Bun vốc nặm nơi cuối trời Tây Bắc

Hội tụ những sắc màu văn hóa

Khi hoa ban nở trắng trên những vạt rừng, cây lúa dưới đồng đã dậy lên màu xanh non, cộng đồng dân tộc Lào lại nô nức cùng nhau chuẩn bị cho một lễ hội truyền thống gắn với đời sống nông nghiệp của họ từ bao đời nay. Đó là Lễ hội Bun vốc nặm.

Lễ hội Bun vốc nặm thường được tổ chức mỗi năm một lần tại sân vận động bản Coóc Noọc, xã Nà Tăm (huyện Tam Đường) với nhiều nghi lễ và hoạt động truyền thống gắn với đồng bào dân tộc Lào như: Diễn xướng tái hiện lễ cúng cầu mưa, nghi lễ té nước, thi té nước, thi ẩm thực, thi đan lát các sản phẩm từ tre, thi đua bè, thi bắt cá suối... Cùng với đó là các trò chơi dân gian cũng diễn ra sôi động khắp không gian lễ hội như: Bắt vịt dưới nước, đi cầu thăng bằng trên mặt nước, tung còn, bịt mắt đánh chiêng, giao lưu văn nghệ, xòe truyền thống, nhảy sạp...

Những thiếu nữ dân tộc Lào duyên dáng trong bộ trang phục truyền thống tham gia ngày hội.

Hòa vào không khí tưng bừng, nhộn nhịp và sắc màu của thổ cẩm, trong dịp lễ hội, người dân và du khách sẽ được tham quan không gian trưng bày văn hóa dân tộc Lào. Đây là năm thứ sáu, lễ hội được tổ chức nhằm tôn vinh, bảo tồn những giá trị văn hóa cổ truyền được hình thành và gìn giữ trong cộng đồng dân tộc Lào. Qua đó, giới thiệu, quảng bá cho du khách bản sắc văn hóa dân tộc và những sản phẩm du lịch của địa phương, góp phần kích cầu du lịch.

Điểm nhấn mang ý nghĩa triết lý nhân sinh của Lễ hội Bun vốc nặm là nghi lễ cúng thần linh được tổ chức tại trung tâm lễ hội với những nghi thức cổ truyền thiêng liêng và trang trọng. Bởi vậy, ngay từ sáng sớm, các trưởng bản đã có mặt tại sân vận động, nơi tổ chức lễ hội trong trang phục truyền thống để chuẩn bị tiến hành nghi lễ. Khi tổ chức, các trưởng bản, thanh niên nam nữ khoác áo tơi, đội nón để diễn xướng các động tác, tạo nên những thanh âm mô phỏng tiếng sấm, tiếng mưa rơi như: Gõ mẹt, tuốt lá cọ, tuốt lạt... Mục đích của nghi lễ này là cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, con người được ấm no, bình yên.

Sợi dây kết nối cộng đồng

Tiếng nói cười hòa vào dòng suối trong mát, tiếng reo hò cổ vũ của dân bản và du khách hòa vào âm thanh và hương sắc của núi rừng mùa xuân, người xem ở mọi ngả đường đổ về nườm nượp, tất cả cùng hòa điệu tạo nên một sợi dây kết nối tinh thần đoàn kết cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Thầy giáo Đỗ Duy Đông, Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Nà Tăm (huyện Tam Đường) kể rằng: “Dạy học ở vùng cao Nà Tăm lâu năm, là dân tộc Kinh nhưng năm nào tôi cũng tham gia Lễ hội Bun vốc nặm để có thêm những trải nghiệm về bản sắc văn hóa và đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Lào”. 

Sôi động, hấp dẫn nhất là các phần thi của Lễ hội Bun vốc nặm, trong đó điểm nhấn của lễ hội này là nghi lễ té nước và phần thi té nước. Đây là nghi lễ quan trọng gắn với tín ngưỡng, phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc Lào. 12 đội của xã Nà Tăm, xã Bản Bo và du khách tham gia thi té nước. Mỗi đội thi gồm 10 vận động viên (5 nam, 5 nữ). Các đội xếp thành hàng ngang dưới suối, đội này đứng đối diện đội kia. Khi có hiệu lệnh của trọng tài, hai đội bắt đầu té nước liên tục vào đội đối diện mình. Trong quá trình té nước, nếu vận động viên quay sang phải, sang trái hay do mỏi tay mà bỏ cuộc thì coi như thua. Sau 3 phút, dừng té nước, nếu đội nào số lượng vận động viên còn ít hơn sẽ là đội thua cuộc.

Màn thi bắt cá suối cũng không kém phần sôi động, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia. Địa điểm diễn ra cuộc thi bắt cá là khu vực suối đoạn cầu đi Nà Tăm, Nà Vàn. Để cuộc thi được tiến hành, mỗi bản của xã sẽ thành lập một đội thi, kèm theo đó là các dụng cụ bắt cá như chài, lưới, nơm loại nhỏ. Trong khi tham gia cuộc thi, người thi không được be bờ làm nước cạn để bắt cá, không được dùng các cách bắt cá khác ngoài sử dụng các vật dụng theo thể lệ. Sau 60 phút, các đội chơi sẽ mang cá về nơi tập kết để ban giám khảo tính điểm. Cá suối khi chấm điểm phải còn nguyên con, sạch sẽ, không có rác và đất đá, sau đó tính điểm theo trọng lượng cá bắt được của từng đội.

Người phụ nữ dân tộc Lào chế biến thực phẩm để tham gia phần thi ẩm thực tại lễ hội.

“Bun vốc nặm là lễ hội cổ truyền của đồng bào dân tộc Lào ở miền Tây Bắc. Qua lễ hội, tinh thần đoàn kết của cộng đồng dân tộc Lào nói riêng và các dân tộc anh em trên mọi miền đất nước nói chung được khẳng định sâu sắc hơn”, ông Nguyễn Văn Chiến, Chủ tịch UBND xã Nà Tăm, Trưởng ban tổ chức lễ hội chia sẻ. 

Để có được sự thành công của lễ hội, chính quyền xã cùng bà con dân bản đã dày công chuẩn bị các nội dung như dựng cây nêu, chọn lễ vật để cúng tế thần linh, chọn lá cọ xanh non để làm động tác cầu mưa, chặt cây tre để tham gia phần thi đan lát, các nguyên liệu để chế biến món ăn, chuẩn bị các vật dụng thủ công để bắt cá suối, cây sạp để diễn xướng múa sạp... Và không thể thiếu trong lễ hội là những bộ trang phục truyền thống của người phụ nữ dân tộc Lào duyên dáng, e ấp mang đến không gian sắc màu thổ cẩm đặc trưng và ấn tượng.

Không gian dòng suối rộng là địa điểm được lựa chọn để diễn xướng nghi lễ té nước, thi té nước và trò chơi bắt vịt trong Lễ hội Bun vốc nặm.

Lễ hội Bun vốc nặm của dân tộc Lào ở Tam Đường xuất phát từ tập quán nông nghiệp trồng lúa nước, thể hiện những triết lý nhân sinh của nhân dân luôn cầu mong về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Lễ hội độc đáo này ngày nay không còn là của riêng đồng bào dân tộc Lào mà đã có sự lan tỏa rộng khắp trong và ngoài địa phương. Vì vậy, lễ hội vừa mang giá trị bảo tồn, tôn vinh những bản sắc văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Lào vùng Tây Bắc, đồng thời góp phần gắn kết cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

NGUYỄN THẾ LƯỢNG