Người miền xuôi biết đến sông Đà không chỉ qua tác phẩm “Người lái đò sông Đà” của nhà văn Nguyễn Tuân, hay công trình Nhà máy thủy điện Hòa Bình-biểu tượng của mối quan hệ hữu nghị Việt Nam-Liên Xô, mà lâu nay, còn nghe truyền tụng về những con cá lớn đến mức được mệnh danh là “thủy quái”.
Sông Đà mạnh mẽ đổ vào lòng hồ thủy điện mênh mông đã trở thành môi trường sống lý tưởng cho loài cá. Nơi đây, người ta từng bắt được những con cá lăng, cá măng, trắm đen... nặng hàng chục cân. Cùng đó, do hoàn toàn sinh sống trong môi trường tự nhiên nên các loại cá cũng thơm ngon đặc biệt, khác hẳn với những con cá nuôi trong ao, hồ. Đặc biệt, người dân Hòa Bình làm tăng giá trị đặc sản của mình bằng cách chế biến độc đáo-cá kẹp tre nướng.
    |
 |
Cá sông Đà nướng thơm ngon nức tiếng. Ảnh: TRẦN BÌNH
|
Cá nướng sông Đà rất đa dạng, nhiều loại được coi là đặc sản nước ngọt, như: Cá lăng, cá măng, cá chép, cá thiểu, cá nheo, cá trắm... Theo kinh nghiệm của những người nướng cá, để có được món cá thơm ngon, điều kiện đầu tiên phải là cá tươi. Sau khi làm sạch, cá được ngâm trong nước muối cho tự sạch ruột. Sau đó, xát muối quanh thân. Người ta dùng nẹp tre để tạo thành kẹp, với cá thiểu, cá măng, cá nheo nhỏ, mỗi kẹp chừng 8-10 con tùy theo kích cỡ. Với những loại cá lớn như trắm, chép, lăng..., mỗi kẹp chỉ một con. Có người lại dùng que tre tươi xiên cá thành từng xiên, mỗi xiên khoảng vài con. Sau đó, những xiên/kẹp cá được đặt trên bếp than củi và nướng đến khi cá vàng đều, sém cạnh là được.
Cũng có người làm theo cách khác. Những con cá da bạc lấp lánh được làm sạch, xát muối, kẹp trong những thanh tre nhỏ, để ráo nước, đem phơi nắng cho se lại, sau đó mới nướng vàng ruộm trên than hoa. Có người cầu kỳ còn tẩm ướp các loại gia vị như: Gừng, sả, riềng, hành, hạt dổi. Khi nướng, phải luôn tay quạt than và lật cá, để không bị cháy cạnh hoặc ám nhiều khói sẽ mất mùi thơm tự nhiên. Cá nướng xong được đặt trên lá chuối xanh, ăn kèm với lá sấu non, lá lốt, hay lá đinh lăng và chấm muối ớt. Cá nướng thơm ngon, thịt chắc, da giòn, sém cạnh, mặn vừa đủ. Thịt cá ngọt chấm muối, cuộn trong lá lốt vừa làm mất mùi tanh của cá vừa làm vị cá thêm đậm đà, càng ăn càng ngọt. Hương thơm lừng của thịt cá tươi, vị mặn mòi của muối quyện với hương tre thoang thoảng khiến du khách khó lòng bỏ qua.
Người Mường chỉ ưng đặt cá nướng lên lá chuối. Thế nhưng, nếu khách đặt mua về, người bán cũng có cách “chiều”, bọc những con cá trong lá chuối, sau đó mới lót ngoài bằng lớp giấy bạc hay giấy báo. Để bảo đảm tươi ngon, người bán thường dặn khách phải ăn ngay trong ngày, không nên bảo quản cá đã nướng trong tủ lạnh vì cá rất dễ bị khô, đắng.
Đi du lịch hoặc ghé qua đất Hòa Bình, hầu hết du khách đều dừng lại trước những hàng cá nướng. Đó không chỉ là sự thích thú khi chiêm ngưỡng một nét văn hóa của người Mường, mà còn được thưởng thức một đặc sản dân dã đậm đà hương vị của núi rừng.
NGUYÊN ANH