Phóng viên (PV): “Giữ lửa” cho chèo, hết lòng phục vụ cán bộ, chiến sĩ quân đội và nhân dân là những điều nhìn thấy rõ ở các thế hệ cán bộ, chiến sĩ-nghệ sĩ của nhà hát trong suốt 65 năm qua. Với cương vị là giám đốc nhà hát có bề dày lịch sử như vậy, đồng chí có cảm thấy áp lực?

Đại tá, NSND Nguyễn Quốc Trượng: Trải qua 65 năm, lời Bác Hồ dạy “Văn hóa văn nghệ cũng là một mặt trận, anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy” vẫn luôn là kim chỉ nam cho những chiến sĩ-nghệ sĩ của nhà hát. Ở thời kỳ nào, cương vị nào thì cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên, nhạc công, nhân viên, chiến sĩ của nhà hát cũng luôn tự nhắn nhủ mình và nhắc nhở nhau rằng: Lĩnh vực công tác của mình là hết sức khó khăn, phức tạp nhưng cũng rất vinh quang, tự hào. Bởi họ là những nghệ sĩ hai lần chiến sĩ-họ là những người lính thực thụ, mang trên mình bộ quân phục xanh Bộ đội Cụ Hồ-hết lòng trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân. Và phẩm chất người lính thứ hai là “chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng-văn hóa” của Đảng trong quân đội-một lĩnh vực khó khăn, gian khổ không kém những người lính trực tiếp cầm súng trên chiến trường, lĩnh vực hết sức phức tạp, nhạy cảm mà các thế lực thù địch luôn tìm cách chống phá. Tuy nhiên, trong bất cứ hoàn cảnh nào, chúng tôi cũng xác định rõ, phải vượt lên chính mình, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, quân đội và nhân dân tin tưởng giao phó.

leftcenterrightdel
Đại tá, đạo diễn, NSND Nguyễn Quốc Trượng

Nhớ những ngày đầu mới thành lập, Đội Văn công Tổng cục Cung cấp đã nhanh chóng xây dựng các chương trình nhỏ với các tốp biểu diễn xung kích, kịp thời phục vụ các đơn vị trong tổng cục, các đơn vị bạn và nhân dân các địa phương. Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước suốt dọc tuyến đường Trường Sơn lịch sử và trải khắp chiều dài đất nước, nơi nào có bộ đội và thanh niên xung phong là có dấu chân các diễn viên của đoàn. Nhiều đồng chí cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên đã vĩnh viễn nằm lại trong khi làm nhiệm vụ trên tuyến đường Trường Sơn gian khổ, ác liệt ấy...

Đất nước thống nhất, Đoàn Chèo Tổng cục Hậu cần (tên gọi thời kỳ đó) luôn vững vàng, kiên trì định hướng kế thừa và phát triển nghệ thuật chèo truyền thống. Hàng loạt vở diễn ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ca ngợi lòng yêu nước thương dân, sống có nghĩa có tình, phê phán và lên án cái xấu, cái ác. Và hiện nay, chúng tôi luôn xác định đổi mới cả nội dung và hình thức hoạt động nghệ thuật, tiếp tục khai thác đề tài lịch sử dân gian, đồng thời phát động tìm chọn, dàn dựng nhiều vở về đề tài LLVT và chiến tranh cách mạng, thể hiện nổi bật hình tượng chiến sĩ cả trong cuộc sống chiến đấu cũng như trong hòa bình là hướng đi của mình.

Từ những tiết mục, chương trình ngày đầu thành lập, như: “Đâu có giặc là ta cứ đi”, “Đường ra biên giới”, “Hũ gạo chống Mỹ”, “Tiếng gọi non sông”, “Anh lái xe và cô chống lầy”, “Đường về trận địa”… đã cùng các nghệ sĩ vang lên khắp các mặt trận, nhận được sự hoan nghênh và đón nhận của bộ đội và nhân dân. Từ đó, những vở diễn đã ra đời, như: “Trần Quốc Toản ra quân”, “Người năm ấy”, “Đôi mắt”... đến những vở được dàn dựng công phu như: “Nguyễn Viết Xuân”, “Nhiếp chính Ỷ Lan”, “Lý Nhân Tông kế nghiệp”… Tính đến nay, dấu ấn sâu đậm trong trái tim người xem và trong lịch sử sân khấu Việt Nam là bộ ba vở chèo “Bài ca giữ nước” của cố NSND Tào Mạt. Với bộ tác phẩm mang đậm giá trị tư tưởng, tính chiến đấu, tính thời sự và giá trị nghệ thuật này cùng những tác phẩm đình đám khác đã xác định chỗ đứng vững chắc của chèo quân đội trong lòng khán giả cả nước. Có thể khẳng định rằng, chính tinh thần và ý chí chiến sĩ đã xây dựng nên Nhà hát Chèo Quân đội hôm nay có vị thế vững vàng trong làng chèo.

PV: Để có những tác phẩm ghi dấu trong lòng bộ đội và nhân dân, khẳng định thương hiệu “chiếu chèo chiến sĩ” trong dòng chảy của văn học nghệ thuật nước nhà, đâu là điều quan trọng nhất?

