Điều này đã bị Bắc Kinh xem như một hành vi vượt lằn ranh giới đỏ trong quan hệ giữa hai nước. Và sự đối đầu căng thẳng bùng lên ngay sau đó giữa Bắc Kinh với Tokyo cho tới nay vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Đối với Bắc Kinh, những phát biểu đụng tới vấn đề Đài Loan như cách nói của Thủ tướng Nhật Bản đồng nghĩa với việc can thiệp vào công việc nội bộ và chủ quyền của Trung Quốc, thậm chí có thể bị coi như một hành vi đe dọa bằng vũ lực. Mọi sự càng trở nên nhạy cảm và dễ bị tổn thương hơn khi những tuyên bố như thế lại xuất phát từ Tokyo, quốc gia láng giềng có nhiều ký ức đau đớn tới giờ vẫn còn rỉ máu của đất nước Trung Hoa.
Không chỉ rất quyết liệt trong các phản đối ngoại giao hay hoạt động tuyên truyền, Bắc Kinh còn liên tiếp tiến hành nhiều biện pháp trừng phạt đối với Nhật Bản. Trung Quốc đã áp đặt hay khôi phục nhiều biện pháp thắt chặt du lịch, siết thương mại và nhập khẩu hải sản của Nhật Bản, hoãn hoạt động giao lưu văn hóa... Theo nhiều nhà quan sát, nếu mọi sự không được giải quyết theo hướng rút củi đáy nồi và dẫn tới các cuộc xung đột trở nên ngày một sâu sắc hơn thì những hệ lụy sẽ thê thảm đối với “hòn đảo mặt trời mọc”. Và Trung Quốc cũng không thể không bị ảnh hưởng tiêu cực.
Theo các chuyên gia của Viện Trung Quốc và châu Á hiện đại thuộc Viện Hàn lâm khoa học Nga, mặc dù Nhật Bản đang sở hữu một nền kinh tế khổng lồ nhưng tốc độ phát triển của nó lại yếu. Vài năm trước, Tokyo đã bị tụt hạng từ vị trí thứ hai xuống thứ ba về GDP-gần 4.000 tỷ USD. Trung Quốc đã vươn lên vị trí thứ hai về chỉ số này với khoảng cách khá xa so với Nhật Bản. Báo cáo của các chuyên gia Nga cho thấy, Tokyo đang bị phụ thuộc rất lớn vào xuất khẩu, đặc biệt là vào thị trường Trung Quốc (chiếm tới 20% cán cân ngoại thương của Tokyo). Nếu thương mại giữa hai nước bị suy giảm thì điều này sẽ tạo ra cơn đau đầu khủng khiếp đối với các công ty của Nhật Bản. Những lĩnh vực chủ đạo như xe hơi và điện tử sẽ bị ảnh hưởng nặng nề. Trên thị trường nhân công của Nhật Bản hiện nay có khoảng 100 triệu người trong độ tuổi lao động và nếu không thể đáp ứng được nhu cầu nội địa thì nạn thất nghiệp sẽ tăng đột biến và kèm theo đó là sự bất ổn về mặt xã hội.
Khu vực xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trong diện tranh chấp vốn đã nóng bỏng lại càng trở nên rắc rối hơn. Đã nảy sinh những sự cố không chỉ liên quan tới Bắc Kinh và Tokyo. Ngày 24-11, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã ra thông báo về việc không đạt được thỏa thuận về cuộc gặp thượng đỉnh 3 bên Nhật Bản-Trung Quốc-Hàn Quốc lần thứ 10, trước vẫn dự định được tổ chức vào tháng 12 năm nay. Cuộc gặp thượng đỉnh này được tổ chức lần đầu vào năm 1999 và vẫn được coi là một diễn đàn quan trọng để duy trì đối thoại giữa hai đồng minh quan trọng hàng đầu của Washington tại châu Á là Tokyo và Seoul với Bắc Kinh. Khoảng cách thù địch trong quan điểm về nhau đang gia tăng tại Đông Bắc Á.
Sự xấu đi trong quan hệ Trung Quốc-Nhật Bản đang tạo thêm lý do để các lực lượng dân tộc chủ nghĩa ở cả hai phía gia tăng thêm ảnh hưởng và sự lan tỏa của mình. Các cuộc thống kê gần đây cho thấy, đa số cử tri Nhật Bản lại ủng hộ lập trường cứng rắn của Thủ tướng Takaichi Sanae Takaichi: Hơn 2/3 số người Nhật được hỏi ý kiến đã ngỏ ý ủng hộ bà Takaichi Sanae Takaichi. Thêm vào đó, gần một nửa số dân Nhật đồng ý với quan điểm cho rằng, Nhật có quyền dùng vũ lực trong trường hợp khủng hoảng Đài Loan!
Nguy cơ ngựa quen đường cũ đang hiện hình rõ nét trong tâm thế không ít thần dân của không chỉ ở xứ phù tang mà ngay cả ở Trung Quốc. Tại đó đã bắt đầu xuất hiện những hành động “bài Nhật” quá đà ở một bộ phận công chúng trong một số hoạt động văn nghệ, ví như việc nữ ca sĩ Nhật Maki Otsuki đang hát ở Thượng Hải thì bị buộc rời khỏi sân khấu vì bị Ban tổ chức cắt điện hay việc nữ ca sĩ Ayumi Hamasaki bị đột ngột hủy show diễn dự kiến vào tối 29-11-2025 cũng tại Thượng Hải... Một số chuyên gia đã cảnh báo rằng tình trạng này có thể dẫn tới những sự cố nghiêm trọng bất ngờ, khó kiểm soát, đặc biệt trong bối cảnh ngày tưởng niệm thảm sát Nam Kinh 13-12 sắp tới.
HỒNG THANH QUANG