Thông thường Tết Trung thu là chỉ ngày rằm tháng Tám, nhưng với lứa chúng tôi Trung thu đến sớm hơn. Từ khi trăng thượng huyền tháng Tám treo lơ lửng trên ngọn tre đầu xóm, thì từ xa đã nghe văng vẳng tiếng trống cà rùng, làm phân tán sự học hành của lũ chúng tôi rồi. Trong những bữa ăn, hay câu chuyện hằng ngày, khi  vô tình nói tới chữ Trung thu thì mẹ lại bảo: “Con chịu khó học, đến Tết Trung thu này mẹ sẽ cho đi xem hội múa rồng”. Nỗi háo hức đợi chờ Tết Trung thu còn hồi hộp khắc khoải hơn cả mong Tết Nguyên đán. Bởi Trung thu trăng sáng, trời thanh gió mát, lại được rước đèn ông sao, chơi đèn kéo quân và xem múa rồng…

Đêm Trung thu đẹp ảo huyền, mơ màng như cổ tích. Dường như không gian lúc ấy là một cái túi khổng lồ đựng nhiều vị thơm của các loài hoa quả làng quê. Quả thị chín vàng vô tư, hồn nhiên nhất. Nó phóng khoáng nhiệt tình thả mùi thơm sực nức ra chẳng cần biết có người nào từ chối? Chuối ngự, chuối tây, thơm cao sang vẻ thâm nghiêm nơi đền miếu; quả ổi đào, ổi đá thơm dân dã, quê mùa; mùi na chín thoang thoảng, mỏng manh như ánh trăng, người vô tình chẳng bao giờ để ý; quả hồng chỉ làm duyên với màu sắc chứ chẳng tỏ rõ vị thế của mình bằng hương vị. Cốm thơm dẻo, bởi ngọt cay, hăng xộc lên tận mũi và mùi ngầy ngậy của  tấm bánh đa vừng…

Đêm Trung thu. Tranh của Thanh Dung, 12 tuổi.

Bỗng có tiếng trống rộn rã ở đầu xóm. Đoàn múa rồng đã đến! Thoạt đầu là những lá cờ ngũ sắc, đèn lồng mang hình hoa trái tôm cá và những tấm biển viết bằng chữ nho “Thiên hạ thái bình”. Rồng đan bằng nan, dán giấy vải. Đầu rồng có râu, mắt rồng sáng quắc. Bốn chân lủng lẳng có móng sắc nom rất sợ. Mình rồng đầy vẩy và gai màu xanh lam rồi đến đuôi lởm chởm. Người múa rồng điều khiển theo lệnh trống, chiêng chờn vờn trước một hòn ngọc, xung quanh là mây và ánh chớp rất đẹp mắt. Đoàn múa rồng đi khắp các đường ngõ lớn trong làng. Thấy rồng đi qua, chủ nhà giàu, hoặc khá giả liền mang pháo ra đốt chào mừng rồng và lấy khớc. Họ không quên lấy tiền lẻ thưởng cho đội múa rồng.

Tôi là đứa trẻ còi cọc, chỉ chạy theo đuôi rồng cũng lấy làm hả hê lắm! Có lúc ngã nhoài vì trượt chân, lại chồm dậy chạy theo các anh lớn tuổi, ăn mặc quần áo sặc sỡ giang tay đưa con sào múa, làm cho chân rồng lúc lắc uốn lượn hệt chân con rắn khổng lồ. Đối với chúng tôi con rồng  là vật rất gần, lại rất xa; rất dữ dằn lại hiền lành, thật đáng yêu đáng quý. Nó in vào tuổi thơ nét đẹp sống động, khó phai mờ…

Những đứa trẻ con không chạy theo được đoàn rước, chúng ở nhà xem đèn kéo quân. Làng tôi ngày ấy chỉ có vài nhà có đèn, còn phải đi xem nhờ. Bởi làm đèn phải khéo tay, lại cần có nguyên vật liệu. Từ hạ tuần tháng Bảy đã phải chuẩn bị làm đèn. Đèn có khối hộp hình vuông hoặc hình bát giác. Khi thắp lửa ngọn bấc cháy lên, thì trên mặt giấy hiện lên người, ngựa, voi… có giáo mác cung tên, có cả quân lính, tướng soái, đuổi theo nhau tít mù. Chúng tôi reo hò thích thú y như là được xem chiếu bóng vậy. Bà chủ nhà răng đen hạt na, mặc quần lĩnh, môi cắn chỉ ăn trầu thuốc, vấn tóc trần tươi cười chia cho chúng tôi mỗi đứa một thứ quà. Nào là múi bưởi, có con tép mọng mà ngọt như đường phèn, nào là quả ổi đào thơm lựng, hay tấm mía cứng như khúc gỗ, nhưng bên trong có lọ mật vừa thơm vừa ngọt sắc, liếm mãi không hết mật ở đầu môi. Bà  đã quên hết cả tội của chúng tôi trèo me, trèo khế nhà bà...

KHÚC HÀ LINH