Phát huy truyền thống vì nước, vì dân

Ngay sau khi ra đời không lâu, tháng 8-1947, nhân kỷ niệm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9, NXB Vệ Quốc quân, tiền thân của NXB QĐND, đã xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tiên “Xổng cũi” của nhà văn Nguyễn Công Hoan. Cuốn sách được coi là tác phẩm đầu tiên của văn học cách mạng Việt Nam viết về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng. Kể từ đó đến nay, trong suốt hành trình xây dựng và phát triển hơn 75 năm qua, NXB QĐND luôn tiếp nối mạch nguồn truyền thống, cho ra đời những xuất bản phẩm văn học giá trị về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng. Đây cũng là một trong những thể loại sách nổi bật của NXB QĐND.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, cùng với Báo Vệ quốc quân, NXB Vệ Quốc quân được ra đời tại xã Định Biên, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên theo quyết nghị tại Hội nghị chính trị ủy viên khu và các chính trị viên trung đoàn trong Quân đội lần thứ nhất, họp tháng 2-1947. Nghị quyết còn chỉ rõ, “Tủ sách ấy gồm các loại: Chính trị, loại quân sự, loại sách truyện như các gương anh hùng hay truyện dài hơn...”. Ngày 11-7-1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 121-SL quy định về tổ chức Bộ Tổng Tư lệnh gồm Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam, các cơ quan Bộ Tổng tham mưu, Tổng cục Chính trị và Tổng cục Cung cấp. Theo đó, NXB Vệ Quốc quân, trên cơ sở sáp nhập hai NXB Vệ Quốc quân và Quân du kích (thành lập tháng 3-1948), là một trong 5 cơ quan đầu tiên của Tổng cục Chính trị. Từ tháng 2-1951, NXB Vệ Quốc quân mang tên NXB QĐND.

Trung tướng Trương Thiên Tô, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị cùng các đại biểu tham quan trưng bày sách của Nhà xuất bản QĐND nhân Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ tư, tháng 4-2025.

Đến nay, NXB QĐND là cơ quan xuất bản tổng hợp chuyên ngành quân sự của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, do Tổng cục Chính trị trực tiếp quản lý, chỉ đạo; thuộc hệ thống xuất bản nhà nước. Nổi bật và góp phần tạo nên thương hiệu của NXB QĐND là các thể loại sách về chính trị, lịch sử, quân sự, văn học-nghệ thuật... Những năm gần đây, cùng với sách in truyền thống, NXB còn tập trung xuất bản dưới dạng sách điện tử phát hành rộng rãi trong và ngoài Quân đội.

Đại tá, nhà văn Phạm Văn Trường, Giám đốc-Tổng biên tập NXB QĐND khẳng định, chính truyền thống vẻ vang của NXB là hành trang quý báu để các thế hệ cán bộ, nhân viên, biên tập viên, chiến sĩ hôm nay tự hào, được bồi đắp thêm lý tưởng, bản lĩnh và trách nhiệm để không ngừng trau dồi, nỗ lực cống hiến, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao; góp phần tô thắm và viết tiếp những trang sử vẻ vang của NXB QĐND.

Ngay từ khi ra đời giữa khói lửa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, NXB QĐND đã luôn bám sát bước tiến quân của bộ đội ta từ các chiến dịch, nhiều tác phẩm nóng hổi không khí chiến trường đã ra đời. Thời ấy, do đặc điểm sách xuất bản không theo định kỳ và tổ chức khi mới ra đời “ít người, nhiều việc” nên cán bộ làm công tác tuyên truyền, làm báo đồng thời làm công tác xuất bản, như: Nhà văn Nguyễn Công Hoan, nhà thơ Thâm Tâm, nhà thơ Thôi Hữu, nhà văn Từ Bích Hoàng, họa sĩ Mai Văn Hiến, họa sĩ Dương Bích Liên... Trong điều kiện chiến tranh, nhiều lần phải di chuyển vị trí, các xuất bản phẩm vẫn kịp thời ra đời, phục vụ bộ đội. Nhiều cuốn sách giá trị như: “Mười vấn đề của cuộc trường kỳ kháng chiến” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Cách mạng dân chủ mới ở Đông Dương” của Tổng Bí thư Trường Chinh, “Cuộc chiến tranh giải phóng của chúng ta-chiến lược và chiến thuật” của Đại tướng Võ Nguyên Giáp... đã được ra đời trong giai đoạn này.

Kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, đất nước bước vào giai đoạn cách mạng mới đòi hỏi phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của báo chí, xuất bản trong Quân đội trên mặt trận tư tưởng văn hóa. NXB QĐND cùng các cơ quan báo chí Quân đội được phát hành rộng rãi phục vụ bộ đội và nhân dân. Năm 1968, theo chỉ thị của Bác Hồ, NXB QĐND đã tổ chức, xây dựng bộ sách người tốt, việc tốt với tiêu đề “Vì nước, vì dân”.

