Phóng viên (PV): Bức tranh “Người đi tìm hình của nước” của ông được đánh giá là một trong những tác phẩm ấn tượng về đề tài Bác Hồ. Điều gì thôi thúc ông thực hiện tác phẩm ý nghĩa này?

Họa sĩ Nguyễn Quốc Thắng: Trước đây, giống như rất nhiều người thích vẽ, yêu hội họa, tôi cũng từng vẽ Bác Hồ, dựa trên những bức ảnh về Bác đã có và những ấn tượng, cảm nhận của bản thân. Người học vẽ mà, chỉ cần có cơ hội, có cảm xúc là vẽ.

Nói về tác phẩm “Người đi tìm hình của nước”, đó là cơ duyên đối với tôi. Dịp kỷ niệm 110 năm Ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, chị Trần Thị Kim Hoa, Giám đốc Bảo tàng Báo chí Việt Nam gợi ý tôi vẽ bức chân dung chàng thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành ở Bến cảng Nhà Rồng. Tôi thấy chủ đề hấp dẫn quá nhưng cũng là một thách thức lớn, bởi đề tài về Bác vốn rất thiêng liêng lại cũng gần gũi với tất cả người dân Việt Nam. Làm sao thể hiện đúng tinh thần, thuyết phục được người xem? Hơn nữa, mọi người thường quen thuộc với hình ảnh Bác giai đoạn sau khi về nước, thời trẻ của Bác không có nhiều tư liệu hình ảnh. Trước khi vẽ, tôi đã tìm kiếm, nghiên cứu nhiều tư liệu để có thể hình dung và phác họa được hình ảnh chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành ngày đó. Trong thời gian thực hiện tác phẩm, mấy anh em ở Bảo tàng cũng thường xuyên gặp gỡ, đến chơi động viên, góp ý cho tôi. Quả thực, sau một thời gian dài quay trở lại với đề tài lãnh tụ, lại được sự khích lệ, động viên, tôi đã có rất nhiều cảm xúc để thực hiện tác phẩm. Khi bức tranh hoàn thành, tôi đưa lên mạng xã hội và nhận được sự quan tâm, chia sẻ cảm xúc, bình luận khen ngợi của bạn bè, cộng đồng. Tôi cũng rất xúc động khi đề tài Bác Hồ luôn được nhiều người yêu thích, trân trọng và nâng niu. Sau đó, tôi đã trao tặng bức tranh cho Bảo tàng Báo chí Việt Nam.

PV: Cảm hứng về đề tài đặc biệt này có thôi thúc ông tiếp tục sáng tác về Bác?

Họa sĩ Nguyễn Quốc Thắng: Năm 2022, khi PGS, TS Nguyễn Thế Kỷ chuẩn bị ra tập 2 của bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, người trình bày cuốn sách liên hệ với tôi để xin phép sử dụng bức tranh “Người đi tìm hình của nước” cho bìa tập sách. Với tựa đề “Lênh đênh bốn biển”, tập sách khắc họa hình tượng thanh niên Nguyễn Tất Thành trong 30 năm kể từ khi rời thương cảng Sài Gòn ngày 5-6-1911, trên tàu Amiral Latouche Tréville, vượt trùng khơi bôn ba năm châu bốn bể tìm đường cứu nước cho đến khi trở về nước vào tháng 1-1941. Tôi đã rất vui vẻ đồng ý khi tác phẩm của mình được yêu thích và mang lại những giá trị mới.

Sau lần làm việc đầu tiên ấy, PGS, TS Nguyễn Thế Kỷ đặt tôi vẽ bìa và toàn bộ minh họa cho 5 tập sách của bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, thể hiện các giai đoạn của cuộc đời Bác Hồ từ thời thơ ấu đến khi về với thế giới người hiền. Mới đây, trong buổi ra mắt bộ tiểu thuyết, 47 bức tranh gồm bìa và minh họa của toàn bộ 5 tập sách cũng được trưng bày. Nhiều người xem đã không khỏi bất ngờ, xúc động và cho rằng đó không đơn thuần là minh họa mà là các tác phẩm hội họa độc lập, có giá trị nghệ thuật cao.

leftcenterrightdel
 Hình ảnh Bác Hồ trong tranh của họa sĩ Nguyễn Quốc Thắng.

PV: Với những bức ảnh tư liệu về Bác Hồ đã rất nổi tiếng, quen thuộc với mọi người thì khi thể hiện dưới hình thức hội họa có phải một thách thức, thưa ông?

