Đó! Bắt đầu ăn thuốc lào. Chiếc điếu cày lúc đầu còn rụt rè kêu hai tiếng một. Lách tách! Lách tách! Lách tách... Sau tiếng xì mạnh, sái thuốc văng khỏi nõ điếu, bắt đầu là chuỗi dài rít lên roen roét. Bây giờ là lúc nó đờ người ra lơ mơ, hai tay bắt chuồn chuồn, đầu dựa vào chiếc cột gỗ bạch đàn, thở cả miệng lẫn mũi...
Bọ Quang nở nụ cười giãn cả khuôn mặt đầy nếp nhăn màu đồng hun. Bọ thương cậu Khùng hơn cả ruột thịt. Trời phật chiều lòng bọ, suốt đời tưởng cô đơn không vợ con, năm 80 tuổi bỗng có cậu Khùng tìm đến làm bạn. Hôm ấy đang hè, trời nắng. Mụ Phan nhà dưới Cồn Miếu tất tưởi dẫn theo một người đàn ông rách rưới, vai đeo nhẹ tênh chiếc ba lô lính bạc phếch, đến nhà bọ Quang: “Bọ ơi bọ! Có người hỏi bọ nì!”. Đang nằm khểnh dưới hai gốc thông hóng chút gió, bọ Quang ngồi dậy chớp chớp đôi mắt mờ:
- Ai rứa?
- Tui không biết! Hắn cứ hỏi Rú Chuông. Người Bắc bọ nờ...
Lạ rứa hè? Hỏi chi không hỏi, cứ hỏi Rú Chuông. Người đàn ông mồ hôi nhễ nhại, ném chiếc ba lô xuống tấm vạt tre. “Đây là Rú Chuông phải không ông?”. “Ờ... Ờ... Mà chú hỏi ai?”. “Con hỏi Rú Chuông”. Bọ Quang lắc đầu, quay sang hỏi mụ Phan:
- Có giống cha thằng Bắc không?
Mụ Phan cũng lắc đầu. Mụ Phan không lấy chồng. Mụ Phan sinh thằng Bắc năm 23 tuổi, khi đang là dân quân xã. Cấp trên kiểm điểm tội “chửa hoang”, mụ khai đó là con anh Thịnh người miền Bắc. Cuối năm bảy hai, đơn vị Thịnh đi B có trú lại nhà o Phan một đêm. Mối tình choáng váng làm cả hai người không còn giữ gìn được nữa. Anh Thịnh hứa xong chiến dịch sẽ quay ra cưới Phan. Tới khi thằng Bắc 3 tuổi vẫn không thấy cha nó tìm về. O Phan thấy đoàn bộ đội, thương binh nào ra Bắc đi qua làng là bám theo đến hết đường cái, hỏi từng người một xem họ có biết anh Thịnh ra chưa. “Thịnh Vĩnh Phúc”, cái tên ấy ai biết được trong hàng trăm ngàn người lính ra trận. “Hy sinh rồi!”; “Bị thương ra Bắc rồi!”; thậm chí: “Nó về quê lấy vợ rồi em ơi!”. O Phan và bây giờ là mụ Phan không tin. Mụ nhất định rằng Thịnh sẽ quay lại tìm hai mẹ con...
Mụ Phan dặn bọ Quang cho người đàn ông ăn cơm, hắn đi đường xa chắc đói hung rồi. Còn người đàn ông, sau khi quẳng chiếc ba lô thì chạy vụt vô rú, luồn lách qua những hàng thông và bạch đàn, miệng gọi to:
- Vũ ơi! Hạ ơi! Tiềm ơi! Chúng mày ở đâu?
Bọ Quang chép miệng, nói với mụ Phan:
- Tội nghiệp! Chắc cùng lứa tuổi mụ? Ngày xưa chắc hành quân qua đây...
Một lúc sau, người đàn ông quay lại, mặt đỏ bừng.
- Ông nói thế nào chứ… Đây không phải Rú Chuông. Rú Chuông ở đâu?
