Mây mở to đôi mắt đượm buồn nhìn ngọn lửa. Đêm đã qua mà không thấy bố về. Sau tiệc rượu nghiêng ngửa ở đâu đó, bố lại quên đường về nhà rồi. Liệu bố có được nằm ấm bên bếp lửa, hay co ro bên góc sàn nhà nào? Bố có rét không? Chiều, thấy Mây ngồi thừ bên Cổng Trời, bố cằn nhằn:
- Về mà lấy chồng thôi! Con gái Dao mười tám là có con dắt, con địu rồi. Mày đừng có chờ cán bộ tỉnh nữa. Nó vui miệng thì hứa thế thôi, chứ nhiều việc lắm, nhớ đến mày thế nào được.
Bố hất nhẹ cánh tay phải, như hờn dỗi, loạng choạng bước đi, bàn chân không bám đất, lưng áo chàm bạc cong như cánh nỏ.
Trong lòng Mây rất buồn. Lâu nay, cô có tật ngồi bên cửa, ngóng ra con dốc trước nhà. Bên dưới Cổng Trời, nơi mặt trời lên, là con đường men theo sườn núi nhấp nhô, thấp dần, dẫn xuống trường dân tộc nội trú của cô năm nào. Sự chờ đợi làm trong người bứt rứt, khó chịu, không cho Mây làm được việc gì cả. Cô không tin cán bộ tỉnh nói dối, nhất là bác phó chủ tịch tỉnh. Mấy tháng trước, xã Xuân Sơn vui mừng tổ chức lễ thông đường. Con đường mới được làm nối xóm Thượng tới bản Dù. Trong đoàn cán bộ tỉnh lên dự, có một bác to cao, hỏi các cháu trong bản có ai học hết lớp 12 chưa? Cả bản chỉ có một mình Mây. Bác cán bộ khen giỏi, hỏi Mây có nguyện vọng gì không. Mây trả lời ngay, như là có ý định từ trước.
- Cháu muốn được học nghề thuốc, mai này về chữa bệnh cho dân bản.
Nói được thế, rồi cô rơm rớm nước mắt nhớ thương mẹ. Mây còn chưa quên cảnh mẹ cô ôm bụng quằn quại, đau đớn kêu thét lên trong tiếng cầu khấn ê a của thầy mo. Mẹ đau suốt một ngày, một đêm thì chết. Thầy mo nói con ma rừng bắt mẹ đi, vì bố Mây không làm lễ cúng sớm. Sau này, xuống học trường nội trú, cô giáo Lan nghe Mây kể lại thì cho rằng mẹ bị đau ruột thừa. Bệnh này nếu biết sớm, đi bệnh viện mổ ngay thì đơn giản, nếu quá hai bốn tiếng đồng hồ, ruột vỡ ra là chết. Bác cán bộ tỉnh nghe nguyện vọng của Mây thì hứa:
- Tốt lắm! Cháu cứ đưa giấy tờ cho chú thư ký này nhé. Bác sẽ gửi cháu vào học ở trường trung cấp y tế của tỉnh.
Mây nhìn bác, còn ngỡ ngàng chưa tin vào tai mình thì bác Chiến, Chủ tịch UBND xã ghé vào tai, nói nhỏ:
- Bác ấy là phó chủ tịch UBND tỉnh đấy!
Mây hồi hộp chờ đợi.
Mây trở thành cô gái vụng về nhất bản. Làm cỏ nương thì lưỡi cuốc xới bung cả gốc ngô, nấu cơm thì bữa sống, bữa chín. Tới mùa hè, cô đánh liều đi bộ hai ngày đường về trường nội trú. Cô giáo Lan mừng rỡ khi gặp lại đứa trò ngoan. Cô khen Mây lớn và đẹp hơn nhiều so với hồi ở trường.
- Chưa có bằng tốt nghiệp đâu. Khi nào có, cô sẽ gửi về tận xã cho.
Mây lắc đầu.
- Em hỏi cái giấy của trường y tế thôi. Người ta có gửi về đây không?
Cô giáo bảo, chẳng có giấy tờ nào gửi về đây cả. Mây ngược núi, trên vai như cõng gùi đá nặng.
