Nghĩa tình trong “Tỏa sáng đất trời Nam”

Đó là: Nguyễn Tuân, Văn Cao, Trần Văn Giàu, Tô Hoài, Tôn Thất Tùng, Tố Hữu, Nguyễn Văn Huyên, Đỗ Nhuận, Trần Quốc Vượng, Trịnh Công Sơn, Nguyễn Tư Nghiêm, Hữu Ngọc, Nguyên Hồng, Hữu Thỉnh, Khánh Ký, Đặng Huy Trứ, Hoàng Minh Thảo, Phùng Thế Tài, Điềm Phùng Thị, Hoàng Quốc Hải, Bùi Xuân Phái, Ông Văn Tùng, Tào Mạt, Xuân Quỳnh, Lưu Quang Vũ, Phạm Tiến Duật, Lê Lựu... Những cái tên thân thuộc và danh giá. Phần lớn các tên tuổi đều đã trở về thế giới của người hiền. Vậy mà, qua ngòi bút của nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Kim Đáng, mỗi người mỗi vẻ đều sống động như đang đi lại, trò chuyện với chúng ta qua từng trang sách.

“Tỏa sáng đất trời Nam” trước tiên là sự công phu, nhất mực trân trọng hiền tài của Hoàng Kim Đáng với các danh nhân, văn nghệ sĩ. Bản thân Hoàng Kim Đáng cũng là một nghệ sĩ với những chất chứa nghĩa tình sâu nặng với đời sống, nhất là đời sống người nghệ sĩ. Hoàng Kim Đáng trong lời mở đầu đã chia sẻ: “Hậu sinh như tôi, không thể không viết về họ, chụp ảnh về họ để lưu lại với hậu thế. Tôi có ý định thực hiện những chân dung danh nhân đương thời bằng những mẩu chuyện, những bài viết, ảnh chụp về họ mà tôi được biết, được tiếp xúc trong mấy chục năm qua...”. Điều đó đã cho thấy ý thức rất sâu sắc của Hoàng Kim Đáng với tập sách chân dung “Tỏa sáng đất trời Nam”.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Kim Đáng (ngoài cùng, bên phải) và tác giả (thứ hai, từ trái qua) tại Văn Miếu Quốc Tử Giám. Ảnh: NHƯ QUỲNH

Với thế mạnh của một nhà nhiếp ảnh trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Hoàng Kim Đáng không chỉ đồng cảm, đồng hành với tác phẩm và đời sống của các danh nhân, văn nghệ sĩ mà ông đã hết sức thăng hoa ngòi bút khi viết về họ. Đó là một Nguyễn Tuân luôn như sông Đà cuồn cuộn, câu văn cũng như người tài hoa mà góc cạnh tuyệt không lẫn với ai. Đó là Văn Cao 16 tuổi đã sáng tác ca khúc “Buồn tàn thu” và bài thơ “Một đêm đàn lạnh trên sông Huế”, mỗi tác phẩm dù là thơ hay nhạc ở mọi dấu mốc thời gian đều hằn sâu trong tâm trí người thưởng thức đến tận hôm nay. Đó là Tô Hoài “Người thầy lớn, cây đại thụ văn học và báo chí Việt Nam” đã hiện ra xum xuê, cành la cành bổng rợp bóng gần thế kỷ văn bút cuồn cuộn như nước chảy mây trôi. Đó là nhà thơ Tố Hữu “Đất nước mình đâu cũng đẹp như tranh” với những cung bậc rộng dài về tình cảm cách mạng, tình yêu quê hương đất nước trước sau như một. Đó là Đỗ Nhuận không chỉ “Hành quân xa dẫu qua nhiều gian khổ”, mà còn lừng danh với vô số nhạc phẩm đã trở thành quen thuộc với bộ đội, với nhân dân. Đó là Trần Quốc Vượng với những thăng trầm và sự sâu sắc thần đồng của một giáo sư chuyên nghiên cứu văn hóa lịch sử dân tộc ở những tầng sâu cội rễ... Mỗi gương mặt một bản sắc riêng. Mỗi con người một thế giới riêng. Tất cả đã như một bản tổng phổ hoành tráng, rộng dài và sâu lắng.

Góp mặt trong một tập sách dày dặn và nhiều dư vị như vậy, có hai chân dung về người họ Phùng mà tôi đặc biệt chú ý: Đó là Thượng tướng Phùng Thế Tài và nhà điêu khắc Điềm Phùng Thị-hai con người đặc biệt, hai vị danh nhân họ Phùng thời đại Hồ Chí Minh.