Bọ Quang rót cho anh ta bát nước chè tươi, nhẹ nhàng: “Đây là Rú Chuông đó em! Em đã tới Rú Chuông lần mô chưa?”. “Đơn vị con trú quân ở đó có một đêm. Đêm đó B-52 ném bom nhiều lắm!”. Bọ Quang cười buồn. “Làng ni B-52 đánh nát mấy bận. Vợ con lão cũng bị bom chết hết rồi...”.
Sau này khi đã ở lại Rú Chuông, cậu Khùng làm bọ ngạc nhiên vì trí nhớ của một người thần kinh không bình thường. Cuối tháng Chạp, bọ Quang làm mâm cơm cúng vợ con. Bọ kể cho cậu Khùng nghe cái đêm cuối năm kinh hoàng đó, B-52 hắn lẻn vô ném bom rải thảm. Làng này chết mấy chục người. Đang nghe, chợt cậu Khùng cất tiếng khẳng định:
- Tám mươi người!
- Cậu nghe ai nói rứa?
- Con ở đó mà! Đơn vị phải giúp địa phương chôn cất cả đêm. Mờ sáng là hành quân luôn, có được ngủ nghê gì đâu!
Cậu Khùng thường nói: Rú Chuông trước kia toàn những cây gì to lắm, cành lá xum xuê chứ có loe hoe như bây giờ đâu. Bọ Quang gật đầu. Mấy chục năm trước, Rú Chuông rộng mênh mông, sừng sững toàn những cây huỵnh, cây táu cổ thụ. Thời kháng chiến chống Pháp, Rú Chuông che giấu bộ đội chống càn. Một bên Cồn Miếu, một bên Cồn Tranh, cùng với Rú Chuông tạo thành cụm cao điểm chiến lược luôn bất ngờ chụp lửa xuống đầu giặc. Thời chống Mỹ, Rú Chuông là nơi xe tải, bộ binh ta từ Bắc vào Nam trú ẩn, tránh máy bay địch, cũng là trạm giao liên quan trọng của các đơn vị từ phía Bắc vô, nghỉ ngơi một đêm rồi hành quân theo hai ngả chiến trường. Sau hòa bình, phần rừng rú bị bom đạn tàn phá xơ xác, phần bị người ta khai thác hết cây to, Rú Chuông như gã trọc đầu.
Cậu Khùng lắng nghe, run run cầm chiếc điếu cày. Lách tách! Lách tách, rồi rít lên như giận dữ.
- Thảo nào con tìm mãi không ra chúng nó!
Đêm ấy, bọ Quang mộng mị gần sáng mới chợp mắt. Bọ nghe cả vùng Rú Chuông rì rào, rì rào như sắp có cơn mưa. Mấy chục năm trước, đêm nào cũng vậy, cũng những âm thanh ấy. Đó là lúc các đơn vị bộ đội chuẩn bị hành quân, sau một đêm ngủ lại Rú Chuông.
Lúc trời sáng hẳn, không thấy bếp lửa cháy tí tách như mọi ngày, bọ bước xuống phản ngó sang bộ vạt tre cậu Khùng nằm, thấy trống trơn. Nó đi mô sớm rứa? Bọ bước ra bãi đất trống được hai người cuốc lên trồng sắn. Đất lổn nhổn dưới chân, khô khốc. Những mầm sắn nhu nhú vừa đội đất, xanh nhợt nhạt. Hắn đi mần cỏ sớm dữ hè.
- Khùng ơi! Mi ở mô?
Nhìn về phía khu mộ liệt sĩ đằng xa, đôi mắt mờ của lão hình như thấy nhòe nhoẹt một chấm đen phủ phục. Trời ơi! Có phải cậu Khùng?! Lão chạy tấp tểnh, thở đứt quãng. Đằng ấy là khu mộ liệt sĩ vô danh. Cậu Khùng ngái ngủ, ngơ ngác mở mắt nhìn bọ Quang, hai tay vẫn ôm một ngôi mộ: “Đêm qua, con thấy thằng Vũ với thằng Hạ, thằng Tiềm đến tìm. Chúng nó rủ con về nhà chơi, còn mang lương khô và thịt hộp ra liên hoan. Tối quá, con ngủ lại nhà chúng nó luôn...”.
