Văn kiện mang tầm chiến lược được ký kết giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev nhân chuyến thăm của người đứng đầu Kazakhstan đến Nga. Sự kiện mở ra kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa Moscow và Astana, khẳng định mức độ tin cậy lẫn nhau chưa từng có và sự sẵn sàng hợp tác chặt chẽ hơn giữa hai nước láng giềng.

Cùng chia sẻ 7.591km đường biên giới chung trên bộ dài nhất thế giới và sự gần gũi về lịch sử, văn hóa, quan hệ Nga-Kazakhstan được ông Kassym-Jomart Tokayev mô tả là “độc nhất vô nhị” bởi sự gắn bó trên tất cả lĩnh vực. Từ lâu, cụm từ “tình hữu nghị vĩnh cửu” đã trở thành chuẩn mực trong ngôn từ song phương giữa hai nước.

Những thập kỷ qua là minh chứng khẳng định hợp tác Nga-Kazakhstan là hình mẫu về quan hệ giữa hai quốc gia láng giềng, đồng thời cũng là những đối tác chiến lược thân cận. Cơ sở của mối quan hệ này là hơn 300 hợp đồng và thỏa thuận trên hàng loạt lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, văn hóa đến hạ tầng năng lượng. Đối thoại chính trị ở cấp cao nhất luôn được duy trì với những chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao thường xuyên.

leftcenterrightdel

Tổng thống Nga Putin. Ảnh: KT 

Chiếm giữ vị trí chiến lược ở cửa ngõ Trung Á cùng nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú (đứng đầu thế giới về trữ lượng kẽm, vonfram, barit và là nhà sản xuất uranium lớn nhất thế giới, chiếm tới 40% sản lượng toàn cầu), Kazakhstan là quốc gia có vị trí địa chính trị quan trọng đối với Nga. Trong khi Nga là một trong những đối tác thương mại, kinh tế và đầu tư lớn nhất của Kazakhstan với kim ngạch thương mại gần 27,8 tỷ USD và đầu tư 4 tỷ USD trong năm 2024, thì Kazakhstan đóng vai trò là cầu nối trung chuyển hàng hóa Nga tới Trung Quốc và các nước Trung Á. 

Không chỉ riêng lĩnh vực kinh tế, Nga và Kazakhstan còn hợp tác chặt chẽ và hiệu quả trong khuôn khổ các cấu trúc đa phương quốc tế và khu vực như Tổ chức Hiệp ước an ninh tập thể (CSTO), các cấu trúc khu vực như Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU), Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS) và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) nhằm bảo đảm sự ổn định của khu vực và an ninh quốc tế.

Nhưng vị trí quan trọng của Kazakhstan ở Trung Á cũng khiến Astana trở thành “điểm nóng” tranh giành ảnh hưởng giữa các nước lớn. Mới vài ngày trước chuyến thăm của ông Kassym-Jomart Tokayev đến Nga, trong nỗ lực chen chân vào Trung Á để gạt ảnh hưởng của Nga, Mỹ đã tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung Á tại Washington theo định dạng C5+1 giữa Mỹ và 5 quốc gia khu vực này, gồm Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan. Hàng loạt thỏa thuận về khoáng sản quý hiếm, chế tạo máy cùng hợp đồng mua máy bay Boeing mà Kazakhstan ký với Mỹ làm dấy lên dư luận về sự thay đổi trong ưu tiên đối ngoại của Astana.

Nhưng hai ngày ở Moscow trong chuyến thăm của ông Kassym-Jomart Tokayev đã làm lộ rõ nền tảng vững chắc của quan hệ Nga-Kazakhstan. Trong một thế giới đầy bất ổn, khi cấu trúc quan hệ quốc tế thay đổi nhanh chóng và sự chuyển đổi sang trật tự thế giới đa cực, Kazakhstan đang khéo léo theo đuổi chính sách đa phương có ý thức như một điều kiện cần thiết cho sự phát triển ổn định đất nước. Tuy nhiên, tích cực đa dạng hóa quan hệ đối ngoại không làm nhòa đi truyền thống ưu tiên củng cố quan hệ đối tác truyền thống với Nga, nhất là khi Moscow luôn thể hiện mình là một đối tác đối thoại và hợp tác công bằng, tôn trọng.

Thiết lập tính chất liên minh, Nga và Kazakhstan chuyển từ đối tác thân thiết lên đồng minh thân cận. Điều này mở ra triển vọng về “kỷ nguyên vàng” trong quan hệ giữa hai nước, như lời ông Kassym-Jomart Tokayev, khi hợp tác giữa Kazakhstan và Nga được kỳ vọng sẽ có những bước ngoặt, nhất là trong lĩnh vực kinh tế. Hiện hai nước đang triển khai hơn 170 dự án chung với tổng vốn đầu tư hơn 50 tỷ USD, hướng tới mục tiêu đưa các ngành công nghiệp công nghệ cao trở thành lĩnh vực hợp tác mũi nhọn trong quan hệ đối tác. Kim ngạch thương mại hai chiều vốn đã tăng gần 50% trong 5 năm qua sẽ sớm đạt mục tiêu 30 tỷ USD.

Tính chất chiến lược trong quan hệ còn tạo không gian cho hai nước đi vào hợp tác trong những lĩnh vực chiến lược. Tập đoàn Năng lượng hạt nhân quốc gia Nga Rosatom sẽ xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại Kazakhstan với lò phản ứng có tuổi thọ 60 năm và có thể gia hạn thêm 20 năm nữa. Dự án này là lựa chọn chiến lược của Kazakhstan với mục tiêu tạo động lực tăng trưởng kinh tế dài hạn cho nước này cũng như cả khu vực. Hai nước cũng đang thảo luận về thiết lập hành lang quốc tế Bắc-Nam kết nối các cảng biển Baltic và Barents của Nga với các cảng của Iran qua Kazakhstan và Turkmenistan. 

Với sự hậu thuẫn của người đồng minh thân cận Kazakhstan, Nga đang tạo cho mình thế đứng vững chắc và tự tin ở Trung Á. Đây là thành công của Nga trong bối cảnh phải đối mặt với những khó khăn trên trường quốc tế, góp phần giảm thiểu rủi ro, thiệt hại về kinh tế, cũng như sự cô lập về chính trị do các lệnh trừng phạt của phương Tây.

TƯỜNG LINH