Mây học xong lớp 5 thì mẹ mất, bố lại không muốn cho cô đi học xa. Chủ tịch Chiến đến tận nhà, khuyên:
- Ông Triệu à! Cả bản chỉ có con Mây học giỏi, phải cho nó xuống học trường nội trú nữa. Sau này, nó còn về làm cán bộ xã chứ.
Bố lo lắng:
- Nó lớn rồi! Còn phải ngủ thăm, bắt chồng. Nó đi học xa, cái bếp nhà ta tắt lửa à?
- Sao người anh em nói lời ngắn thế! Phải cho cháu học thành bác sĩ, để dân bản không ai phải chết như mẹ nó nữa.
Nhắc đến vợ là ông Triệu buồn. Ông cúi đầu, nghĩ một lúc rồi nói:
- Vậy ta cho chủ tịch xã mượn con Mây ba mùa mận thôi đấy!
Mây học khá, hết ba mùa mận, cô muốn ra trường nội trú tỉnh học nữa nên cuối tuần về nhà xin phép bố Triệu. Bố không có nhà, cánh cửa liếp xộc xệch buộc qua loa. Hỏi hàng xóm, có người nói hôm trước gặp bố ở lễ “Lập tỉnh” nhà họ Cấn bên bản Nun. Mây liền đi tìm. Đám lễ đã tan, chỉ còn mấy anh say rượu, nằm gác chân lên nhau dưới gốc cọ. Thấy Mây hỏi bố, một anh cố gượng ngóc đầu dậy:
- À... à...! Em là... là em M... m... Mây bên Cổng... Trời, bọn anh đi qua, vẫn... thấy mà. Đi học... nội... tr... trú về, lớn rồi... đẹp... rồi. Có người... ngu... ngủ thăm chưa?
- Có thấy bố tôi đâu không?
- Bố nào? B... ố em hả? Ông Triệu chứ gì? Lại sang... bản Lấp uống rượu... nhà mới rồi. Để... anh đưa em đi!
Anh chàng định đứng dậy, nhưng lại ngã kềnh, cúi gập người nôn ọe. Mây sang bản Lấp theo lời kẻ say rượu, men theo những bậc đá cao dần lên phía bản người Mông. Qua đám nương của nhà, những thân cây ngô khô quắt, đổ gục giữa cỏ rậm, mấy con khỉ chí chóe tranh nhau vài bắp ngô còn sót. Mây đi học, ở nhà bố không chịu làm nương, đói thôi. Bàn chân Mây vấp phải hòn đá, đau điếng, máu chảy rịn ra cả dép. Mây ngồi sụp, quờ tay ra sau lưng tìm một nắm lá. Có tiếng con trai vỡ giọng ồm ồm.
- Đắp vào chân đi! Khỏi ngay thôi mà.
Trước mặt Mây là ba thằng trai trẻ mặc áo chàm, quần cạp lửng. Thắt lưng đứa nào cũng đeo dao. Rõ là mấy đứa Mông trên núi xuống. Thằng cao nhất, chìa cho cô miếng lá nhai sẵn. Cô vội đón lấy, đắp vào vết thương, cảm thấy nước bọt người trai lạ còn nong nóng.
- Em đi đâu về bản Mông ta?
- Tôi đi tìm bố trên bản Lấp.
Một thằng thấp, đậm bảo:
- Đi tìm bố à! Nếu không thấy thì mai hãy về. Tối rồi đấy!
Ba thằng trai Mông lặng lẽ quay bước. Mặt trời đã lấp sau núi Quạ, hắt lên chút nắng vàng nhợt. Phía bản Lấp, núi đã đen sẫm. Mây tập tễnh bước đi, chân đau nhức. Nước mắt cô trào ra, tủi thân. Mây cất tiếng gọi: "Bố ơi!". Vách núi vọng lại ơi... ơi... ơi, như chế nhại. Có tiếng con thú nào kêu thảm trong rừng sâu. Hình như có bước chân con thú nào rình rập đằng sau. Mây sợ hãi quay lại, chỉ có màn sương chiều giăng kín lối về. Gặp gốc cây to, Mây dựa lưng ngồi nghỉ mệt, rồi thiếp đi.
