Phóng viên (PV): Thưa ông, nhiều ý kiến cho rằng, tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt 8% trở lên là mục tiêu khó. Theo ông đây có phải là con số khả thi?

GS, TSKH Nguyễn Mại: Năm 2025 trong bối cảnh các nước phát triển như: Mỹ, Đức, Pháp, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc... cùng nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đã, đang và sẽ thực hiện nhiều dự án FDI quy mô lớn về công nghiệp bán dẫn, AI, Big Data, trung tâm R&D, trung tâm đổi mới sáng tạo (ĐMST); các doanh nghiệp tư nhân trong nước đang chuyển sang sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu sản phẩm xanh, chuyển đổi số, trong đó hàng trăm tập đoàn kinh tế đầu tư đổi mới công nghệ, đào tạo nhân lực chất lượng cao. Điều đó không những đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu dùng trong nước mà cả thị trường thế giới. Như thế thì Việt Nam có thể đạt được tốc độ tăng trưởng GDP cao hơn 8% nếu biết sử dụng hiệu quả vốn đầu tư xã hội, nhất là vốn đầu tư công. Thực tế thì tăng trưởng 8% không phải là cao, không chỉ so với thế giới mà ngay trong nước bởi nước ta đã từng có những giai đoạn tăng trưởng mức cao như thế.

Bên cạnh đó chỉ cần giảm bớt tình trạng lãng phí vốn đầu tư công đang làm cho hệ số tăng trưởng GDP (ICOR) từ 4,5 năm 2024 xuống 3,0 năm 2025 thì tốc độ tăng trưởng kinh tế sẽ đạt 10%. Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) trong giai đoạn 20 năm công nghiệp hóa đã có ICOR từ 2,2 đến dưới 3,0 vì thế tốc độ tăng GDP bình quân năm từ 10 đến 12%. Nước ta trong giai đoạn 1991-1998 có ICOR chưa đến 3,0 mặc dù vốn đầu tư chưa nhiều nhưng đạt được tốc độ tăng GDP bình quân năm khoảng 8%. 

leftcenterrightdel
GS, TSKH Nguyễn Mại. 

Nhiều chuyên gia kinh tế Việt Nam cho rằng, để có thêm nguồn năng lượng mới đối với các hoạt động kinh tế-xã hội thì cần tiến hành “cuộc đổi mới lần thứ hai” đáp ứng đòi hỏi của đất nước ở vào giai đoạn phát triển cao hơn cách đây gần 40 năm. Người dân và doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài nước đánh giá cao và tin tưởng cuộc cách mạng về cơ cấu tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị sẽ tạo tiền đề cho "cuộc đổi mới lần thứ hai" đưa nước ta tiến vào giai đoạn tăng tốc, phát triển bền vững, lấy khoa học và công nghệ (KHCN), đào tạo và giáo dục làm quốc sách, để gia tăng tốc độ phát triển kinh tế hằng năm hai con số, hướng đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, vì hạnh phúc của nhân dân.

PV: Cụ thể cần chú trọng những gì để đạt được mục tiêu tăng trưởng đó, thưa ông?

GS, TSKH Nguyễn Mại: Giai đoạn phát triển này cần dựa vào công nghệ. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số quốc gia đưa ra rất đúng hướng khi lấy KHCN, ĐMST làm nền tảng, giáo dục là quốc sách. Chúng ta cần thực hiện đúng Nghị quyết 57, thực thi nghiêm chỉnh các chiến lược chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh nước ta đã có và được thế giới đánh giá cao. Tăng trưởng hơn 8% trong năm nay hoàn toàn có thể đạt được nếu: Thứ nhất, phải đổi mới cơ bản mô hình tăng trưởng, từ chiều rộng sang chủ yếu chiều sâu. Theo đánh giá của Hiệp hội Dệt may Việt Nam thì năng suất lao động ngành đứng đầu thế giới. Trước đây chỉ gia công là chính nhưng giờ gần như hoàn thiện các khâu, bắt đầu có thương hiệu của Việt Nam xuất sang nước ngoài. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu dệt may của Việt Nam đứng thứ hai thế giới. Rõ ràng đó là quá trình chuyển đổi rất nhanh.

