Theo "Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam" (Trung tâm Từ điển Bách khoa Quân sự, Bộ Quốc phòng; năm 2009), pháo là vũ khí có cỡ nòng từ 20mm trở lên, dùng để tiêu diệt sinh lực và phương tiện của đối phương hoặc làm những nhiệm vụ khác (tạo khói, chiếu sáng...).

Phân loại theo nơi đặt và mục tiêu bắn, có: Pháo mặt đất, pháo trên máy bay, pháo trên xe tăng, pháo trên tàu, pháo đa năng...; theo kết cấu nòng, có: Pháo rãnh xoắn, pháo nòng trơn; theo cỡ nòng, có: Pháo cỡ nhỏ (20-75mm), pháo cỡ trung (76-155mm), pháo cỡ lớn (cỡ nòng lớn hơn 155mm); theo khả năng cơ động, có: Pháo cố định, pháo xe kéo, pháo tự hành, pháo tự di chuyển, pháo mang vác...; theo kết cấu, có: Pháo nòng dài, pháo lựu, pháo không giật...; theo thao tác bắn, có: Pháo tự động, pháo bán tự động, pháo không tự động...

Cối có đáy nòng tì lên bàn đế, có đường đạn bắn cầu vồng (góc bắn 45 độ-85 độ) để tiêu diệt sinh lực và phá hủy phương tiện kỹ thuật quân sự bố trí lộ hoặc trong công sự dã chiến (cả trong khe sâu hay bị che khuất sau các khối chắn cao). Cối thường nòng trơn, có loại có rãnh xoắn (như M106 cỡ nòng 106,7mm), cỡ nòng 50,8-240mm, tầm bắn 300-7.300m và lớn hơn. Cối cỡ nhỏ và trung (cỡ nòng nhỏ hơn 120mm) nạp đạn từ miệng nòng. Cối cỡ lớn (cỡ nòng lớn hơn 120mm) nạp đạn từ đuôi nòng, phát hỏa bằng cách giật cò. Cối có kết cấu đơn giản, gọn nhẹ, dễ sử dụng, dễ cơ động, chuyển trạng thái chiến đấu nhanh, tốc độ bắn cao; là một trong những phương tiện hỏa lực mạnh chủ yếu của bộ binh.

Như vậy, pháo và cối có nhiều điểm khá tương đồng về tính năng, cấu tạo. Tuy nhiên, sự khác biệt dễ nhận thấy là pháo thường dùng để bắn xa và có thể dùng bắn thẳng nên góc bắn thường từ -7 đến +70 độ.
Trong khi đó, cối chuyên dùng để bắn cầu vồng, tiêu diệt địch sau các vật che khuất như tường nhà, công sự, khe núi, khối chắn... nên góc bắn bị hạn chế, từ 45 độ trở lên đến 85 độ.

Tất cả các loại pháo đều sử dụng phương tiện kéo (pháo xe kéo), chở (pháo tự hành) hoặc được gắn trên phương tiện chiến đấu (xe tăng, tàu chiến...), còn hầu hết các loại cối là mang vác bằng sức người.