Theo “Từ điển tiếng Việt”, Viện Ngôn ngữ học, năm 2021, trang 1.325, “trời” là khoảng không gian vô tận ta nhìn thấy như hình vòm úp trên mặt đất. Trong câu thành ngữ, “trời” là một ẩn dụ cho những thứ to lớn, vĩ đại, không thể sở hữu hay mua bán được. Bầu trời là của chung, là biểu tượng của sự rộng lớn, của vũ trụ bao la. Vậy nên, "bán trời" là một hành động phi lý, không thể nào xảy ra được. Đây là một cách nói cường điệu hóa đến mức cực đoan để nhấn mạnh sự hoang đường, viển vông trong lời nói của kẻ khoác lác. Hành động này thể hiện sự ngông cuồng, tự cao tự đại, coi thường mọi quy luật.
Trang 1.397, “văn tự” là giấy tờ do hai bên thỏa thuận ký kết trong việc mua bán. Trong các giao dịch mua bán, văn tự là yếu tố quan trọng để bảo đảm quyền lợi và nghĩa vụ của các bên. Đại diện cho sự trung thực, rõ ràng và có trách nhiệm.
"Không văn tự" là không có bất kỳ một giấy tờ, cam kết bằng văn bản nào. Nghĩa là giao dịch chỉ bằng lời nói, không có gì để ràng buộc hay chứng minh. Khi sự việc xảy ra vấn đề bất trắc, các bên tham gia có thể dễ dàng chối bỏ trách nhiệm mà không phải chịu hậu quả.
Như vậy, "bán trời không văn tự" là cách khái quát về một kiểu người đáng bị phê phán trong xã hội. Đó là những kẻ nói suông, hứa hão. Họ có thể hứa hẹn những điều to lớn nhưng thực chất đó chỉ là những lời nói rỗng tuếch, không hề có cơ sở để thực hiện. Họ sử dụng những lời hoa mỹ, có thể vẽ ra một tương lai tươi sáng khiến người khác tin vào mình, nhưng cuối cùng, tất cả chỉ là hư ảo, là sự lừa gạt, lợi dụng, trục lợi.
Câu thành ngữ là lời cảnh báo sâu sắc, không chỉ phê phán những kẻ huênh hoang mà còn nhắc nhở mọi người khi đối diện với những lời hứa hẹn quá lớn lao, quá hoàn hảo thì hãy nên đặt câu hỏi và yêu cầu sự minh bạch, rõ ràng. Mọi giao dịch, cam kết, đặc biệt là những việc lớn, cần phải được thể hiện bằng văn bản để bảo đảm tính pháp lý và trách nhiệm của các bên. Lời hứa không có cơ sở hay không có sự ràng buộc bằng văn bản cũng giống như việc "bán" một thứ không thể bán được, tất cả đều là hư ảo và vô nghĩa.
VĂN TUẤN