QĐND - Đầu thu năm nay, tôi trở lại Tân Trào, đi trên cây cầu sắt bắc qua dòng Khuôn Pén, bước trên mặt đập hồ Nà Nưa… Đây là những địa điểm Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dừng chân trong chuyến Người trở lại thăm Tân Trào năm 1961. Hôm đó, Bác đã gợi ý đồng bào địa phương nên làm thủy lợi để chủ động tưới tiêu cho cánh đồng Kim Long màu mỡ chắc ăn hai vụ. Thực hiện gợi ý của Người, năm 1970, huyện Sơn Dương đã tiến hành xây dựng công trình tích nước. Năm 2005, huyện tiếp tục rải thảm bê tông mặt đập rộng 4m, tiện lợi cho khách tham quan các điểm di tích. Thêm những dẫn chứng sinh động cho thấy Bác rất tỉ mỉ, cụ thể trong từng lĩnh vực. Miễn là việc nào có lợi cho dân thì phải quyết tâm làm kỳ được…
Gió từ phía dãy núi Hồng thổi về mát rượi, khiến mặt nước hồ Nà Nưa lao xao không ngớt, khói sóng bốc lên nghi ngút. Tôi thả những bước chân thật chậm, cảm nhận tiếng gió ngàn vi vút, vừa lắng nghe tiếng sóng vỗ ì oạp vào bờ đập không dứt. Đi hết con đập. Trước đường lên lán Bác có một tấm đá hình gốc cây cổ thụ do các nhà điêu khắc sáng tạo. Phía trên không cao lắm, được đục phẳng như một tấm bảng màu đen vừa phải, chữ nhũ vàng khắc chìm, ghi tóm tắt thời kỳ Bác ở lán Nà Nưa chỉ đạo kháng chiến. Tấm đá hình gốc cây cổ thụ còn là biểu tượng "Gốc rễ cách mạng là đây, cội nguồn cách mạng cũng là đây!".
Chúng tôi chầm chậm bước lên bảy mươi chín bậc đá. Kia rồi! Lán Nà Nưa bình dị, phên nứa, mái gồi hiện ra. Rừng tái sinh gồm: Lim, trám, nứa, giang... rợp mát. Thoảng nhẹ tiếng lá, tiếng sương rơi trên khoảng đất bằng trước lán. Tiếng chim buổi sớm trong veo, ríu rít làm cả vùng rừng sôi động khác thường. Trước lư hương lớn, tôi đã thấy rất nhiều bà con ta từ Nam tới Bắc, cả trẻ lẫn già, xếp hàng ngang thắp hương dâng lên ban thờ Bác. Có tiếng nấc khe khẽ, nhiều người lấy khăn lau nước mắt...
Từ những năm tháng đi xa đánh Mỹ, được sự chở che của nhân dân, rồi trở về Đất Mẹ, sống trong tình yêu thương, đùm bọc của xóm làng… tôi luôn tự hào về mảnh đất quê hương mình có ngôi lán đơn sơ của Bác Hồ những năm tháng cam go lãnh đạo phong trào cách mạng cứu dân, cứu nước. Trước lán Nà Nưa hôm nay, tình cảm ấy một lần nữa được cộng hưởng, nhân lên gấp bội. Với lòng tôn kính Bác vô bờ bến, tôi cất lên những câu thơ dạt dào: Lán Nà Nưa, Bác thức mấy canh khuya/ Phên liếp phong phanh, đơn sơ mái lá/ Cơn đau thập tử nhất sinh Người nằm rung sàn nứa/ Vận nước mong manh cả dân tộc gọi Bác Hồ...
