Lạ và đáng nể nữa, là người ta còn dám sống bằng cảm giác, đôi khi mơ hồ của mình trong cuộc sống mà nhiều ý nghĩ thực dụng được gọi tên. Người chọn về với sống là người khao khát những miền bình yên, ở nơi những dòng sông quê bé nhỏ, nhẫn nại, nhưng am tường cuộc sống. Bởi tự bao giờ, sông có nước, sông có đời sống, có sắc và hương. Lúc sông lại như một người con gái không giấu được vẻ đẹp và trinh bạch, khi cả đời chung thủy tưới tắm cho những cánh đồng, tiễn chim đi trú đông rồi chờ xuân ấm trở về. Khi đó, sông biết reo vui như con thú đến mùa sinh nở, như cô gái tuổi yêu, ưỡn tấm ngực sóng ra mà thi với gió. Trong mỗi tuổi ấu thơ, sông gợi hình quê hương, sông vẽ những gương mặt nhọc nhằn mưu sinh trên đồng điền cha ông bao đời gìn giữ. Sông cũng lưu giữ dáng cò mẹ, cò con, in dấu dáng mây chiều vời vợi trong sự ngọt mát của mùa màng… Hà thành có còn những miền quê như thế, với những con sông chở trăng, chở hương lúa, chở nắng của diều, chở những con đò bé tẻo teo bình yên?
Muốn trả lời câu hỏi ấy, chẳng ý nghĩa nào bằng hãy bằng cảm nghiệm của một quả tim chân thành, đi về mà nghe sông hát, quê thở. Về mà nghe trăng tự tình, nói còn yêu lắm bầu trời nên mãi giữ tấm lòng trinh bạch nơi cung hằng. Vâng, tôi đã theo sông về, theo kiểu “xách ba lô lên và đi” bởi tiếng gọi thật sự của đáy lòng sông, của một mùi hương tôi cảm thấy từ trong ký ức đã khá cũ.
Đó là một mùi hương khó có thể diễn giải bằng câu chữ, hay bằng các giác quan thông thường. Mùi hương đó phải nghe và cảm bằng sự chân thành như tuổi thanh niên ta chờ ngỏ lời cùng cô gái quê, rồi xoắn quyện trong cảm giác bình yên, vui sướng quá đỗi khi cô gái nhận lời.
Hôm nay, tôi tìm về con sông quê mình bằng tiếng gọi tận sâu trong miền ký ức, và ước ao khám phá một cách khác biệt về sông. Chính sự hồi hộp ngày ấy cho tôi tưởng tượng về những người con gái tóc dài đã gội rửa trên chính dòng nước này, đã làm thành những bến tắm của tuổi hoa niên, rồi tạo nên những đêm trăng thanh hát giao duyên đầy tình thân ái. Tôi thấy hương thơm đưa đẩy từng cuống lá, khiến tôi được trở về với những câu chuyện mà người dân vẫn truyền tai nhau nơi bến Đông Dài, giờ là miền quê phía nam thành phố. Chuyện vừa ma mị vừa hoang liêu về những nàng tiên múa hát trên cát, trên cỏ thơm. Sự hồi hộp cũng cho tôi cảm giác mê dại, và nghĩ rằng mình đang về với em, một thực thể chuyển động và giàu sức hấp dẫn, chứ không chỉ là một “nàng sông” nằm hoang hoải ở đó suốt bốn mùa, năm này qua năm khác, hay những câu chuyện nhuốm màu huyền thoại.
Bến Đông Dài vẫn còn người ra tắm độ hè nóng nực, nhưng những con đò năm xưa không còn nữa. Nay chỉ còn lác đác thuyền nhỏ của mấy ông lão thả lưới. Người con gái năm xưa đẹp nhất, nhì xã và nổi tiếng hát hay trên bến Đông Dài đã là mẹ của ba đứa con. Em gặp tôi trong ngậm ngùi, như thuở nọ sông đã khóc một mùa dài khi tôi đi xa. Tôi mang theo mùi hương của nương dâu, những đêm hoa bưởi rụng quanh thềm. Còn em ở lại, sống những mùa sông day dứt…
Bây giờ tôi đã có vợ con. Lần trở lại Đông Dài như là đi tìm lại một vết xước chưa lành, hay cũng chính là đi tìm một mùi hương đã chưng cất từ những đêm sông nơi này, với tâm thế của một người thích trải nghiệm. Sông cất mùi hương của tôi ở đâu? Những chàng trai cô gái năm xưa, có ai về nhận mặt sông, ai về Đông Dài thở than cuộc sống chật vật, sướng vui? Và từ đó đến nay, có ai tìm được hoa của trăng để tặng người con gái của mình? Chỉ có sông mới biết.
Tôi mượn thuyền nhỏ đi dọc sông hôm ấy, và gặp một đám cưới của chàng bên này còn nàng bên kia sông. Đám rước huy động thuyền con của cả làng. Những cánh hoa hồng nhung đỏ rực được gieo thả. Ôi thứ hoa tượng trưng cho tình yêu, nay được gieo xuống tĩnh lặng dòng nước để trở thành một thứ nghi lễ kiểu mới mà người dân mấy năm nay nghĩ ra. Chẳng như xưa, thời cha mẹ, cô chú chúng tôi chỉ có hoa dại thả xuống, nhưng từ lâu, hoa đã gọi tên niềm hạnh phúc, để ủ ấm đó trong niềm tin cậy mến, giữa miền quê còn chưa nhuốm nặng mùi đô thị hóa này.
Chợt lòng đầy một niềm thương mến với người vợ còn đang vùi đầu vào giấc ngủ, bởi làm việc cật lực nhiều ngày nay mới trở lại quê. Cô ấy không lãng mạn như tôi nhưng nếu xuống tắm đủ làm bến Đông Dài khó ngủ. Và lúc này trở lại thực tế, mùi của con sông quê mà tôi đang đi tìm chính là mùi bình yên, của những giây phút trong trẻo tâm hồn còn sót lại. Cùng đó nữa là kho ký ức, phải được gửi sông giữ hộ, sông gối đầu lên, khi ta trở về thì sông nhắc hộ. Đó có phải là cách làm mới và tạo cách nghĩ mới cho vùng quê? Đứng trước dòng sông quê, tôi có thể thoải mái thốt lên lời ngỏ: “Mình ơi, anh cưới dòng sông nhé?”.
Tản văn của NGÔ THỤC MIÊN