QĐND - Tháng 9-1998, tôi là Viện trưởng Viện Sân khấu Việt Nam, đang hướng dẫn cho nghiên cứu sinh Hàn Quốc Kim Thành Lan, một nữ sinh viên Đại học Tokyo đang làm luận án tiến sĩ về sân khấu truyền thống Việt Nam. Dịp ấy, tôi được Hội Sân khấu Hàn Quốc mời sang dự Festival sân khấu quốc tế, tổ chức tại thành phố Mokpo, quê hương của Tổng thống Kim Tê Chung lúc bấy giờ.

Qua festival này, tôi thấy một nền nghệ thuật dân gian đặc sắc của Hàn Quốc được quy tụ cả nước về đây, đồng thời tôi cũng có cơ hội chiêm ngưỡng một thành phố biển tươi đẹp, yên bình về môi trường với con người thân thiện, có nhiều nét văn hóa tương đồng với Việt Nam. Không chỉ qua sân khấu festival, mà tôi còn được thâm nhập sâu vào một số làng quê ở vùng Mokpo yên bình và giàu có. Qua những cuộc biểu diễn của các nghệ sĩ dân gian Hàn Quốc, tôi còn thấy rõ ở Hàn Quốc đang tồn tại một nền nghệ thuật dân gian truyền thống vô cùng phong phú, gần giống như nghệ thuật chèo ở miền Bắc và bài chòi ở miền Trung nước ta. Đặc biệt là nghệ thuật Mandagư lâu đời, như món ăn tinh thần của người lao động Hàn Quốc.

Một cảnh trong vở chèo "Hoàng thúc Lý Long Tường" do Đoàn chèo Bắc Giang dàn dựng và biểu diễn. Ảnh: Văn Hiến

Festival sân khấu quốc tế Hàn Quốc 1998 còn được thực hiện tại thủ đô Seoul, vì vậy mà tôi lại được xem những buổi diễn tuyệt vời ở nhà hát quốc gia ARIRANG. Cũng ở Seoul, nhờ sự giúp đỡ của Đại sứ quán Việt Nam mà tôi được xem những công trình văn hóa cổ kính lâu đời tuyệt mỹ, trong đó chứa đựng không biết bao nét đẹp văn hóa Hàn Quốc mà càng xem càng thấy có những nét tương đồng với văn hóa Việt Nam.

Từ đó, tôi nghĩ phải làm một cái gì để nói rõ hơn mối quan hệ và tương đồng giữa hai nền văn hóa Việt Nam và Hàn Quốc. Nhân Đại sứ Hàn Quốc tại Hà Nội Paik Nak Whan thân mật tiếp tôi vào một ngày cuối năm 2001, lúc này tôi đã thôi làm Viện trưởng Viện Sân khấu, chuyển sang làm Giám đốc Trung tâm nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam. Tôi nêu ý tưởng là nên tổ chức hội thảo khoa học về "Mối quan hệ và tương đồng văn hóa giữa Việt Nam và Hàn Quốc". Đại sứ Paik Nak Whan  vui vẻ chấp nhận liên kết với cơ quan chúng tôi, tổ chức hội thảo với đề tài nói trên vào cuối năm 2002, nhân kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ Việt Nam -Hàn Quốc, đồng thời cũng nhân dịp này tổ chức biểu diễn vở chèo Hoàng thúc Lý Long Tường. Hội thảo đã được tiến hành tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Tham gia chủ trì cùng tôi là Đại sứ Paik Nak Whan, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt -Hàn Đoàn Duy Thành, với nhiều chuyên gia văn hóa Hàn Quốc cùng đông đảo nhà nghiên cứu văn hóa nghệ thuật Việt Nam. Đây là hội thảo về văn hóa nghệ thuật Việt -Hàn đầu tiên ở nước ta nên được giới truyền thông Việt Nam và Hàn Quốc quan tâm.

Kết thúc ngày hội thảo là đêm biểu diễn vở chèo Hoàng thúc Lý Long Tường đã gây xúc động mạnh mẽ trong lòng hàng ngàn người xem bởi nội dung câu chuyện đậm chất anh hùng ca và tình ca, có thể tóm tắt như sau: Sau cuộc khủng hoảng chính trị, triều Lý mất ngôi, triều Trần thay thế, Lý Long Tường -chú ruột của vua Lý Chiêu Hoàng cùng thuộc hạ mang bài vị 8 đời nhà Lý vượt biển sang Nam Triều Tiên cư ngụ dưới chân núi Hoa Sơn. Ngay từ những ngày đầu, Lý Long Tường đã ra tay cứu nạn cho một người con gái Triều Tiên tên là Anh Cơ bị bọn cướp biển bắt và sau này họ trở thành vợ chồng, thành sợi dây kết nối tình hữu nghị Việt -Hàn gần 10 thế kỷ qua...

Tuy sống xa Tổ quốc, nhưng Lý Long Tường luôn hướng về quê hương. ông xây “Vọng quốc đài” -một biểu tượng của nước Đại Việt và cũng là nơi thờ 8 vị vua nhà Lý để con cháu 32 đời vẫn không quên quê cha đất tổ. Lý Long Tường coi Triều Tiên là tổ quốc thứ hai của mình. Từ việc khai hoang lập ấp, đến việc khử trừ bọn chúa đất hung bạo, bảo vệ cuộc sống của nhân dân vùng Hoa Sơn và hơn thế nữa là tổ chức đội nghĩa quân hùng mạnh đánh bại được đế quốc Nguyên Mông xâm lược. Vua chúa và nhân dân Triều Tiên suy tôn Lý Long Tường như một chiến sĩ dũng cảm mang khí phách anh hùng của hai dân tộc Việt -Hàn, được hoàng đế Triều Tiên ghi ơn ban thưởng...

Nội dung vở chèo dựa theo câu chuyện có thật đã được các nhà văn Hàn Quốc viết ra thành sách “Hoàng thúc Lý Long Tường” và nhà viết kịch Hoài Giao của Việt Nam đã soạn thành vở chèo cùng tên. Hình thức nghệ thuật chèo thể hiện nội dung vở diễn có những nét tương đồng, gần gũi với nghệ thuật dân gian Hàn Quốc về âm nhạc và múa hát. Vì thế qua vở chèo này, người xem có thể thấy được những nét tương đồng về lịch sử và văn hóa giữa hai dân tộc Việt Nam và Hàn Quốc. Các đạo diễn Bùi Đắc Sừ, cố vấn nghệ thuật Đình Quang và nhạc sĩ Đôn Truyền cùng tập thể Đoàn chèo Bắc Giang đã cố gắng tạo nên một vở diễn hoành tráng, trong đó nghệ thuật chèo truyền thống Việt Nam được kết hợp khá nhuần nhị với âm nhạc và múa dân gian Hàn Quốc.

Đại sứ Hàn Quốc tại Việt Nam Paik Nak Whan phát biểu: “Vở chèo "Hoàng thúc Lý Long Tường” là một bông hoa đẹp tô thắm cho tình hữu nghị giữa hai dân tộc Việt Nam -Hàn Quốc. Mong rằng, vở chèo sớm có cơ hội sang Hàn Quốc biểu diễn như một giao lưu văn hóa có ý nghĩa.

Hy vọng năm nay, nhân kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam -Hàn Quốc, nguyện vọng trên đây của vị cựu đại sứ và đông đảo công chúng khán giả hai nước sẽ được thực hiện!

Giáo sư HOÀNG CHƯƠNG