Tại đây, Bác từng chịu cơn bạo bệnh tưởng chừng không qua khỏi. Cả cách mạng, dân tộc lúc này đều hướng về Người. Từ các đồng chí cảnh vệ ra sông Phó Đáy bắt ba ba lấy tiết cho Bác uống, dân bản kiếm lá để Bác xông, đến người lính Đồng minh vừa nhảy dù xuống Việt Bắc đã cho Bác uống thuốc ký ninh... Nhưng phải đến người cuối cùng là một cụ già dân tộc cho Bác uống củ cây rừng chưng cất với nước suối nguồn, uống xong thì sức khỏe Bác hồi phục và cụ già dâng cây thuốc quý cứu Người đến giờ vẫn là một lương y vô danh đã hòa vào nhân dân. Câu chuyện “cải tử hoàn sinh” của Bác cứ như là huyền thoại. Cũng tại nơi đây, vào thời khắc khó khăn nhất, Bác dặn lại đồng chí Võ Nguyên Giáp lời dặn trở thành lời thề bất tử: "Lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập"...
 |
| Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm hỏi đồng bào Việt Bắc, tháng 12-1995. Ảnh: Xuân Thái |
Trở lại Tân Trào lần này, mọi việc đều trôi chảy, thuận lợi. Qua cây cầu Nông Tiến mới nâng cấp, ô tô theo Quốc lộ 37 đưa chúng tôi về Sơn Dương. Lúc này, tôi mới thực sự "choáng" vì một nhẽ: Tân Trào đã quá nổi tiếng với các địa danh: Lán Nà Nưa, đình Hồng Thái, cây đa, cùng với dòng Phó Đáy, suối Lê, Khuôn Pén... tất cả đã đi vào thi ca lịch sử. Nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh, các cơ quan ban, ngành Trung ương ở, làm việc, lãnh đạo toàn dân tộc thời kỳ chuẩn bị Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng 8-1945 và trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp... trở thành một đề tài lớn được các nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, nhà điêu khắc, điện ảnh... trong và ngoài nước khai thác triệt để, kể cả hồi ký của những nhân chứng lịch sử. Nhiều tác phẩm có sức lan tỏa rộng. Vậy chuyến đi này tôi sẽ viết gì? Điều lo lắng ấy cứ ám ảnh theo tôi suốt lộ trình. Đến đầu cây cầu sắt sang huyện, phía hữu ngạn dòng sông Phó Đáy, rẽ trái là con đường Kim Lộng dẫn vào Tân Trào. Tôi mải mê nhìn ngắm quần thể công viên bề thế, thoáng đãng với cây xanh, hệ thống đèn chiếu sáng, vườn hoa khoe màu rực rỡ. Con đường chạy song song với dòng Phó Đáy, soi bãi xanh mượt mà mía, ngô… Cánh đồng lúa hè thu tươi tốt. Những cụm dân cư bám theo con đường vươn dài vào điểm di tích. Mỗi lần ngược đường vào thăm Tân Trào, tôi lại phát hiện ra vẻ đẹp thơ mộng, sâu lắng của dòng Phó Đáy. Con sông gắn liền với các địa danh lịch sử và thi phẩm "Nguyên tiêu" tuyệt bút của Người:
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
Xuân giang, xuân thủy, tiếp xuân thiên
Yên ba thâm xứ đàm quân sự
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
Ông Xuân Thủy dịch bài thơ trên của Bác như sau:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Giữa dòng bàn bạc việc quân
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền…
Tại phòng khách Bảo tàng Tân Trào. Trước một chồng sổ vàng bìa đỏ mà Giám đốc Hoàng Như Loan đồng ý lấy trong kho ra để chúng tôi tham khảo, tôi lướt qua từng trang quý giá và thầm nghĩ: Có lẽ bài viết sẽ bắt đầu từ những dòng lưu bút này... Thấy tôi băn khoăn trước chồng sổ vàng ngất ngưởng, cuốn nào cũng dày cộp, nếu đọc chăm chú cũng phải mất cả tuần, Hoàng Như Loan gợi ý: “Bác cần những tài liệu nào tham khảo để em bảo cán bộ nghiệp vụ tra cứu giúp?”.