Ba khúc củi cháy rừng rực giữa bếp, mà sao vẫn lạnh quá. Cô lăn vào gần bếp, vẫn lạnh buốt cái lưng. Mây quyết định ngồi dậy, xuống trường. Đường đi tối mờ, có quãng đen thẫm, vài con mắt sao đêm lấp ló trên ngọn cây cao. Mây đang mò mẫm tìm đường, bỗng có con thú lớn trong rừng nhảy ra, vồ lấy cô.
- Bố ơi! Cô giáo ơi!
Mây sợ hãi kêu cứu, nhưng con thú đã vác cô trên lưng, chạy vụt vào rừng. Mây ra sức giãy giụa, chợt tỉnh cơn mê ngủ. Nhưng sao con thú vẫn cõng cô trên lưng, chạy huỳnh huỵch, Mây còn nghe tiếng nó thở hồng hộc. Cô cuống lên, nắm bừa được hai thân cây ngô bên dưới, cố sức ghì lại. Phập! Phập! Nghe như nhát dao chém xuống, tay Mây nhẹ hẫng, thân ngô đứt lìa. Con thú nhảy qua hàng rào, Mây giơ tay nắm được cành mận quả lúc lỉu. Phập! Cành mận lại bị phạt đứt. Ánh lửa trong nhà hắt ra, đủ cho Mây nhìn rõ ánh dao loang loáng từ hai bóng người chạy lúp xúp đằng sau, còn con thú là một người đàn ông cao lớn.
Người đàn ông đặt Mây xuống chiếc nệm trải dưới đất. Đèn dầu lờ mờ cũng đủ cho Mây nhận ra khuôn mặt thằng trai Mông lúc chiều đã đưa cho cô nắm lá nhai sẵn. Cái mặt ướt đẫm mồ hôi, nhưng đầy hả hê. Góc nhà đằng kia nhô lên cái đầu tóc rối bù, tiềng nói ồ ề:
- Bắt được rồi à! Cho nó ngủ đi, mai mời thầy mo về cúng ma.
Mây kêu lên:
- Thả tôi ra! Tôi còn đi tìm bố, còn phải đi học.
Thằng trai cười hiền lành:
- Không thả được đâu! Ta đi tìm bắt vợ, thấy em mặc quần áo Kinh mà nói tiếng “nước trong”, không biết người bản nào, nhưng ta thích thì bắt thôi. Còn bố, khắc đi, khắc tìm về mà.
Chết rồi! Mình bị trai Mông bắt vợ. Cô vùng dậy chạy ra cửa, định thoát. Thằng trai Mông vẫn ngồi cười. Sau cánh cửa có hai thằng trai khác ngó đầu vào, nhăn nhở.
- Có chúng tao giữ ngoài này rồi.
Thằng trai Mông kéo Mây lại chỗ tấm nệm, ấn ngồi xuống. Cô thất vọng òa khóc. Rồi cơn mệt và đói làm cô thiếp đi. Cô mơ thấy tiếng đập cửa, tiếng bố gọi. “Mây ơi! Mây à!”. Mây giật mình thức dậy, nhìn thấy thằng trai Mông cầm dao đứng chặn cửa.
- Ai đấy?
- Páo à! Công an Bàn đây! Mở cửa ra!
Cánh cửa mở ra, ánh đèn pin quét khắp trong nhà, dừng lại ở chỗ tấm nệm Mây nằm. Tiếng ồ ề lại cất lên:
- Cán bộ Bàn à! Đến nhà ta có việc gì?
- Ông Lủ ngủ rồi à! Mình dẫn ông Triệu đi tìm con gái thôi. Nghe nói thằng Páo mới bắt được một đứa?
- Ờ! Nó đi bắt vợ đấy mà! Bắt được rồi! Ngày mai cúng cho ma nhà nhận người mới.
- Ồ! Thế là dân bản sắp được uống rượu mừng rồi. Nhưng con Mây mới mười lăm tuổi, chưa cưới được đâu.
