Xét về nghĩa đen, “cua trong lỗ” là những con cua còn đang ẩn nấp dưới hang, chưa hề bị bắt ra. Không ai có thể biết chính xác có bao nhiêu con, thậm chí có thể chẳng có con nào. Vì thế, “đếm cua trong lỗ” là hành động tính toán dựa trên tưởng tượng, một việc làm vô nghĩa nhưng lại rất dễ mắc phải trong đời sống thường ngày. Hình ảnh ví von ấy giản dị mà sâu sắc, thể hiện cách tư duy dân gian thấm đẫm tinh thần thực tế, dí dỏm và thông minh.
    |
 |
Câu thành ngữ “Đếm cua trong lỗ” là một hình ảnh dân gian đặc sắc, phản ánh tư duy thực tế và kinh nghiệm sống sâu sắc của người Việt.
|
Từ nghĩa đen, thành ngữ được hiểu theo nghĩa bóng là chỉ những người hay tính toán, hoạch định hoặc chia phần lợi ích dựa trên những điều chưa chắc chắn. Họ mơ mộng về thành quả trước khi hành động, hoặc chủ quan tin rằng mong muốn của mình nhất định sẽ trở thành hiện thực. “Đếm cua trong lỗ” vì thế còn mang ý châm biếm nhẹ nhàng đối với thói tự mãn, thiếu tỉnh táo, coi điều chưa có như đã trong tay.
Trong đời sống hôm nay, không khó để bắt gặp những biểu hiện của “đếm cua trong lỗ”: Có người chưa trúng số đã nghĩ đến chuyện mua nhà, mua xe; người mới nộp hồ sơ đã tính đến phần thưởng; hay học sinh mới bắt đầu ôn thi đã tự tin bàn chuyện đỗ đạt cao. Những suy nghĩ như thế không chỉ khiến con người dễ thất vọng khi kết quả không như mong đợi mà còn làm giảm đi động lực phấn đấu, vì mải mê với viễn cảnh thành công mà quên mất nỗ lực thực tế.
Thành ngữ “Đếm cua trong lỗ” vì thế không chỉ là lời nhắc nhở vui mà còn là bài học sâu sắc về cách sống và làm việc. Trong học tập, công tác hay bất kỳ lĩnh vực nào, con người cần dựa trên cơ sở thực tế, vững chắc từng bước, không nên nóng vội tính toán điều chưa nắm trong tay. Thành quả chỉ có ý nghĩa khi được tạo dựng bằng công sức và thực tế, còn mọi sự chủ quan, mơ tưởng đều chỉ là “đếm cua trong lỗ” mà thôi.
VĂN TUẤN