Theo thỏa thuận ngừng bắn chính thức có hiệu lực từ sáng 27-11, trong vòng 60 ngày tới, Israel sẽ rút dần lực lượng quân đội khỏi khu vực miền Nam Lebanon. Đổi lại, lực lượng Hezbollah sẽ phải chấm dứt sự hiện diện dọc biên giới phía Nam sông Litani, cách biên giới Israel khoảng 30km. Quân đội Lebanon sẽ được triển khai kiểm soát khu vực này, tách lực lượng Israel và Hezbollah khỏi tình trạng đối đầu trực tiếp. 

Đây là tín hiệu tích cực, làm nhen lên hy vọng sẽ sớm chấm dứt cuộc xung đột đẫm máu kéo dài hơn một năm qua ở miền Nam Lebanon khiến hàng nghìn người thiệt mạng và hàng trăm nghìn người Israel và Lebanon phải bỏ nhà cửa đi lánh nạn. Dù chưa phải là một giải pháp toàn diện chấm dứt vĩnh viễn các hành động thù địch giữa hai bên đối đầu nhưng thỏa thuận này có thể coi là lối thoát khả dĩ nhất trong bối cảnh xung đột dai dẳng hiện nay.

leftcenterrightdel
 Người dân Lebanon di chuyển trên đường phố Thủ đô Beirut khi lệnh ngừng bắn giữa Israel và Phong trào Hezbollah.

Với Israel, dù đã làm suy giảm đáng kể tiềm lực của Hezbollah nhưng việc tiếp tục các hành động quân sự tại miền Nam Lebanon không còn đem lại hiệu quả tương xứng bởi chi phí phải bỏ ra là quá lớn. Với thỏa thuận ngừng bắn, quân đội Israel có thể nghỉ ngơi và bổ sung kho dự trữ, nền kinh tế cũng có thể phục hồi sau khi phải oằn mình dưới gánh nặng xung đột. Israel còn đạt được mục tiêu ngăn lực lượng Hezbollah kiểm soát cũng như tái xây dựng các căn cứ tại khu vực biên giới Lebanon sát với nước này, tạo điều kiện cho việc hồi hương những người Israel đã phải bỏ đi lánh nạn.

Thêm vào đó, những hành động quân sự tàn khốc kéo dài đang đe dọa vị thế của Israel không chỉ ở khu vực mà trên toàn thế giới. Quyết định của Tòa án Hình sự quốc tế ban hành lệnh bắt giữ Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu và cựu Bộ trưởng Quốc phòng nước này Yoav Gallant vì cáo buộc phạm tội ác chiến tranh trong cuộc xung đột với Hamas ở dải Gaza là dấu hiệu mới nhất cho thấy sự cô lập chính trị và các biện pháp trừng phạt kinh tế có thể trở thành thách thức nghiêm trọng với Israel, trừ khi Tel Aviv thay đổi chính sách.

Với Hezbollah, lực lượng này cũng cần một khoảng nghỉ ngơi để “chữa lành” vết thương sau hơn một năm xung đột. Hầu hết quan chức cao cấp của Hezbollah, kể cả thủ lĩnh Hassan Nasrallah đều đã thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel ở vùng ngoại ô phía Nam thủ đô Beirut của Lebanon. Phần lớn mạng lưới đường hầm và hệ thống kho vũ khí của lực lượng này cũng đã bị Israel phá hủy. Hezbollah sẽ không thể vận hành như một tổ chức chặt chẽ và hiệu quả với hệ thống chỉ huy và hậu cần đã bị tổn thất nghiêm trọng như vậy.

Hơn một năm qua kể từ khi xung đột ở Trung Đông nổ ra giữa Israel với lực lượng Hezbollah ở Lebanon và Hamas ở dải Gaza, Mỹ đã liên tục vận động để có một thỏa thuận ngừng bắn, nhưng đều không thành công. Không những thế, Tel Aviv thậm chí còn nhiều lần phớt lờ việc tham vấn với Washington trong các quyết định, chẳng hạn vụ không kích sát hại thủ lĩnh Hezbollah, khiến uy tín của Mỹ bị ảnh hưởng. Ngay các đồng minh của Washington cũng bắt đầu đặt câu hỏi về khả năng duy trì ảnh hưởng của Mỹ trong các cuộc xung đột quốc tế phức tạp. Với việc trung gian hòa giải thành công thỏa thuận ngừng bắn Israel-Hezbollah, chính quyền của ông Joe Biden đã ghi một điểm quan trọng trước khi nhiệm kỳ kết thúc vào bảng thành tích đối ngoại, vốn bị đánh giá là kém cỏi sau vụ rút quân hỗn loạn khỏi Afghanistan vào tháng 8-2021.

Nhiều hy vọng đang nhen lên sau khi thỏa thuận ngừng bắn được Israel và Hezbollah chấp nhận. Tuy nhiên, con đường đi tới hòa bình toàn diện cho khu vực Trung Đông thì vẫn còn xa vời. Dù được coi là bước tiến, nhưng thỏa thuận thực chất chỉ là việc nhắc lại nội dung Nghị quyết 1701 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, vốn được lấy làm cơ sở cho lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah từ năm 2006. Quá khứ cho thấy nghị quyết đó liên tục bị các bên liên quan vi phạm. Thực tế, ngày 28-11, tức chỉ một ngày sau khi thỏa thuận ngừng bắn mới giữa Israel và Hezbollah có hiệu lực, dưới lý do tự vệ, Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) đã tiến hành một cuộc không kích vào vị trí của Hezbollah gần thành phố Saida khiến hai người bị thương.

Thêm vào đó, chưa có dấu hiệu nào cho thấy lệnh ngừng bắn mới này ở Lebanon sẽ giúp đẩy nhanh việc giải quyết một “điểm nóng” khác có liên quan trực tiếp là xung đột Israel-Hamas ở dải Gaza. Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu đã công khai thừa nhận rằng lệnh ngừng bắn ở Lebanon sẽ cho phép quân đội Israel tập trung lực lượng để đối phó với Hamas và Iran. Đều là những lực lượng ủy nhiệm của Iran ở khu vực Trung Đông, Hezbollah và Hamas chắc chắn sẽ không ngồi yên nếu như Israel tận dụng rảnh tay không phải đối phó với Hezbollah để gia tăng hành động quân sự nhằm vào Hamas ở dải Gaza.

Và điều quan trọng là thỏa thuận này chưa thể giải tỏa được mâu thuẫn cơ bản của Trung Đông là đối đầu giữa Israel và Palestine. Khi mà người Palestine vẫn bị tước đi quyền cơ bản nhất là thành lập nhà nước độc lập trên mảnh đất của cha ông hiện đang bị Israel chiếm đóng, thì những “điểm nóng” chỉ tạm thời hạ nhiệt chứ chưa thể được dập tắt hẳn. Thỏa thuận ngừng bắn Israel-Hezbollah mới chỉ giúp cánh cửa hòa bình Trung Đông một chút hé mở.

TƯỜNG LINH