Cách trung tâm TP Huế khoảng 40km về phía Tây Nam, Hòa Mỹ là vùng chiến khu xưa từng chứng kiến những cuộc hành quân, trận đánh ác liệt, chịu biết bao bom đạn của địch. Tuổi thơ của Nguyễn Văn Hè cùng bạn bè gắn với những hố bom, nương rẫy, khe suối, rong ruổi tìm kiếm phế liệu chiến tranh còn sót lại. Anh kể: “Thập niên 1980, đi nhặt phế liệu chiến tranh về bán trở thành nghề kiếm sống của người dân quê tôi. Nhiều người vì mưu sinh mà bị bom nổ, cơ thể không còn lành lặn. Khi đi nhặt phế liệu, tôi mới thấm thía hết những đau thương, mất mát của dân tộc mình và luôn bị ám ảnh bởi tội ác chiến tranh”.
Là cậu bé hiền lành nhưng cá tính và nhạy cảm, lại sớm bộc lộ năng khiếu mỹ thuật, từ nhỏ, Nguyễn Văn Hè đã thích xếp giấy, vẽ trên đất, cát những hình ảnh ấn tượng về cuộc sống quanh mình. Tình yêu nghệ thuật và niềm đam mê hội họa cũng lớn dần từ đó. Tốt nghiệp Trường Đại học Nghệ thuật, Đại học Huế năm 2008, anh dồn toàn bộ tâm sức, tình yêu vào hội họa. Những suy tư, hoài niệm và nỗi niềm hậu chiến cứ thế vọng âm trong tác phẩm, biến anh thành “người kể chuyện” bằng tranh về ký ức quê hương, đất nước. Nhiều bức sơn mài của anh ra đời từ chất liệu chiến tranh.
    |
 |
| Tác phẩm "Xếp bồ câu", sơn mài. |
Nghiêm túc trong nghề, Nguyễn Văn Hè luôn cẩn trọng với từng tác phẩm. Dù sáng tác bằng sơn dầu, sơn mài hay qua sắp đặt, trình diễn, tranh của anh đều chứa đựng tâm tư, gợi cho người xem những liên tưởng sâu xa. Bề ngoài phong trần, lãng tử nhưng giọng nói nhẹ nhàng, từ tốn, anh toát lên niềm say mê bất tận với hội họa và kiên định theo đuổi lối đi riêng, góp phần tạo dấu ấn cho hội họa đương đại.
10 năm trở lại đây, anh thực hiện bộ tác phẩm chủ đề “Trò chơi”. Nói về loạt tác phẩm này, anh chia sẻ: “Chiến tranh bao giờ cũng gây đau thương, mất mát. Tôi không muốn tái hiện nỗi đau ấy, mà muốn thể hiện những gì tốt đẹp, để quá khứ lùi lại phía sau, mở ra cảm thức nhẹ nhàng, tươi sáng. Ngay tác phẩm sắp đặt điêu khắc đầu tiên của bộ, tôi xếp máy bay giấy bằng thùng phuy dioxin, rồi tạo hình thuyền, máy bay, xe tăng, chim hạc, chim bồ câu... với các đường nét, hình khối, màu sắc khác nhau”.
|
 |
| Tác phẩm "Xếp xe tăng", sơn mài. Tranh của Nguyễn Văn Hè |
Dù khai thác đề tài hậu chiến, tác phẩm của Nguyễn Văn Hè không mang màu sắc bi quan. Ngược lại, nét vẽ và gam màu ánh lên sự sống lạc quan, hướng con người đến chân trời tươi sáng. Bởi vậy, 10 tác phẩm sơn mài tiêu biểu trong seri “Trò chơi” như: "Xếp bồ câu", "Xếp chim hạc", "Xếp máy bay", "Xếp xe tăng", "Xếp thuyền", "Xếp chiến hạm"... mang đến cho người xem cảm giác háo hức, hồn nhiên và một nhân sinh quan tích cực.
Từ những ký ức chiến tranh qua tác phẩm văn học mà anh từng say mê, như "Tuổi thơ dữ dội" của Phùng Quán và từ những tàn dư chiến tranh còn phơi mình trên vùng đất quê hương, anh tìm thấy sự “chữa lành” trong nghệ thuật. Với anh, vẽ không chỉ là sáng tác mà còn là hành trình thấu cảm, đi qua mọi khắc khoải hậu chiến để khơi gợi, đánh thức, chạm tới bình yên, thứ tạo nên sức mạnh và niềm tin trong cuộc sống.
|
 |
| Tác phẩm "Xếp máy bay", sơn mài. Tranh của NGUYỄN VĂN HÈ |
Sau nhiều năm sáng tạo, Nguyễn Văn Hè hoàn thành giấc mơ về một không gian vừa sinh sống, vừa làm việc, vừa trưng bày tác phẩm. Tháng 11-2024, trên ngọn đồi xanh mát ở làng Kim Sơn (phường Thủy Xuân, TP Huế), không gian nghệ thuật Nguyen Van He’s Art Barracks chính thức mở cửa, rộng hơn 1.300m², trưng bày hàng chục tác phẩm. Nổi bật là bộ sắp đặt "Trò chơi" sáng tạo từ chất liệu chiến tranh, dẫn dắt người xem đi qua nỗi đau để thêm yêu cuộc sống; chùm tác phẩm "Đất-Nước-Trở dạ" về đề tài gia đình gợi cảm giác ấm áp, xúc động. Không gian này nhanh chóng trở thành điểm đến hấp dẫn cho những người yêu nghệ thuật và muốn tìm về ký ức một thời hoa lửa.
|
 |
| Họa sĩ Nguyễn Văn Hè (bên trái) nhận Giải Vàng UOB Painting of the Year 2024 hạng mục Nghệ sĩ thành danh. Ảnh do nhân vật cung cấp |
Là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Mỹ thuật Việt Nam tại Huế, Nguyễn Văn Hè đã tham gia hàng chục triển lãm trong và ngoài nước, giành nhiều giải thưởng mỹ thuật. Đặc biệt, năm 2024, anh được trao Giải Vàng UOB Painting of the Year 2024 hạng mục Nghệ sĩ thành danh với tác phẩm "Xếp máy bay" (sơn mài trên ván ép Mỹ trước năm 1975). Nhiều tác phẩm của anh được sưu tầm, trưng bày tại các trung tâm nghệ thuật, Bảo tàng Mỹ thuật Huế, cũng như ở Mỹ, Pháp, Đức, Singapore, Australia... Anh cũng thường xuyên thể nghiệm nghệ thuật cùng các đồng nghiệp tại Huế, Hà Nội, TP Hồ Chí Minh.
Dành trọn tuổi thanh xuân cho nghệ thuật, Nguyễn Văn Hè lặng lẽ tìm, mua phế liệu chiến tranh để lưu giữ, biến thành chất liệu sáng tác. Với anh, sáng tạo là chặng đường dài không mệt mỏi. Ở tuổi 44, anh đã tạo nên một “bảo tàng thu nhỏ” về chứng tích chiến tranh qua lăng kính hội họa, vừa thể hiện lòng trắc ẩn, vừa thắp lên niềm lạc quan, hướng con người về phía mặt trời.
TRẦN VĂN TOẢN