Có một gợi ý rất hay nữa làm tôi nhớ lại: Năm 2009, một trại hè thanh niên, sinh viên quốc tế được tổ chức tại Tân Trào. Quy mô trại hè gồm 500 người, thuộc hơn 30 quốc gia, vùng lãnh thổ… đã hăm hở đi thăm lán Nà Nưa và các điểm di tích quanh Tân Trào. Đêm chia tay, các em mở lễ hội, đốt lửa trại tại quảng trường, giao lưu ca hát, nắm tay nhau nhảy múa thể hiện tình đoàn kết bạn bè thân thiết. Họ là những trí thức trẻ tiêu biểu của nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ… được mắt thấy tai nghe tất cả những câu chuyện cảm động về Bác Hồ và sự ra đời của nước Việt Nam mới đầu tiên ở Đông Nam châu Á. Tôi thầm nghĩ: Biết đâu, tất cả những điều tốt đẹp ấy sẽ có ích đối với các em trong tương lai trên Tổ quốc mình, góp sức để nhân loại mỗi ngày bớt đi những điều bất hạnh và thế giới thực sự là khu vườn bất tận của các nền văn hóa trong tình yêu thương con người. Tôi đã từng viết về chuyện đó: Ở đâu trên Trái Đất này vẫn còn khổ đau, áp bức/ Xin về đây để biết phẩm giá con người…
Gần hết buổi sáng, công việc tập hợp tài liệu giúp tôi cơ bản hoàn tất. Tôi bồi hồi trước những dòng chữ run rẩy, xúc động được viết ra trên mỗi trang sổ vàng. Ngày 13-8-2006, lúc đó, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đang là Chủ tịch Quốc hội đã lên thăm Tân Trào và ghi vào sổ vàng những dòng tâm huyết; tiếp tục khẳng định ý nghĩa, tầm quan trọng, giá trị lịch sử cách mạng to lớn của địa danh Tân Trào: "Chúng tôi rất xúc động và tự hào thăm lại Khu di tích lịch sử cách mạng Tân Trào - nơi đầy ắp các sự kiện chính trị trọng đại của đất nước và dân tộc. Xin chúc Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Tuyên Quang nói chung, huyện Sơn Dương và xã Tân Trào nói riêng mãi mãi giữ gìn, kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương và đất nước, xây dựng cuộc sống dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh theo con đường Bác Hồ và Đảng ta đã chỉ ra. Xin cảm ơn đồng chí, đồng bào đã có công giúp đỡ cán bộ và cách mạng trước đây, và ngày nay đang gìn giữ những di tích lịch sử cách mạng vô giá của Đảng và nhân dân nước ta!".
Phó giáo sư, tiến sĩ Saykhonsay Nasine - một trí thức đến từ đất nước Triệu Voi anh em - đã viết những dòng cảm nghĩ rất sâu sắc: "Nhân dịp năm đoàn kết Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam, chúng tôi rất vui mừng được đến thăm tỉnh Tuyên Quang, đến thăm Khu di tích lịch sử cách mạng Lào ở Đá Bàn, bản Ngòi và Khu di tích lịch sử Tân Trào. Chúng tôi rất tự hào, qua chuyến thăm này đã giúp cho chúng tôi biết và hiểu sâu sắc hơn về cội nguồn cách mạng của Việt Nam cũng như của Lào, biết được cội nguồn của tình đoàn kết đặc biệt, tình chiến đấu keo sơn giữa hai dân tộc, trên tinh thần đồng chí, anh em ruột thịt, trái ớt bẻ đôi, hạt muối cắn chung, cùng chống một kẻ thù chung để giành độc lập, giải phóng dân tộc Việt và Lào. Chúng tôi sẽ góp công sức tuyên truyền, giáo dục các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ của hai nước, để tiếp tục xây dựng, vun đắp và gìn giữ cho tình đoàn kết đặc biệt, sự hợp tác toàn diện của nhân dân hai nước ngày càng tươi đẹp và bền vững" (ngày 20-7-2012).
