Trung thu đầu tiên

- Ê Húc, năm nay học lớp mấy rồi?

- Lớp bốn, hỏi chi vậy?

- Hỏi cho biết, bộ tao hỏi mày không trả lời được hay sao?

- Bộ nhà mày qua nhà tao nhiều bước chân tới nỗi mày không biết đến việc học của tao?

- Kệ, tao hỏi thế, để đoán tuổi mày còn được quà Trung thu không. Nhìn cái mặt đen thùi lùi, mốc meo, thấy ghét!

Thằng Ninh lè lưỡi, nhảy qua bờ rào trốn mất tiêu, bỏ lại Húc một mình ngẩn ngơ với lời chế giễu. Năm nay, Húc đã tròn mười hai tuổi, đáng nhẽ tuổi này nó sẽ lên lớp 6. Nhưng điều kiện gia đình không có, lại lầm lũi dưới sông hằng ngày nên đến bây giờ nó mới ngấp nghé chân vào lớp 4. Chỉ có màu da đen là nó vượt trội bạn bè, còn chiều cao, cân nặng, nó cũng chẳng khác gì một đứa lớp 4. Hôm rồi khai giảng, nó còn được cô giáo chủ nhiệm cho đứng đầu hàng. Cô bảo "Đứng một chỗ đó cho yên, chốc nữa lủi đi về trước tui lại cho mấy cái cốc đầu bây giờ". Húc tủm tỉm cười. Nó đứng im re, xong gãi gãi cái đầu cháy nắng, ra chiều sợ sệt. Chiếc cặp nặng trĩu sau lưng chỉ muốn rơi xuống chân. Mà chớ hề có tại sách vở, nặng là do nó đựng mấy trái bần chua, má nó hái từ dưới sông hôm qua. Nó lén bỏ vô cặp để lên lớp đổi cho mấy đứa khá giả lấy bút viết. Cái thứ quả dại, chua lè ấy, ở dưới sông ai mà thèm ăn. Húc thích cảm giác “lừa” được mấy đứa ất ơ. Nó nghĩ tụi trong lớp là mấy đứa ất ơ hết.

***

- Ê cái lũ ất ơ kia, hôm nay ra sông làm gì đấy?

Thằng Húc hô to khi thấy bác Kẹo Anh chèo xuồng chở mấy đứa cùng lớp thong dong trên sông. Buổi này, mấy đứa lít nhít như nó đang ì oạp dưới sông mò cá, mệt bơ phờ. Thế mà đám trẻ kia cứ hớn ha hớn hở, nhìn thôi đã thấy ngứa mắt. Cái đầu bầu xờm của bác Kẹo Anh ló ra, chửi tới liền:

- Húc kia, biết những ai trong này không mà kêu vậy?

Thằng Húc rụt cổ lại. Nó cúi đầu xuống sát thuyền thúng, xấu hổ muốn lặn sâu xuống sông luôn. Trong xuồng, có cô giáo chủ nhiệm, một số người là lạ mặc áo đỏ. Nó ngơ ngác nhìn. Mấy đứa bạn cùng lớp cũng nhao nhao lên:

- Người ta xuống khảo sát xin quà cho đấy, chứ ở đó mà ất ơ.

Húc lủi nhanh ra xa, bỏ lại chiếc xuồng và mấy đứa bạn cùng lớp đang ngẩn ngơ nhìn nó.