Trưa đó, bọ Quang mua một túi cam quýt mang ra ngôi mộ mà cậu Khùng ôm ngủ hồi đêm, thắp hương cho tất cả bảy chục ngôi mộ.
- Anh em linh thiêng, chỉ lối đưa đường cho người thân tới nhận hài cốt mang về quê.
Bọ bật khóc hu hu...
Cậu Khùng bị cảm, sốt hầm hập. Bỏ buổi làm cỏ sắn, bọ Quang vô rú tìm mấy thứ lá nấu nồi nước xông. Mụ Phan chạy tới. Không hiểu cách răng biết tin nhanh rứa?
- Có mấy quả trứng gà, để tui nấu cho cậu Khùng nồi cháo tía tô giải cảm.
Cậu Khùng nằm li bì, tai vẫn nghe bùng nhùng tiếng hai người trao đổi. Kể cũng lạ. Cậu gắn bó với bọ Quang mấy năm nay, đương nhiên được coi như người nhà, vậy mà không ai hỏi được cậu người tỉnh nào. Hỏi quê quán, cậu chỉ nói: “Ngoài Bắc! Vào tìm mấy thằng bạn!”. Có điều lạ là cậu dò dẫm đi hỏi khắp người già trong vùng xem cây huỵnh nó như thế nào. Ở đâu có cây huỵnh con, cậu bứng về trồng trong Rú Chuông. Số cây huỵnh được trồng có đến hàng trăm rồi, đang lấn mất một phần diện tích đất trồng sắn của bọ Quang, nhưng lão không nói chi, chỉ cười thích thú. Cậu Khùng thường lảm nhảm với bọ: “Trồng lại rừng huỵnh như xưa, nhất định con tìm thấy ba thằng bạn!”.
Mụ Phan tất tưởi chạy vô rú, tay le te chiếc nón rách. Bọ Quang đang chăm đàn gà. Trong nhà vang lên tiếng điếu cày roen roét.
- Bọ Quang! Bọ Quang! Nguy hung rồi!
- Chi rứa?
- Ngoài xã đang họp bàn cho người ta đấu thầu Rú Chuông để trồng rừng mới.
- Họ đấu thầu thì tau cũng đấu, sợ chi!
Cậu Khùng thò cổ trong lều nhìn ra, hai mắt mở to. Mụ Phan thở hí hóp.
- Biết rứa! Nhưng bọ lấy tiền mô mà thầu?
Bọ Quang ngắc ngứ nhìn cậu Khùng, như muốn hỏi có đúng rứa không? Cậu Khùng vội bước ra sân, vẻ mặt lo lắng. Lần thứ hai cậu nói như một người tỉnh táo: “Đúng đó bọ ạ! Đấu thầu là phải nộp tiền hằng năm cho địa phương. Ai bỏ thầu cao hơn thì được nhận thầu...”.
Chiều, bọ Quang và cậu Khùng đi bộ bảy cây số xuống ủy ban nhân dân xã. Anh Hùng, cán bộ địa chính niềm nở mời hai người uống nước.
- Lâu ni bọ có khỏe không? Hai người trồng được nhiều sắn lắm hỉ?
Bọ Quang hỏi ngay:
- Nghe nói xã sắp lấy đất Rú Chuông trồng rừng mới?
Anh Hùng cười tươi rói:
- Dạ! Cũng tính bữa mô vô thăm bọ, thông báo chuyện nớ. Bọ đừng lo. Tụi con sẽ cắt cho bọ miếng đất thổ cư gần đó.
Cậu Khùng đỏ mặt:
- Bọ muốn trồng lại rừng huỵnh. Không muốn trồng cây khác anh ạ.
Anh Hùng không buồn nhìn tới cậu Khùng. Đồ khùng biết gì! Địa phương cho ở lại là tốt lắm rồi. Anh vỗ vai bọ Quang.