Đại tá, NSND Nguyễn Quốc Trượng: Lớp thế hệ nghệ sĩ chúng tôi luôn trân trọng, biết ơn những người đi trước đã mở ra một tương lai sáng đẹp hôm nay. Nhắc đến bộ ba vở chèo “Bài ca giữ nước”, những ai làm việc thời kỳ đó mãi tự hào về một quãng thời gian quý báu được làm việc cùng NSND Tào Mạt. Không kể đêm ngày, nắng mưa, ông và các học trò say mê tập luyện, cùng sáng tạo từng bài ca, làn điệu, từng lời thoại, từng điệu múa, rồi những mảng miếng… Ngày ấy, họ đã cùng thầy Tào Mạt bẻ làn nắn điệu, sáng tạo lời hát dưới cái nắng, cái rét, cùng ngọn đèn giữa đêm khuya, trên những mảnh ni lông thay cho giấy viết. Những ký ức vô cùng ý nghĩa, quý giá về phương pháp sáng tạo đặc biệt, sự kết hợp có một không hai ấy sẽ còn mãi. Ông đã cùng Đoàn Chèo Tổng cục Hậu cần thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng là cách tân chèo trên nền chèo cổ mà không làm đứt mạch truyền thống. Bộ ba vở chèo “Bài ca giữ nước” ra đời, giành những tấm Huy chương Vàng (HCV) tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp và tác động mạnh mẽ vào đời sống sân khấu cũng như đời sống xã hội lúc đó; trở thành “mốc vàng” trong quá trình phấn đấu, trưởng thành của chúng tôi. Cùng với “Bài ca giữ nước”, các thế hệ cán bộ, nghệ sĩ vượt qua những khó khăn, thách thức nghề nghiệp, vươn lên chiếm lĩnh những đỉnh cao mới.

PV: Hoạt động nghệ thuật biểu diễn, nhất là các loại hình sân khấu truyền thống gặp rất nhiều khó khăn trong nhiều năm qua. Là đơn vị nghệ thuật sân khấu truyền thống, nhà hát đã vượt qua những thử thách đó như thế nào, thưa nghệ sĩ?

Đại tá, NSND Nguyễn Quốc Trượng: Chúng tôi cũng không nằm ngoài “vòng xoáy” ấy. Tuy nhiên, đã là người làm nghề, đó cũng là thử thách phải vượt qua. Những ai đã yêu, đã mê chèo rồi thì càng ngấm sâu, càng say mê vì thế mà càng muốn nỗ lực cống hiến. Cùng chung với bối cảnh hoạt động biểu diễn nghệ thuật, vào những thời điểm, một số đoàn chèo cũng phải chuyển đổi đề tài và thay đổi thủ pháp nghệ thuật theo khuynh hướng thương mại để có doanh thu. Hay như trong thời gian này, văn học nghệ thuật, biểu diễn có sự đổi mới trong việc áp dụng công nghệ 4.0... Tuy nhiên, với sân khấu truyền thống chèo quân đội, chúng tôi luôn tôn trọng truyền thống, giữ gìn nét đẹp riêng có của nghệ thuật chèo, có chăng là sự cập nhật, vận dụng công nghệ mới trong âm thanh, ánh sáng... Bên cạnh đó, nhà hát kiên trì theo đường lối dân tộc-hiện đại đã xác định.

Vì thế, những vở diễn về đề tài dân gian, lịch sử, LLVT, chiến tranh cách mạng của nhà hát đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng khán giả cả nước trong những năm vừa qua. Năm 2004, nhà hát vinh dự được tặng danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân thời kỳ đổi mới. Thành tích đó tiếp thêm sức mạnh, thổi “ngọn lửa” truyền thống cống hiến, soi rọi cho các thế hệ cán bộ, nghệ sĩ-chiến sĩ của nhà hát tiếp tục ghi thêm những chiến công vang dội tại các cuộc thi, hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc, toàn quân. Chẳng hạn, tại Cuộc thi nghệ thuật sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc 2013, vở diễn “Chu Văn An-Người thầy của muôn đời” giành HCV; vở diễn “Tiếng đàn vùng Mê Thảo” được tặng thưởng vở diễn xuất sắc nhất. Năm 2014, tham gia Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quân, nhà hát thắng lợi giòn giã với vở diễn “Nguyễn Chí Thanh-Sáng trong như ngọc một con người” giành HCV; vở diễn “Điều đọng lại sau chiến tranh” đoạt Huy chương Bạc. Cuộc thi nghệ thuật sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc 2016, vở diễn “Đời luận anh hùng” đoạt HCV, vở diễn “Ánh sao đầu núi” được tặng vở diễn xuất sắc; Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quân 2018, vở diễn “Những người mẹ” giành HCV, vở diễn “Rặng trâm bầu” đoạt giải vở diễn xuất sắc về đề tài chiến tranh cách mạng… Trong cuộc thi nghệ thuật chèo 2019 đang diễn ra tại Bắc Giang, nhà hát dàn dựng và đưa đi thi hai vở là “Bến nước ngũ bồ” và “Công lý không gục ngã”. Các buổi diễn đông kín khán giả, khi màn nhung sân khấu khép lại là những tràng vỗ tay tán thưởng giòn giã.

Góp công vào những thắng lợi của các vở diễn không thể không nhắc đến tập thể nghệ sĩ-chiến sĩ của nhà hát với những tên tuổi rất được mến mộ như: NSND Đào Lê, NSND Tự Long, NSND Minh Tiến, NSND Ngọc Viễn, NSƯT Thu Hòa, NSƯT Xuân Theo, NSƯT Thanh Hải, NSƯT Duy Từ, NSƯT Phương Thúy, NSƯT Lâm Thanh, NSƯT Thùy Linh, NSƯT Hiền Lương... đã và đang tiếp tục “góp lửa” cống hiến làm bừng sáng “chiếu chèo chiến sĩ”...

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

HÀ VƯƠNG (thực hiện)