Người căn dặn cán bộ, biên tập viên, nhân viên, chiến sĩ: “Các chú nhớ ở trang đầu mỗi cuốn sách đều phải ghi một câu: “Mong bạn đọc góp ý kiến, phê bình”, từ nay trở đi trên sách hay trên báo, các chú nên luôn có câu đó. Bác biết các chú văn hay chữ tốt, nhưng dù sao, nhân dân trăm tai nghìn mắt vẫn có nhiều ý kiến thông minh có thể giúp các chú tiến bộ hơn. Không riêng gì việc viết sách báo, mà công tác gì muốn làm tốt đều phải coi trọng ý kiến của nhân dân”. Lời căn dặn giản dị mà sâu sắc của Bác Hồ đã trở thành phương châm hành động của NXB QĐND về tinh thần, thái độ cầu thị, vì bạn đọc, vì nhân dân, hết lòng phụng sự Tổ quốc. Bởi vậy, dù trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, muôn vàn khó khăn nhưng đơn vị vẫn bám sát nhiệm vụ, xuất bản hàng nghìn đầu sách. Với chức năng của mình, các cuốn sách đã trở thành vũ khí tinh thần đặc biệt vừa củng cố tri thức và bồi đắp lòng yêu nước, ý chí chiến đấu, vừa thiết thực, kịp thời góp phần cùng quân và dân cả nước đi đến ngày toàn thắng, thống nhất non sông, đất nước.

Tiết mục văn nghệ tại Lễ đón nhận Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba và kỷ niệm 75 năm Ngày truyền thống NXB QĐND vào ngày 11-7-2025. Ảnh: NGUYỄN MINH

Thời bình, đất nước bước vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới, NXB QĐND cũng thực hiện nhiệm vụ theo hướng tập trung chiếm lĩnh mặt trận văn hóa, tư tưởng, nhất là phục vụ quán triệt thực hiện các nghị quyết của Đảng, phục vụ nhiệm vụ chính trị của Quân đội. Những năm gần đây, NXB không ngừng đổi mới, cho ra đời nhiều bộ sách có giá trị, vừa bảo đảm định hướng chính trị vững vàng, vừa nâng cao chất lượng nội dung và hình thức trình bày; không chỉ đáp ứng nhu cầu trong Quân đội mà còn từng bước mở rộng ảnh hưởng ra thị trường sách cả nước. Hoạt động xuất bản hằng năm tăng trưởng ổn định về cả quy mô lẫn chất lượng.

Trong 5 năm gần đây từ 2019 đến tháng 6-2025, NXB QĐND đã xuất bản hơn 4.300 đầu sách, bình quân hơn 800 đầu sách mỗi năm, luôn vượt chỉ tiêu so với kế hoạch đặt ra. Trong đó, nhiều bộ sách có ý nghĩa chính trị quan trọng với toàn quân, toàn dân và có sức lan tỏa, ảnh hưởng tốt như: Bộ sách kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ; bộ sách kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập QĐND Việt Nam, 80 năm Ngày truyền thống Tổng cục Chính trị; bộ sách kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước... cùng nhiều cuốn sách giá trị của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân đội.

Mới đây, có thể kể đến cuốn sách “Người thầy” của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã phát hành gần 28.000 bản, nhận được sự quan tâm của đông đảo độc giả cả nước và được trao tặng nhiều giải thưởng sách. Nhìn lại lịch sử ra đời, xây dựng và trưởng thành của NXB QĐND, có thể nói, chỉ riêng ở lĩnh vực văn học-nghệ thuật, nơi đây đã cho ra đời rất nhiều tác phẩm được trao tặng Giải thưởng Nhà nước, Giải thưởng Hồ Chí Minh, chẳng hạn: “Người mẹ cầm súng”, “Ở xã Trung Nghĩa” của Nguyễn Thi; “Những cánh rừng lá đỏ” của Hồ Phương; “Trường ca biển”, “Đường tới thành phố” của Hữu Thỉnh; “Huế mùa mai đỏ” của Xuân Thiều; “Mặt đường khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm; “Người lữ hành lặng lẽ”, “Vùng trời”, “Ông cố vấn”, “Cao điểm cuối cùng” của Hữu Mai...

Cho đến hôm nay, ghi nhớ và làm theo lời căn dặn của Bác, trên trang 2 mỗi cuốn sách của NXB QĐND đều có dòng chữ “NXB mong bạn đọc góp ý kiến, phê bình”. Đây cũng là dòng chữ được khắc, đặt trang trọng trước tiền sảnh NXB QĐND. Bước vào giai đoạn phát triển mới của đất nước và Quân đội, tinh thần hết mình phụng sự Tổ quốc và nhân dân như lời Bác Hồ căn dặn vẫn luôn được các thế hệ NXB tiếp nối và phát huy.

VŨ HỒNG