Tác phẩm "Tỏa sáng đất trời Nam" của tác giả Hoàng Kim Đáng. Ảnh: NHƯ QUỲNH

Với Thượng tướng Phùng Thế Tài, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã từng khẳng định: “Trọn một đời theo Đảng, theo Bác Hồ tham gia cách mạng và kháng chiến, Thượng tướng Phùng Thế Tài là một đảng viên nhất mực trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Đồng chí là một người được rèn luyện trưởng thành từ một chiến sĩ trở thành một vị tướng tài ba của Quân đội ta”. Chân dung Thượng tướng Phùng Thế Tài qua ngòi bút Hoàng Kim Đáng đã hiện ra trung thực và sinh động. Cá tính của vị tướng họ Phùng luôn nổi trội nhưng cũng hết sức phù hợp với bối cảnh của các khu vực hoạt động quân sự mà ông đảm trách. Chính cá tính ấy không chỉ góp phần rèn luyện nên vị tướng trận với những trận đánh lịch sử mà còn góp vào bản hòa ca chiến thắng những thanh âm hữu ích và mạnh mẽ.

Với nhà điêu khắc Điềm Phùng Thị, Hoàng Kim Đáng đã phác thảo như những nét vẽ điêu luyện của người nghệ sĩ tài hoa mà ngài Homayoun Minoui-Chủ tịch khối ARFACT (Tổ chức nghiên cứu nghệ thuật Điềm Phùng Thị) đã khẳng định: “Nghệ thuật của Điềm Phùng Thị xuất hiện như một nhịp cầu bắc qua truyền thống và hiện đại, nối liền nền văn minh viễn đông cổ xưa đầy quyến rũ mà nghệ thuật đó khơi nguồn cảm hứng với thế giới phương Tây ngày nay mà nó tự xác nhập với một niềm hạnh phúc hiếm thấy”. Hoàng Kim Đáng đã rất dày công nghiên cứu, chụp ảnh và viết về Điềm Phùng Thị. Những bức ảnh ông chụp về nhà điêu khắc họ Phùng không chỉ tuyệt đẹp mà còn như những câu chuyện qua các dấu mốc thời gian. Ở đây, văn chương, điêu khắc và nhiếp ảnh dường như đã hòa trộn là một, mọi ranh giới đều tàng ẩn rất sâu, bổ sung và tôn lên vẻ đẹp của các loại hình trong một thể thống nhất-đó là nghệ thuật.

Nhà nhiếp ảnh Hoàng Kim Đáng trong “Tỏa sáng đất trời Nam” đã cho thấy nội lực thâm trầm, trách nghiệm lớn lao của người nghệ sĩ với các danh nhân, văn nghệ sĩ. Tâm huyết và trí tuệ của Hoàng Kim Đáng không chỉ thăng hoa mà còn rất biết tiết chế, phân chia ra từng khu vực với nhiều tình tiết, chi tiết đặc sắc và biến ảo, hiện thực và huyền thoại đan cài, từ đó tôn lên vẻ đẹp của đời sống, của người nghệ sĩ. Hoàng Kim Đáng đã cho thấy vốn sống, kinh nghiệm sống, khát vọng và niềm tin trong cuộc sống của mỗi danh nhân, mỗi văn nghệ sĩ tài hoa đều là những hạt vàng quý giá rất cần được trân trọng, nâng niu.

“Tỏa sáng đất trời Nam” là một cuốn sách rất đáng ghi nhận đối với nhà nhiếp ảnh Hoàng Kim Đáng. Ở độ tuổi tám mươi, thật hiếm có người có thành tựu về sáng tác như ông. Điều đó càng đáng quý hơn nữa khi chúng ta đang ở thời kỳ số hóa, công nghệ phát triển vũ bão, văn hóa đọc đứng trước những thách thức lớn mà người nghệ sĩ như Hoàng Kim Đáng vẫn kiên trì dành thời gian và tâm huyết cho từng dòng chữ, từng trang sách.

Ở độ tuổi của chúng tôi, thường trước mỗi công việc, nhất là việc sáng tạo văn học nghệ thuật, khi viết về các danh nhân, văn nghệ sĩ đã thành danh luôn là công việc không dễ dàng. Việc khẳng định các thành tựu, đóng góp nổi bật của mỗi danh nhân, văn nghệ sĩ tên tuổi là việc làm cần thiết, nhưng nếu không đủ tâm và tầm, sự yêu mến và cả sự khách quan, khoa học thì sẽ rất khó có thành công trong mỗi bài viết chân dung. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Kim Đáng đều đã vượt qua được những “cửa ải” đầy thách thức ấy. Mỗi chân dung trong “Tỏa sáng đất trời Nam” luôn cho thấy nghĩa tình, tính nhân văn, sự khoa học và sự lắng sâu trong từng con chữ của tác giả.

Mở mỗi trang sách trong “Tỏa sáng đất trời Nam”, chúng tôi càng cảm nhận được vẻ đẹp của đất trời, của con người Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh.

Trung tướng PHÙNG KHẮC ĐĂNG