- Chủ trương của địa phương rứa bọ ơi. Thông cảm cho tụi con hỉ!
Chợt anh cười, nói vui:
- Hay bọ cũng tham gia đấu thầu.
- Tui đăng ký!
Bọ Quang nói rứa, rồi dắt tay cậu Khùng về.
Bực bội thì nói vậy, chứ tiền mô mà đấu thầu. Trong bụng bọ Quang rối bời như cái đêm làng bị B-52 ném bom. Dù sao cậu Khùng cũng động viên bọ bằng câu nói như dao chém đá: “Đấu thì đấu, sợ quái gì!”. Nói rồi lăn ra ngủ. Mụ Phan lập lòe đèn pin tới hỏi thăm.
- Làm răng đây bọ?
Bọ Quang bó gối nhìn lên bầu trời le lói ánh sao.
- Tau cũng mạnh mồm nói rứa. Nói cho vui chớ tiền mô!
Mụ Phan ngẫm nghĩ hồi lâu rồi quả quyết.
- Nếu căng quá, tui đón bọ với cậu Khùng về ở chung bên nớ cho vui. Thằng Bắc làm công nhân trong Đà Nẵng, cả năm mới về một lần.
Mụ Phan ra xã nghe ngóng. Hình như tiền nộp đấu thầu những hai chục triệu. Rồi trong 20 năm, mỗi năm phải nộp 5 triệu nữa. Hay mình bán con bò cho bọ Quang vay tiền? Nhưng tiền bán bò chắc chỉ hơn mười triệu, chỗ tiền thiếu tính răng? Đang buồn rầu vì chuyện tiền đấu thầu, mụ Phan hoảng hồn khi nghe bọ Quang thông báo, cậu Khùng bỏ đi đâu mất từ hai ngày nay. Mụ Phan khóc thầm. Ai bảo là cậu nớ khùng? Khôn ngoan nên mới bỏ đi... Cũng tại mụ không nói sớm việc mời bọ với cậu sang ở nhà mụ...
Xã gửi giấy mời bọ Quang tới tham dự buổi đấu thầu Rú Chuông. Mụ Phan đòi bán con bò. Bọ Quang nhất định không chịu: “Để mà lo mai tê cưới vợ cho thằng Bắc. Thiệt lòng, cậu Khùng bỏ đi rồi tau cũng nỏ cần chi nữa. Chỉ tiếc mấy trăm cây huỵnh hắn hì hụi trồng, đã cao quá đầu rồi...”. Đêm chuyển gió, trời tưởng mưa ngay mà mây dần tản đi. Mụ Phan ảo não ra về, cái bóng xiêu vẹo lối mòn.
- Bọ ơi! Còn cơm không cho con ăn với?
Bọ Quang vùng nhổm dậy. Tiếng cậu Khùng. Nó về rồi! Bọ Quang ôm chầm lấy cậu, giọng nghẹn ngào:
- Con đi mô mấy bữa ni? Tưởng bỏ tau rồi chứ!
Cậu Khùng giơ hai tay đưa chiếc ba lô lính bạc phếch cho bọ Quang: “Bọ cất đi! Tiền đấu thầu đấy!”. Cậu cúi xuống gầm phản tìm chiếc điếu cày. Tiếng điếu rít lên giòn giã trong căn lều trống. “Bọ đừng nhìn con như thế! Không phải tiền ăn trộm đâu! Tiền trợ cấp thương binh từ lâu lắm con vẫn gửi người ta. Gần năm mươi triệu đấy! Họ đấu thì mình cũng đấu. Sợ gì!”.
Mụ Phan đến từ lúc nào, ngồi phệt trước cửa.
- Nhận đi bọ! Nhận đi mà giữ lấy Rú Chuông. Mai mốt bọ yếu, đã có tui với... anh Khùng chăm sóc rừng huỵnh. Bọ cho anh Khùng làm cha thằng Bắc nghe bọ?
Truyện ngắn của PHÙNG PHƯƠNG QUÝ