Thứ hai là phải tìm ra động lực tăng trưởng mà hiện nay, đó là kinh tế tư nhân, đầu tư nước ngoài, nhà nước, hợp tác xã. Và từng doanh nghiệp, từng ngành cũng phải đổi mới mô hình tăng trưởng. Ví dụ, hiện nay nông nghiệp đang chuyển đổi mô hình nông nghiệp xanh, kinh tế số. Ngành nông nghiệp chủ yếu sử dụng lao động trong nước, khi chất lượng và thu nhập của người lao động tăng sẽ kéo theo tiêu dùng tăng lên. Trước đây ta chưa coi trọng tiêu dùng nhưng vừa rồi dự hội thảo có tham luận của chuyên gia mà tôi rất đồng tình khi đánh giá xuất khẩu nước ta tuy mạnh nhưng tính ra chỉ đóng góp vào tăng trưởng 0,65% vì giá trị gia tăng không nhiều. Vì vậy, cần phải coi trọng hai nguồn lực chính trong nước là tiêu dùng và đầu tư. Ngành du lịch nếu tạo được các sản phẩm hấp dẫn, chất lượng cao thu hút khách, nhất là khách quốc tế vào Việt Nam chi tiêu thì còn hơn xuất khẩu nhiều. 

Thứ ba rất quan trọng là chống lãng phí, trong đó có lãng phí về đầu tư, lãng phí về thời gian mà chúng ta đang quyết liệt làm nghiêm. Những cải cách về cơ cấu bộ máy hiện nay phải làm nghiêm túc, hiệu quả và hoàn thành nhanh nhất. Nhà nước vừa là nhà nước kiến tạo vừa nhà nước số, doanh nghiệp số, xã hội số sẽ tạo nên hình ảnh mới cho nước Việt Nam đang trên đà phát triển và tăng trưởng có hiệu quả hơn.

PV: Trong giai đoạn hiện nay, KHCN, ĐMST đang là yếu tố đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển của mỗi nước. Ở Việt Nam thì sao, thưa ông?

GS, TSKH Nguyễn Mại: Việt Nam hiện đang có khoảng 16 trung tâm R&D của nước ngoài, trong đó có những trung tâm lớn, điển hình là của Tập đoàn Samsung trị giá 250 triệu USD, với khoảng 3.200 nhân lực. Và theo tổng giám đốc trung tâm này thì trong tương lai gần hứa hẹn đây sẽ là trung tâm AI lớn nhất của Samsung trên thế giới, bởi Việt Nam có những điều kiện cơ bản, đó là: Chủ trương của Nhà nước, Chính phủ chuyển đổi kinh tế số với chiến lược rất ngoạn mục; nguồn nhân lực Việt Nam đáp ứng đầy đủ yêu cầu của công nghệ tương lai; quan trọng nhất là môi trường đầu tư của Việt Nam lý tưởng, nhất là hiện nay đang đòi hỏi năng lượng sạch, ổn định, Big Data, trung tâm dữ liệu lớn, hệ sinh thái cho khởi nghiệp, chính sách thu hút nhân tài... Việt Nam đang làm hoàn thiện tiếp cận với những thể chế, môi trường đầu tư kinh doanh tốt nhất thế giới. Đó là biểu hiện tích cực của kinh tế Việt Nam.

leftcenterrightdel
 Thành phố Hồ Chí Minh-trung tâm kinh tế lớn của cả nước. Ảnh: LÊ HOÀNG MẾN

PV: Rõ ràng trong giai đoạn hiện nay thì nguồn lao động dồi dào, giá rẻ vốn được coi là lợi thế của nước ta lâu nay không còn là lợi thế, thưa ông?