Minh họa: Phùng Minh

***

Húc được ba nhặt từ dưới sông. Trên một chiếc thúng nhỏ, chòng chành. Lúc đó, nhà nó đã có ba anh chị em. Ngày ba hốt được nó, má nó vùng vằng, đòi để nó xuống sông cho nó trôi tới đâu thì trôi. Nhưng ba nó một mực giữ lại, bảo mình gặp được nó, coi như là có duyên, thôi thì cưu mang nó, nhà có nghèo thêm chút cũng chẳng sao. Trong chiếc thúng nhỏ, ngoài bọc đồ sơ sinh, chiếc bình bú, một ít sữa bột và một mảnh giấy ghi ngày tháng năm sinh của nó thì chẳng còn thứ gì khác. Trong buổi chiều âm u, Húc cứ nằm o oe nhìn bầu trời xanh phẳng lặng. Nó không biết sóng gió đã đến với cuộc đời nó sớm như vậy. Trôi nổi trên sông không biết được bao lâu, cũng chẳng biết vì sao trong cái thúng có kiến. Nó cắn ngay be sườn của Húc, đỏ tấy lên rồi mọc bọng nước. Vậy mà thằng nhỏ không khóc. Chắc nó biết được thân phận của nó. Ba thống nhất với má, đặt tên nó là Húc. Ý là mạnh mẽ, vươn lên, vượt qua những thử thách trên dòng sông nghiệt ngã này, sau này lớn, nó có thể lên bờ. Nhưng đến bây giờ, nó mới học tới lớp bốn cũng vì vụ vướng giấy tờ. Ba má lên trường, lên ủy ban mấy lần xin giấy khai sinh, đi tới đi lui, chèo xuồng hết mấy can dầu, chẳng làm được giấy cho nó. Vậy là tám tuổi, nó mới bắt đầu được học lớp một.

***

Mười hai tuổi, Húc chưa biết đến Trung thu là gì. Nó thường thấy đám bạn kéo nhau chạy dọc trên con đê. Phía sau có lác đác vài cái lồng đèn nhấp nháy. Dịp này ở xóm trên, người ta hay đọc tên các hộ gia đình đóng góp Trung thu cho các cháu, nhà ít, nhà nhiều. Xóm mé sông nhà Húc không có chủ trương thu tiền Trung thu vì chẳng nhà nào sẵn. Trên sông khổ cực, điều kiện sinh hoạt thiếu thốn, đến ăn thôi còn phải lo từng bữa, nói gì đến việc đón rằm Trung thu.

Húc thường cùng mấy anh chị em trong nhà ngồi dập dìu bên ngôi nhà nổi, nhìn ánh trăng sáng rọi chiếu khắp mặt sông, lấp lóa. Ở đó, nó chắp tay ước bao điều kỳ diệu sẽ đến với nó và lũ trẻ xóm nhỏ này.

Năm nay có điều khác lạ, có thầy cô và mấy bạn trên lớp đi khảo sát trên sông, nó cũng khấp khởi mừng, chắc sắp tới, trẻ con xóm Bè của Húc sẽ được ăn Trung Thu. Nó sẽ được tham gia vào hội rước đèn đêm trăng.

Nghĩ đến cảnh đó, Húc vui đến lạ. Hai ba hôm nay, tan học về là nó chui tút vào đoạn đường vắng có bóng mát, đợi tụi thằng Ninh, thằng Châu đi qua để đi về cùng. Đặng có cớ hỏi thông tin hôm nọ, để biết chắc chắn là sắp tới Trung thu sẽ có quà. Nó còn khao khát có thêm một chiếc cặp, in hình những siêu nhân, phi hành gia trên đó. Năm ngoái nó mang cặp cũ của chị ba, năm nay nó lại vẫn mang chiếc cặp đó. Dưới đáy, lủng mấy lỗ nhỏ, má đã cẩn thận vá víu lại cho nó. Má biểu cố gắng giữ gìn sạch sẽ, sang năm má có tiền, má mua cho mỗi đứa một cặp mới, sách mới toàn bộ và nhiều đồ dùng học tập. Cảnh nhà nghèo, năm sáu miệng ăn, ngày chỉ vớt được ít tép, ít cá ra chợ bán lấy tiền mua đồ cho cả nhà. Ba Húc mượn tiền ngân hàng nuôi cá trên sông, gặp ngay đợt lũ quét, cá chết sạch, nhà đã lao đao, nay còn lao đao hơn.

***

Đoàn của ngân hàng chính sách xuống sông khảo sát, ba rỉ tai má “hay mình xin vay thêm, tính kế làm ăn khác”. Má trợn tròn mắt nhìn ba, chửi đông đổng:

- Riết rồi ông cũng khùng ha, nợ cũ chưa hết đòi bồi thêm nợ mới. Rồi cái lũ lít nhít này bỏ sông cho cá ăn à?

