Yêu nghề
Sản phẩm mây tre đan truyền thống vốn quen thuộc với nhiều gia đình Việt, nhưng các món đồ trang sức, sản phẩm thời trang làm đẹp cho chị em như khuyên tai, vòng tay, nhẫn, túi xách... lại là những mặt hàng mới xuất hiện trong vài năm gần đây. Nhiều khách hàng trong và ngoài nước đã rất ngạc nhiên và cảm thấy thú vị với dòng sản phẩm mới lạ, tinh tế, mềm mại, giản dị... Nữ nghệ nhân Nguyễn Thị Hân chính người đầu tiên ở làng nghề Phú Vinh cho “ra lò” sản phẩm độc đáo đó.
Đôi bàn tay nhỏ thoăn thoắt vừa tước mây, nghệ nhân Nguyễn Thị Hân vừa kể: "Tôi vốn không phải là người gốc ở làng Phú Vinh nhưng cơ duyên trong cuộc sống đã cho tôi được kết đôi vợ chồng với nghệ nhân Hoàng Văn Hạnh, được làm con dâu trong gia đình có nhiều thế hệ theo nghề mây tre đan. Bố chồng là nghệ nhân được vinh danh là “Bàn tay vàng” nên từ những ngày đầu về làm dâu, tôi đã may mắn được truyền dạy nghề, được sống trong môi trường làm việc tràn ngập tình yêu, niềm đam mê, sự sáng tạo bất tận"...
Dù đến năm 21 tuổi, chị Hân mới bắt đầu học những đường đan đầu tiên, nhưng với sự sáng tạo và khéo léo, sự động viên khích lệ và hỗ trợ của gia đình, chỉ sau thời gian ngắn, chị đã có được những thành công trong nghề. Năm 2009, sau 8 năm theo nghề, người thợ Nguyễn Thị Hân được tặng danh hiệu Nghệ nhân mây tre đan và là một trong những nghệ nhân có tuổi đời, tuổi nghề trẻ nhất ở làng Phú Vinh nhận được danh hiệu này.
Điểm xuất phát của chị Hân muộn hơn so với các nghệ nhân khác nhưng bù lại, tuổi trẻ đã mang lại cho chị cách nhìn mới mẻ, sự dấn thân trong sáng tạo để tạo con đường riêng, thay vì đi theo lối mòn. Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh của xã hội, nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng thay đổi nhanh chóng, các nghệ nhân như chị Nguyễn Thị Hân có những thời điểm phải đối mặt với vô vàn khó khăn. Chị chia sẻ, đó là khi vợ chồng vừa thành lập xưởng sản xuất đã phải đối mặt với khó khăn về nguồn hàng, mẫu mã và sự cạnh tranh trên thị trường. Khi đó, sản phẩm mây tre đan không chỉ có ở xã Phú Nghĩa. Trước yêu cầu, đòi hỏi của thị trường ngày càng khắt khe, nghệ nhân không chỉ lành nghề, có kỹ thuật cao mà phải không ngừng nghiên cứu thị trường, đầu tư sáng tạo sản phẩm mới giản dị, gần gũi với cuộc sống và vẫn không kém phần tinh tế, thu hút khách hàng.
... Nghề không phụ
Đau đáu những suy tư và trăn trở, vợ chồng chị Hân đã có nhiều thử nghiệm, kết hợp mây tre đan với các sản phẩm truyền thống của Việt Nam, điển hình là gốm sứ Bát Tràng. Chấp nhận không ít thất bại, phải bỏ đi một số mẫu mã không bảo đảm chất lượng, cuối cùng, họ gặt hái được trái ngọt khi “kết duyên” thành công giữa mây và gốm. Những chiếc bình gốm được đan mây bên ngoài trang trí mang lại vẻ đẹp mới, hội tụ tinh hoa của nghề truyền thống, được người tiêu dùng và các chuyên gia đánh giá cao. “Năm 2005, tại Hội chợ làng nghề và thi sản phẩm thủ công Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức, sản phẩm bình gốm mây của chúng tôi được trao Huy chương Vàng. Sự ghi nhận này là động lực chắp cánh cho đam mê sáng tạo của tôi”, chị Hân tâm sự.
Không hài lòng với những sản phẩm đã có, sau khi nắm bắt nhu cầu thị trường, nghệ nhân Nguyễn Thị Hân quyết định đầu tư sản xuất đồ trang sức, sản phẩm thời trang bằng mây tre. Đây là dòng sản phẩm rất mới, đòi hỏi người thợ phải tỉ mỉ, cẩn thận, trau chuốt từng chi tiết. Những đôi hoa tai, chiếc vòng, chiếc nhẫn... vốn là sản phẩm nhỏ nên sợi mây, sợi tre cũng phải được xử lý rất kỹ, mảnh nhỏ và mềm mại như len sợi để trang sức mềm mại, tinh xảo, có phong cách và có tính thẩm mỹ cao, không bị thô cứng. Đặc biệt, để sản phẩm hướng đến sự hoàn mỹ và an toàn tuyệt đối cho người sử dụng, nghệ nhân Nguyễn Thị Hân đã rất cầu kỳ trong việc tạo màu tự nhiên bằng cách dùng khói rơm tạo màu vàng rơm óng ánh, đẹp tự nhiên mà vẫn có thể chống được mối mọt, ẩm mốc.
Thành công trong việc sáng tạo những món đồ trang sức đầu tiên đã mở ra hướng phát triển mới cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Các loại túi xách từ mây tre đan ra đời làm phong phú thêm cho bộ sưu tập sản phẩm thời trang dành cho phái đẹp với hàng trăm mặt hàng, mẫu mã.
Hiện nay, trong số những lao động làm việc cho cơ sở sản xuất của chị có không ít bà con dân tộc thiểu số đang sinh sống tại các huyện Kim Bôi, Lạc Thủy (Hòa Bình). Với mong muốn mọi người đều có việc làm, tự trang trải được cuộc sống, kể cả những người kém may mắn, nghệ nhân Nguyễn Thị Hân đã mang nghề truyền thống của quê hương Phú Nghĩa đến với bà con đồng bào dân tộc tỉnh Hòa Bình... Thời gian truyền nghề không thể tính bằng ngày nhưng chị không nản chí, cứ kiên trì, nhẫn nại, “cầm tay chỉ việc” từ cách cầm kim, cách nối mây, cắt tỉa... Nỗ lực từng chút một, nhiều người lao động ở đây đã có được nghề trong tay để tự nuôi sống bản thân. Còn với nữ nghệ nhân, mối quan hệ gắn bó với bà con nghèo đã mang lại cho chị tình cảm yêu thương từ những bản làng.
Mới lạ và nghệ thuật, các loại trang sức và túi xách thời trang mang thương hiệu Việt của nghệ nhân Nguyễn Thị Hân với giá cả hợp lý đã chinh phục được khách hàng trong và ngoài nước. Từ năm 2017 đến nay, cơ sở sản xuất mây tre đan của chị làm không hết việc, nhiều đơn hàng xuất sang Mỹ, Hàn Quốc, các nước châu Âu... doanh thu năm 2019 vượt mốc 20 tỷ đồng. Các sản phẩm thường gắn liền với những hình ảnh đặc trưng của Việt Nam, nhất là các sản phẩm xuất khẩu nhằm góp phần quảng bá, giới thiệu đất nước, con người Việt Nam.
Bài và ảnh: MINH VÂN