sao để trái tim khỏe, chất lượng đội ngũ nhà giáo ngày càng tốt hơn, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục-đào tạo trong tình hình mới?

GS Nguyễn Văn Minh: Tôi nghĩ, muốn đổi mới thành công phải bắt đầu từ người thầy và không thể phát triển giáo dục nếu không có thầy giỏi. Để có đội ngũ giáo viên tốt thì cần phải có nhân lực, chương trình, học liệu, điều kiện cơ sở vật chất tốt, cách thức tổ chức đào tạo tốt. Hiện tại, các cơ sở đào tạo sư phạm chủ yếu là hệ thống công lập, do Nhà nước đầu tư. Nếu đầu tư dàn trải thì không khác gì nhà nghèo đông con, sẽ hạn chế sự phát triển.

Việc sắp xếp lại hệ thống các trường sư phạm là việc cần phải tiến hành sớm. Bởi hiện nay, cả nước có 133 trường sư phạm nhưng việc tổ chức đào tạo và chất lượng đào tạo giáo viên của các cơ sở này không đồng đều, điều đó tác động không tích cực trong phát triển giáo dục đất nước. Cùng với đó là duy trì việc tuyển chọn đầu vào tốt (nhiều năm qua, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội nằm trong tốp các trường cao nhất hệ thống các trường đại học chứ không riêng sư phạm, có năm điểm đầu vào ngành Toán, tiếng Anh đạt tới 27,5 điểm). Khi có các chế độ chính sách, việc làm, sự nhìn nhận của xã hội tốt… tự bản thân nghề giáo sẽ thu hút được nhân tài.

PV: Trân trọng cảm ơn Giáo sư!

HÀ THANH MINH (thực hiện)