Có nhiều truyền thuyết lý giải về cái tên ao Bà Om, trong đó phổ biến nhất là chuyện bên nữ mà chỉ huy là bà Om đã chiến thắng bên nam trong cuộc thi tài đào ao. Từ đó giành lại quyền lợi của người phụ nữ theo chế độ mẫu hệ, đồng thời mang lại nguồn nước cho cuộc sống sinh hoạt, sản xuất của người dân. Tôi tìm đến ao Bà Om như lẽ thường của một người hay đi đây đi đó, khi đến một nơi nào thì phải tìm một nơi chốn đã lưu danh. Ao Bà Om được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1994, giữ vị trí quan trọng trong lễ hội Ok Om Bok-di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, diễn ra vào tháng Mười (âm lịch) hằng năm.
Ao Bà Om cách TP Trà Vinh chừng 5km, còn có tên là ao Vuông (nhưng thật ra là hình chữ nhật rộng 300m, dài 500m) nằm cạnh Quốc lộ 53, thuộc phường 8. Một cô bạn ở Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Trà Vinh hướng dẫn đường đi, dừng xe ngay bên đường rồi chỉ vào rừng cây và nói: “Dạ, tới rồi ạ”. Là một thắng cảnh, nhưng nếu đến ao Bà Om bạn sẽ bất ngờ vì những điều sau đây: Xe cộ để đâu cũng được, không bán vé vào cửa vì đây là không gian tự nhiên. Bên kia đường có vài hàng quán che chắn tạm bợ, ghế nhựa để trên bãi cỏ, dưới bóng cây phục vụ du khách. Nói thêm là khi đi vào trong, theo hàng cây cổ thụ là gặp chùa Âng, một ngôi chùa cổ Khmer lớn nhất Trà Vinh, cũng có một số gian hàng bày bán cho khách tham quan chùa.
Gọi là ao, nhưng ao Bà Om lại lớn như hồ, độc đáo là bao nhiêu năm vẫn giữ đúng hình chữ nhật. Trên mặt ao có thả hoa súng một số nơi. Bao quanh ao có đường đi, viền cỏ xanh và cổ thụ. Trà Vinh là một thành phố đẹp, yên tĩnh với những con đường, hàng cây cổ thụ thẳng tắp tuyệt đẹp. Và quả thực, khi đến ao Bà Om thì lại càng nhận thấy cổ thụ đúng là “đặc sản” của địa phương này. Không biết câu chuyện đào ao khi ấy cây cỏ có cao vòi vọi như khi chúng tôi đến chưa, vì nếu bạt ngàn cổ thụ như thế kia thì việc đào ao phải là một kỳ tích.
Chuyện kể Trà Vinh cách đây nghìn năm đã là những cánh rừng cây sao, cây dầu và một trong những cánh rừng còn lưu giữ được đến ngày nay chính là ở ao Bà Om. Có thể bạn đã từng đến Đắc Lắc, rồi Gia Lai, gặp Biển Hồ được bao bọc bởi rừng thông, hay như ở hồ Tuyền Lâm (Đà Lạt) cũng vậy. Nhưng với rừng cổ thụ ở ao Bà Om là một cảm giác khác. Cây mọc dọc ao Bà Om theo lối đi, như thể có người trồng, hứng nắng chiều đổ xuống. Tôi cố ngoái đầu nhìn, thấy cây cao phải chừng 40-50m. Bên dưới đất, lá vàng rụng đầy, nơi nào cũng có lá rụng. Không hiếm những cô cậu học sinh, hoặc các bạn trẻ sau giờ học tập, làm việc tìm đến ngồi dưới góc cây tận ngắm và thư giãn.
    |
 |
| Các nhà sư bước vào chùa Âng. |
Đi qua hàng cây cổ thụ, chúng tôi tới chùa Âng, ngôi chùa cổ nhất trong 141 ngôi chùa ở Trà Vinh, theo truyền thuyết được xây dựng cách đây hơn 10 thế kỷ. Trong ánh nắng chiều, một chiếc xe 50 chỗ dừng lại, chúng tôi bắt gặp hình ảnh các nhà sư bước vào cổng chùa, một hình ảnh rất đẹp. Chùa thờ Phật Thích Ca với tượng Phật chính và khoảng 50 tượng Phật lớn nhỏ ở xung quanh. Các bức tường xung quanh và trần chính điện là những bức tranh vẽ, kể về 4 giai đoạn trong cuộc đời Đức Phật: Đản sanh, xuất gia, thành đạo và nhập niết bàn. Các nhà sư ở phía sau, có chiếc cầu nhỏ bắc qua con rạch nối liền với chùa.
Những chiếc lá khô nằm im trên lối đi, chúng tôi trở về. Nắng chiều nhuộm vàng những hàng cây nghìn năm tuổi.
Bài và ảnh: KHUÊ VIỆT TRƯỜNG