GS, TSKH Nguyễn Mại: Cũng phải nói thêm rằng, chúng ta hoàn toàn có nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng tốt cho lĩnh vực KHCN, ĐMST. Có rất nhiều kỹ sư phần mềm giỏi của Việt Nam đang làm việc tại các tập đoàn kinh tế trong và ngoài nước. Đánh giá nhân lực phải đánh giá từ người sử dụng lao động. Năm 2022, Samsung có triển lãm thành tựu thế giới về smartphone tại Hàn Quốc, có 2 tác giả người Việt đang làm việc cho Samsung được đến để giới thiệu về sản phẩm kiểu mới. Tập đoàn Intel đầu tư vào Việt Nam khá sớm và đã xây dựng khá bài bản, thành công 3 hệ sinh thái: Khởi nghiệp; khoa học và đào tạo với việc liên kết với nhiều trường đại học đào tạo nhân lực, hỗ trợ nghiên cứu; hợp tác với các viện nghiên cứu khoa học... Từ các doanh nghiệp nước ngoài ở Việt Nam, những năm gần đây, các tập đoàn kinh tế lớn trong nước như: Vingroup, FPT, Viettel... đã bắt đầu coi trọng nghiên cứu sáng tạo, đào tạo và có kết quả tốt, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế đất nước.

PV: Hướng tới nền kinh tế phát triển bền vững, theo ông đâu là vấn đề mà nước ta cần quan tâm hiện nay?

GS, TSKH Nguyễn Mại: Chính phủ đã ban hành kế hoạch chuyển đổi số, để ra định hướng, giải pháp, mục tiêu, để gia tăng nhanh chóng sản phẩm số trong GDP. Chuyển đổi số của Việt Nam không chỉ đơn thuần áp dụng công nghệ mà còn đổi mới toàn diện trên mọi phương diện với 3 trụ cột chính là chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng không thể đứng ngoài xu thế tăng trưởng xanh, bền vững của thế giới. Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách để phát triển kinh tế xanh. Doanh nghiệp và người dân cần nghiêm chỉnh thực hiện chủ trương có lợi cho quốc gia và cộng đồng. 

Một vấn đề nổi lên hiện nay là cần nhanh chóng sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật không còn phù hợp với giai đoạn phát triển hiện nay của nước ta, đồng thời xây dựng các luật mới để điều chỉnh kinh tế tuần hoàn, kinh tế số, nhất là công nghiệp bán dẫn, công nghệ tương lai như AI, blockchain... và thực nghiêm minh, công khai, minh bạch, thống nhất trong cả nước. Đồng thời, có biện pháp chủ động kích hoạt các động lực tăng trưởng trong nước, thực hiện các giải pháp tăng năng suất lao động.

Vị thế Việt Nam đang ngày càng được nâng lên trên trường quốc tế. Hiện tại Việt Nam đã ký 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, đang đàm phán một số khác. Các FTA không chỉ thúc đẩy thương mại mà còn thúc đẩy đầu tư, nhất là từ Mỹ và EU. Chúng ta cần tranh thủ tối đa cơ hội, xu hướng phục hồi của thị trường để đẩy mạnh xuất khẩu. Tận dụng tốt và tiếp tục thúc đẩy các FTA song phương và đa phương để mở rộng đầu ra cho các sản phẩm của Việt Nam. Tiếp tục định hướng thu hút FDI chọn lọc, chú trọng các dự án lớn, dự án công nghệ cao của các nhà đầu tư chiến lược; tác động lan tỏa giữa khu vực FDI với khu vực kinh tế trong nước nhằm phát triển kinh tế số, kinh tế xanh.

Cùng với đó cần cải thiện môi trường đầu tư để đáp ứng đòi hỏi của người dân và doanh nghiệp, nhà đầu tư. Thực hiện có hiệu quả việc loại bỏ những điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính không cần thiết; có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp về vốn một cách thiết thực, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, hiệu quả giữa các khu vực; tháo gỡ vướng mắc về đất đai, thị trường, lao động, chứng khoán, KHCN... để hình thành đồng bộ nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

DƯƠNG THU (thực hiện)