Trong cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên ngày 6-1-1946, ông Trần Kim Xuyến được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội ở Bắc Giang và đã trúng cử. Ngày ấy, ông là một trong những đại biểu Quốc hội trẻ nhất. Ông còn vinh dự được tháp tùng Bác Hồ về thăm tỉnh Bắc Giang và một số địa phương...

Sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo ở xã Sơn Mỹ (nay là xã Tân Mỹ Hà), huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, thời còn nhỏ, cậu học sinh Trần Kim Xuyến đã ý thức được con đường tranh đấu của nông dân quê nhà dưới sự lãnh đạo của Đảng ngay từ những ngày sục sôi của Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Trong những năm học ở Vinh, Nghệ An (1935-1939), chàng trai trẻ Trần Kim Xuyến đã cố gắng học tập, đồng thời bí mật tiếp xúc với cách mạng, đọc sách báo bí mật của Đảng.

Sau khi tốt nghiệp, Trần Kim Xuyến được bổ nhiệm làm việc ở tòa sứ tỉnh Bắc Giang. Sớm giác ngộ cách mạng, lại gặp được tổ chức dẫn dắt nên ông tham gia hoạt động bí mật ở vùng Bắc Giang và Hà Nội. Năm 1944, ông bị giặc Pháp bắt giam vào nhà tù Hỏa Lò. Bị giặc tra tấn dã man nhưng ông vẫn giữ vững khí tiết cách mạng, không đầu hàng địch. Ngày Nhật đảo chính Pháp (9-3-1945), ông cùng một số đồng chí tổ chức vượt ngục, tiếp tục hoạt động và vận động quần chúng làm cách mạng, chuẩn bị tham gia giành chính quyền ở Hà Nội.

leftcenterrightdel
Nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến (1921-1947). Ảnh tư liệu

Ngày 22-8-1945, tức 3 ngày sau Cách mạng Tháng Tám thành công tại Hà Nội, ông được giao nhiệm vụ giúp đồng chí Trần Huy Liệu tổ chức bộ máy Ban Tuyên truyền của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Ngày 23-8-1945, ông thay mặt chính quyền cách mạng tiếp quản phòng thu tin của sở thông tin tuyên truyền báo chí Pháp. Ông đã yêu cầu và hướng dẫn nhân viên phòng thu tin của các hãng thông tấn và các đài phương Tây để phục vụ Trung ương và Chính phủ cách mạng. Sau đó, ông được giao nhiệm vụ tiếp nhận sở vô tuyến viễn thông ở ngã tư Vọng, chuẩn bị cho việc ra mắt Đài Phát thanh và Việt Nam Thông tấn xã.

Bộ Tuyên truyền vừa mới hình thành bộ máy, ông được giao chức trách làm Đổng lý Văn phòng, cùng với một số anh em khẩn trương chuẩn bị phục vụ Lễ Tuyên ngôn Độc lập và ra mắt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ngày 2-9-1945 tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội. Khi Bộ Tuyên truyền giải thể, ông được giao nhiệm vụ làm Phó giám đốc Nha Thông tin Việt Nam trực thuộc Bộ Nội vụ do cụ Huỳnh Thúc Kháng làm Bộ trưởng (Giám đốc Nha Thông tin lúc đó là bác sĩ Nguyễn Tấn Gi Trọng). Hằng ngày, ông cùng một số anh em khác chọn lọc hàng trăm nguồn thông tin của các đài phương Tây, tổng hợp lại các sự kiện để báo cáo kịp thời, chính xác với Bác Hồ và Thường vụ Trung ương Đảng.

Khi Bác Hồ từ Pháp trở về trên chiếc tàu Dumont d'Urville của hải quân Pháp, ông vinh dự có mặt trong đoàn của Trung ương đón Bác và chỉ đạo đưa tin tường thuật lễ đón Bác. Với cương vị nhà báo, Phó giám đốc Nha Thông tin, ông trực tiếp phỏng vấn Bác Hồ về chuyến thăm Pháp.

Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông được tin cậy giao nhiệm vụ tham gia chỉ đạo, tổ chức di chuyển toàn bộ cơ sở vật chất kỹ thuật, tài liệu của Nha Thông tin Việt Nam sơ tán ra vùng hậu phương của ta ở chùa Trầm, xã Ngọc Sơn, huyện Chương Mỹ (thuộc tỉnh Hà Đông, nay thuộc Hà Nội) để tiếp tục phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương Đảng và Bác Hồ với cả nước, bảo đảm liên lạc quốc tế. Tại đây, Nha Thông tin đã bảo đảm các yêu cầu kỹ thuật để phát đi "Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến" ngày 19-12-1946 và Lời chúc Tết năm 1957 của Bác Hồ kính yêu đến toàn dân.

Sáng 3-3-1947, giặc Pháp đánh vào khu vực Nha Thông tin của ta. Ông Trần Kim Xuyến cùng lãnh đạo Nha Thông tin chỉ huy việc sơ tán, di chuyển người, tài liệu và thiết bị, máy móc lên phía Sơn Tây an toàn. Trong khi làm nhiệm vụ, ông Trần Kim Xuyến bị trúng đạn địch và hy sinh tại khu vực Đầm Sen, xã Ngọc Sơn vào lúc 13 giờ cùng ngày.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 32/SL ngày 23-4-1949 truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhất cho ông Trần Kim Xuyến, trong đó ghi rõ công trạng: “Ông Trần Kim Xuyến là một cán bộ tuyên truyền có tài. Trước ngày khởi nghĩa đã tích cực hoạt động giữa Thủ đô Hà Nội, mặc dầu sự khủng bố và kiểm soát chặt chẽ của Pháp và Nhật. Sau đó đã có công lớn trong việc xây dựng Nha Thông tin và Đài Phát thanh Tiếng nói Việt Nam”.

Lúc còn sống, ông Trần Kim Xuyến là một cán bộ mẫn cán, gương mẫu. Trong lúc hiểm nguy, ông không quản hy sinh để làm tròn nhiệm vụ cách mạng. Ông đã nêu tấm gương sáng về tinh thần tận tụy phục vụ nhân dân của người cán bộ công bộc của dân, người đại biểu Quốc hội chân chính, được cử tri lựa chọn trong những ngày đầu tiên bắt đầu hình thành cơ quan đại diện, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nhân dân.

THANH TÂM