Mây chạy lại ôm chầm lấy bố. Ông Triệu người còn nồng nặc mùi rượu, xoa đầu con.
- Bố sai rồi, để con gái lạc tới đây, khổ sở quá.
Công an Bàn bảo bố con ông Lủ:
- Tục người Mông bắt vợ, ta không cản đâu. Nhưng bây giờ phải đưa cô Mây về trụ sở xã. Ngày mai Páo đem giấy tờ hộ khẩu xuống, cô Mây cũng thế. Nếu đủ tuổi kết hôn, xã cho làm đám cưới thôi.
Mây nghiêng người soi vào thùng nước, một bông hoa tròn trịa, trắng hồng với đôi mày vút cong đang nhìn cô. Cái cô nàng dưới mặt nước kia có chờ đợi đám cưới không? Ta còn đang chờ một lời hứa để đi học nghề thuốc. Nhiều đêm, Mây tắt đèn trong nhà, nhưng bố lại thắp đèn lên. Ngọn đèn đêm ở nhà một cô gái Dao mới lớn, báo hiệu rằng trong nhà chưa có chàng trai nào đến ngủ thăm. Ai chưa vợ thì có quyền đến. Mây chưa muốn có chồng. Thực lòng, cô cũng có cảm tình với một người. Đó là Hải, người bản Lấp, đang làm công nhân hợp đồng cho lâm trường. Họ biết nhau qua những lần Hải đến hướng dẫn bà con ươm giống chè mới. Hải ít nói, hiền lành và giỏi việc. Một đêm, Mây nghe tiếng kẹt cửa, có bóng người lẻn vào buồng. Nỗi sợ hãi bị bắt vợ làm cô choàng dậy, rút con dao dưới đầu giường, cầm lăm lăm. Nhưng cô nhận ra Hải, anh rón rén đến ngồi bên giường, thật lâu không thấy nói gì, cũng không dám vén màn chui vào. Mây nằm im, chờ đợi. Rồi "cóc" cũng mở miệng.
- Anh biết Mây từ hồi bị thằng Páo bắt về bản Mông cơ. Bây giờ Mây đẹp hơn nhiều, đẹp như hoa hoàng anh bên suối Chiềng ấy. Anh muốn hai ta thành chim đậu chung cành được không?
Mặt Mây nóng ran, cô ấp úng.
- Mây còn phải đi học trường y. Cán bộ tỉnh nó hứa rồi.
Hải không nói gì thêm. Mây nằm xích vào trong, đặt con dao vào giữa, rồi ngủ mất.
Buổi sáng, Mây thức dậy muộn hơn mọi ngày. Cô còn đỏ mặt, khi nhớ lại những lời yêu thương đầu đời. Có được Hải, Mây mừng lắm. Theo luật tục, anh sẽ sang ở rể nhà Mây hai năm, rồi làm lễ cưới đón dâu về nhà, nếu có con rồi thì càng tốt.
Phía đầu dốc, tiếng vó ngựa lóc cóc. Chú cán bộ xã ngất ngưởng trên yên, vừa nhìn thấy Mây đã gọi:
- Có giấy gọi đi học rồi nhé! Ba ngày nữa nhập trường đấy. Giấy tờ đi lâu quá.
Mây bàng hoàng, tưởng ngủ mơ. Thì ra cán bộ tỉnh không quên lời hứa, mà tại bây giờ nhà trường mới khai giảng. Hải chạy từ trên Cổng Trời xuống, áo xanh công nhân phanh ngực.
- Mây ơi! Có giấy đi học rồi!
Hải dừng lại, vừa thở vừa cười.
- Bây giờ bỏ anh cho ai đây?
- Nếu anh Hải không đồng ý thì Mây không đi học đâu!
- Sao không đồng ý! Mây đi học làm thầy thuốc cho bản mà. Anh sẽ ở nhà với bố, chờ Mây đi học về. Xin ở rể thêm một năm nữa, bố Triệu cho thôi mà!
Má Mây ửng hồng, ngoài kia hình như mùa xuân đang về...
Truyện ngắn của QUÝ PHƯƠNG