Ba im lặng trong buổi chiều ảm đạm. Tiếng cá diêu hồng quẫy đạp bên nhà hàng xóm khiến lòng ông chộn rộn, bứt rứt. Bao năm muốn thay đổi cuộc sống, nhưng ông trời không cho. Miếng đất cắm dùi chưa có, muốn đưa lũ con lên bờ thoát cảnh sông nước cũng không được.

Hôm đó má chửi lầm bầm hoài, vì thâm tâm sợ ba đi lên bờ xin vay thêm vốn. Mà ông lên bờ thật, canh lúc má đi bán cá, ông kéo Húc ra ngoài xuồng máy, cùng hai anh lục tục kéo nhau lên bờ, trình bày hoàn cảnh. Mấy cán bộ ngân hàng chính sách chưa về, ngồi lại nghe ba Húc kể chuyện mùa mất cá, cả nhà có sáu miệng ăn, lại muốn lũ nhỏ không bị thất học...

Nghe ba giãi bày, mắt rưng rưng, quyết tâm cho lũ trẻ đi học rồi nghe ba kể phương án sản xuất, cũng có vẻ khả thi nên họ đồng ý cho ba vay thêm một lần nữa.

***

Những cây lúa nặng trĩu bông, chờ vàng óng, đón tay người gặt. Đó là thành quả của ba Húc khi ông thành công mượn được tiền mua giống lúa mới về gieo xạ trên đất bồi của sông. Nhờ những đợt phù sa đắp lên nên những cây lúa cứ thế thi nhau mọc tốt bời bời. Đợt trước, má thấy mấy ba con cứ lén lút đi về phía dưới bãi. Vài ba hôm thì đã thấy mướn người về gieo xạ, rồi lúa lên, lúc đó má mới xách nón tất tả chạy đi xem. Hỏi ra mới biết, ba lại đánh liều vay tiền “khởi nghiệp”. Tay má run lên bần bật, giận giữ như muốn xé toạc chiếc nón lá trên tay. Hai hàng nước mắt chảy dài trên đôi má đen sạm của người đàn bà khắc khổ. Ba hoảng hốt kéo đám con thơ chạy xuống dỗ dành má. Trong những ngày mông lung, chập chờn âu lo ấy, lũ con là nơi nương tựa duy nhất để ba và má không gây lộn với nhau.

Hôm nay ba mượn đầu công cắt lúa. Ơn trời, lúa nhờ phù sa tốt và năng suất cao. Mấy người khen ba Húc biết nhìn thời, chọn ngay đúng lúc dông bão mới đi qua, để lại một lớp bùn đất tươi tốt. Đất ở sông, chẳng ai tranh giành, ai làm được trước thì hưởng. Khôn khéo hơn là phải canh ngày xuống giống, để tới lúc thu hoạch được thì không bị nước lên cuốn phăng đi hết.

Mấy đứa bì bõm dưới bãi, đến gần chiều thì lúa đã xong và bàn giao hết cho thương lái. Má cười hấm hí. Ba quệt mồ hôi trên trán, nhìn má nhanh nhẹn đếm tiền lái trả.

Nhờ đám lúa được mùa, nhà Húc trả được nợ ngân hàng, có thêm tiền cho má mua đồ cho mấy anh em. Trăng tháng tám vành vạnh. Đoàn từ thiện ở thành phố đến xóm mé sông trao quà. Húc được tặng những hộp bánh thơm nức mũi, ngon lành, thứ bánh mà nó và anh chị em nó cùng lũ trẻ xóm Bè chưa bao giờ được ăn. Người ta tặng thêm cho mấy đứa những chiếc ba lô xinh xinh để đi học. Đêm rằm lung linh trên sông với nhiều đèn lồng, lấp lánh xanh đỏ, rộn ràng cả một khúc sông. Mấy anh em Húc ríu rít về thuyền khoe với ba má. Ba Húc dang tay ôm mấy đứa con, má đứng bên dịu dàng nhìn mấy ba con. Ánh trăng sáng lấp lóa khắp mặt sông, trên thuyền, đầy ắp những tiếng cười.

Tác giả: Thùy Linh

Truyện ngắn của THÙY LINH