QĐND - Không biết từ bao giờ niềm say mê đối với sách, đặc biệt là những cuốn sách cực nhỏ lại có sức cuốn hút kỳ lạ đối với họa sĩ Nguyễn Thành Đàm. Đến nay, trong tủ sách của ông đã có tới vài trăm cuốn, cả sách trong và ngoài nước; trong đó có những cuốn rất quý và “độc” ở nhiều lĩnh vực khác nhau như văn hóa, xã hội, lịch sử, chính trị… Ông xem đây như gia tài, vốn liếng của mình sau những năm công tác, hoạt động trong ngành xuất bản.

Họa sĩ Nguyễn Thành Đàm và những tác phẩm sách tí hon của mình.

Nói về thú đam mê sưu tầm sách, họa sĩ Nguyễn Thành Đàm vui vẻ cho chúng tôi biết: “Từ bé tôi đã có thú chơi sách, những sách lạ lạ là thích nhưng phải từ năm 1971, khi sang Liên Xô (trước đây) học ở khoa Đồ họa & Trình bày sách báo, trường Ấn loát của Mát-xcơ-va, tôi mới bắt đầu để ý nhiều hơn tới những cuốn sách mini như thế”. Vậy là sau những buổi tan học, họa sĩ Đàm lại ghé qua cửa hàng sách, nhìn những cuốn sách nhỏ xinh, hấp dẫn được đóng xén cẩn thận, trông giống như bao diêm, bao thuốc lá… ông cảm thấy thích thú. Kể từ đó, họa sĩ Nguyễn Thành Đàm đã nảy ra ý định sưu tầm những cuốn sách lạ và nhỏ như thế. Theo ông, những cuốn sách như thế này vừa tiện lợi, không chút cồng kềnh mà vẫn bảo đảm nội dung, tính nghệ thuật của tác phẩm.

Một trong những cuốn sách quý trong bộ sách của họa sĩ Đàm, cuốn sách gắn với ông nhiều kỷ niệm là cuốn "Tuyên ngôn Đảng Cộng sản công nhân" của C.Mác và F.Ăng-ghen. Cuốn có khổ 3x3cm, in năm 1978 bằng tiếng Đức, bìa cứng, sách đóng rất cẩn thận. Ông Đàm cho biết: “Trước khi sang Đức dự triển lãm sách, tôi đã dành dụm được ít tiền để mua chiếc xe đạp Mi-pha. Đối với nhiều gia đình lúc bấy giờ, chiếc xe Mi-pha như thế quả là một tài sản lớn. Tuy nhiên, khi sang bên đây, trước sự cuốn hút của cuốn sách mini này, tôi đã sử dụng số tiền mua xe để thỏa mãn lòng say mê đối với sách”.

Trong tủ sách của họa sĩ Nguyễn Thành Đàm có nhiều cuốn sách quý nhưng đáng chú ý nhất phải kể tới cuốn "Tuyên ngôn Độc lập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh (khổ 9x11cm), cuốn sách đã cùng anh hùng Phạm Tuân lên vũ trụ và do chính tay họa sĩ Đàm thực hiện. Đó là vào năm 1980, nước ta chuẩn bị đưa nhà du hành vũ trụ Phạm Tuân lên vũ trụ cùng các nhà du hành Liên Xô. Lúc này, theo yêu cầu của Bộ Văn hóa, họa sĩ Nguyễn Thành Đàm được giao làm bản "Tuyên ngôn Độc lập" dưới dạng ấn phẩm để nhà du hành Nguyễn Tuân đem theo trong chuyến bay vào vũ trụ. Họa sĩ Nguyễn Thành Đàm đã chọn ba bản tuyên ngôn độc lập của ba thời kỳ khác nhau là "Hịch tướng sĩ" của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, "Bình Ngô đại cáo" của Nguyễn Trãi và "Tuyên ngôn Độc lập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thời gian đó, việc in sách và giấy rất khó khăn, việc tìm ra loại giấy in đạt chất lượng làm ông trăn trở. Sau đó, ông nghĩ, không có giấy gì tốt như giấy dó bởi đó là loại giấy mỏng, bắt mực và bền. Vì thế, ông quyết định lên làng Bưởi để đặt loại giấy này. Hoàn thành xong cả ba ấn phẩm mang sang Liên Xô, tuy nhiên do Phạm Tuân đã chuẩn bị hết nên chỉ mang được bản "Tuyên ngôn Độc lập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Kết thúc chuyến du hành vũ trụ, ông đại sứ ta liền vui mừng reo lên: Giấy dó của Việt Nam thật tuyệt vời, cuốn sách còn nguyên không hề bị suy suyển. Tiếng mừng vui đã làm cho những người trong đoàn chú ý tới cuốn tuyên ngôn. Lúc đó, Đại sứ quán của ta đem ra một vài bản làm quà tặng các bạn Liên Xô nhưng cũng không đủ. Cuốn đi cùng anh hùng Phạm Tuân lên vũ trụ ngay sau đó được đưa về Bảo tàng Phương Đông. Bản hiện nay họa sĩ Nguyễn Thành Đàm còn giữ lại được xem là bản cuối cùng trong số các bản in với mục đích trên.

Ngoài các cuốn sách trên, tủ sách của họa sĩ Nguyễn Thành Đàm còn có nhiều cuốn sách quý và “độc” khác như cuốn "Sát Thát", "Nhật ký trong tù", "Lịch sử nước ta" (in bằng thạch bản, tháng 2-1942) của Bác Hồ, sách lá bằng tiếng Thái cổ, sách Papirut của Ấn Độ được làm bằng giấy cây sậy ven sông Nin. Ngoài ra, sách Việt Nam ở các mảng văn hóa, văn học, họa sĩ Đàm có tới vài trăm cuốn.

Với những cuốn sách mini ấy, họa sĩ Nguyễn Thành Đàm đã tự tay đóng một chiếc tủ nhỏ có kích cỡ 30x50x10 đựng vừa 150 cuốn. Bằng chiếc tủ này, ông đã đem tới các cuộc triển lãm lớn nhỏ như Thư viện Quốc gia, Trung tâm Triển lãm Giảng Võ nhân kỷ niệm 60 năm ngành xuất bản. Đặc biệt hơn, ông còn mang tới các giảng đường đại học hay ở các buổi bồi dưỡng nghiệp vụ của ngành in, xuất bản cùng nói chuyện về sách mini, giá trị cũng như quá trình sản xuất ra chúng. Đi tới đâu ông cũng nhận được sự đón nhận nhiệt tình của các bạn sinh viên, người mê sách, người làm trong lĩnh vực xuất bản. Nhiều cá nhân đã hỏi mua bộ sách mini của họa sĩ Đàm, ông đều lắc đầu và nói: “Đó là công phu sưu tầm của tôi trong nhiều năm, nếu muốn xem thì tôi cho xem, còn bán thì không. Sau này, không ai kế tục được thì tôi sẽ gửi tặng lại cho Thư viện Quốc gia”…

Bài và ảnh: LÊ PHƯƠNG