Một cựu chiến binh Pháp từng tham gia chiến tranh xâm lược Đông Dương, nay về thăm Tân Trào, đã viết những lời cao đẹp: "Chúng tôi, những người bạn Pháp hiểu rõ con người vĩ đại Hồ Chí Minh, người đã dẫn dắt đất nước giành độc lập, tự do. Chúng tôi cũng hiểu rõ đó là quyền của mỗi dân tộc. Chúng tôi mãi mãi là những người bạn thân thiết của Việt Nam" (ngày 24-4-2006).
Một du khách Thái Lan, bà Duean Mantham, khẳng định: "Tôi đã nhiều lần đến thăm Tân Trào, mảnh đất giàu truyền thống cách mạng của Việt Nam. Nơi đây không chỉ ghi dấu những sự kiện lịch sử trọng đại của cách mạng Việt Nam, gắn liền với công lao trời biển của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, mà con người, vùng đất này thật mến khách, còn giữ được bản sắc văn hóa độc đáo và có nhiều đặc sản hấp dẫn. Tôi rất thích được nghe hát then, chơi đàn tính, thích món cơm lam và cơm ngọt của bà con dân tộc Tày xã Tân Trào… Tân Trào, nơi đến để còn trở lại. Tôi sẽ giới thiệu với đông đảo bạn bè về mảnh đất Tân Trào, về Tuyên Quang"…
Còn rất nhiều cảm nghĩ của những du khách, chính khách, doanh nhân, nghệ sĩ… trong và ngoài nước; những lão thành cách mạng và người có công khắp Trung - Nam - Bắc, các cháu thiếu niên nhi đồng cả nước... Đó là những tình cảm chân thành, sâu nặng, kính trọng, khâm phục và biết ơn với Bác Hồ, đối với Thủ đô kháng chiến một thời…
Sau nỗ lực nhiều năm của toàn Đảng bộ và đồng bào các dân tộc, Tân Trào vừa đạt chuẩn quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Địa phương đang đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phấn đấu để đồng bào các dân tộc có cuộc sống no đủ. Đảng bộ với hơn 200 đảng viên (12 chi bộ), nhiều năm liền đạt danh hiệu Đảng bộ trong sạch vững mạnh. Xã còn có chính sách hỗ trợ để giữ lại 15 ngôi nhà sàn ở thôn Tân Lập dùng làm điểm du lịch cộng đồng. Sự nghiệp giáo dục, chăm sóc sức khỏe cho đồng bào các dân tộc được chăm lo, các lễ hội dân gian được khuyến khích phát huy, an ninh trật tự và an toàn xã hội được giữ vững. Thị trấn Tân Trào to rộng đang hiện hình trong tương lai. Đời sống của người dân đang từng ngày no ấm, tiến tới văn minh như tâm nguyện của Bác ngày nào.
Chia tay Tân Trào, lại đi dưới bóng những hàng phách cao vút - một loại cây đặc trưng của núi rừng Tân Trào - lòng chợt ngân lên câu thơ của Tố Hữu: Ve kêu rừng phách đổ vàng... Cây phách thuộc họ lim, đồng bào còn gọi là cây xẹt hay lim xẹt. Loài cây này có tán lá dày, tỏa rộng. Tháng 3 đến tháng 4 hằng năm là lá cây chuyển sang màu vàng đẹp rười rượi. Cuối tháng 5, đầu tháng 6, hoa nở mênh mông tím ngát. Cuối thu thì hoa tàn. Điều may mắn cho chúng tôi, bây giờ mới là tiết đầu thu, hoa phách còn nở miên man khắp núi rừng Tân Trào. Màu hoa tím thủy chung như nhắn nhủ chúng tôi một ngày trở lại...
Bút ký của CAO XUÂN THÁI