Họa sĩ Nguyễn Quốc Thắng: Khi vẽ Bác từ hình ảnh tư liệu đã có, theo tôi, đầu tiên người vẽ phải trung thực với tư liệu, không thể vẽ sai đi hoặc sáng tác thêm chi tiết, nhưng lại phải có cảm xúc riêng và khiến tác phẩm gây xúc động cho người xem bằng cách của hội họa. Không đơn thuần chỉ là vẽ lại Bác giống bức ảnh có sẵn, ngay cả việc đó cũng đã có nhiều họa sĩ thực hiện, vì thế, để tác phẩm có cảm xúc riêng thì họa sĩ vẫn phải tư duy, sáng tạo theo cách riêng của mình.

Tuy nhiên, không phải hoàn cảnh nào cũng có đầy đủ tư liệu hình ảnh về Bác. Vì thế, trong những bức tranh đề tài Bác Hồ tôi đã vẽ, có nhiều bức là sáng tác mới. Ví dụ cảnh Bác tắm cho các cháu nhỏ ở Pác Bó, hoặc cảnh Bác bị quân Tưởng Giới Thạch giải đi vào sáng sớm trong giai đoạn bị giam ở Trung Quốc... được vẽ dựa trên những hình dung của tôi thông qua tư liệu lịch sử về Bác và câu chuyện tác giả viết trong sách. Trong số đó, cũng có bức vẽ xong tôi thấy không ưng ý và phải sửa nhiều lần, thậm chí bỏ đi.

PV: Thưa ông, sáng tác về lãnh tụ, đặc biệt là Bác Hồ vốn là đề tài thiêng liêng, hấp dẫn văn nghệ sĩ nhưng cũng dễ tạo nên tranh luận, ý kiến trái chiều nếu không làm tốt. Điều đó có khiến ông áp lực?

Họa sĩ Nguyễn Quốc Thắng: Có người bạn nói với tôi rằng phải rất thận trọng, không được sáng tạo thêm gì về Bác. Nhưng trong sáng tạo nghệ thuật, tôi cũng rất sợ đi vào lối mòn. “Người đi tìm hình của nước”-bức tranh đầu tiên mà tôi dành tâm huyết vẽ Bác-là hình ảnh về Bác hoàn toàn mới, chưa từng thấy trong các giai đoạn cuộc đời của Người. Rất may mắn là tác phẩm đầu đã thành công, được mọi người ghi nhận. Thú thực là những tác phẩm sau không phải không có áp lực, nhưng tôi cũng có sự tự tin nhất định. Tôi vốn thường vẽ tranh phong cảnh, nhưng cũng nghiên cứu khá kỹ về chân dung. Như đã chia sẻ, tôi tìm đọc tư liệu về Bác, nghiên cứu kỹ những hình ảnh đã có của Bác. Tôi thậm chí còn có một bức tượng rất đẹp của Bác để nghiền ngẫm các góc cạnh. Làm sao cảm nhận được thần thái của Bác và đặt được vào cơ thể với những hành động, không gian khác nhau. Nghiên cứu vẽ nhiều nên có thể nói là tôi thuộc từng nét vẽ Bác. Tôi hiểu, Bác Hồ là đề tài không thể tự do bay nhảy, tung tẩy thể hiện như vẽ các loại tranh khác. Nhưng văn học-nghệ thuật vốn có cách riêng, mà muốn thành công thì tác giả buộc phải dụng công đầu tư, dành tâm huyết cho tác phẩm.

leftcenterrightdel
Họa sĩ Nguyễn Quốc Thắng. 

PV: Ông cảm nhận thế nào về văn học-nghệ thuật với đề tài Bác Hồ trong giai đoạn hiện nay?

Họa sĩ Nguyễn Quốc Thắng: Phải khẳng định rằng, Bác Hồ kính yêu của chúng ta vẫn luôn là đề tài thiêng liêng và bất tận trong văn học-nghệ thuật. Cuộc đời, sự nghiệp và tấm gương đạo đức của Người gợi nên bao xúc cảm và không ngừng thôi thúc văn nghệ sĩ. Nền văn học-nghệ thuật cách mạng Việt Nam đã có rất nhiều tác phẩm xuất sắc về Bác, ở các loại hình khác nhau. Ở một khía cạnh khác, đó cũng là một thách thức, áp lực khiến nhiều tác giả không dám mạnh dạn đi vào đề tài này.

Hơn thế, từ các bức họa về Bác tôi đã vẽ, tôi nhận thấy rằng, Bác Hồ và tác phẩm về Người vẫn luôn được công chúng các lứa tuổi quan tâm đón nhận, trân trọng. Để thấy rằng, Bác Hồ là đề tài thiêng liêng và vẫn có sức hấp dẫn, lay động lòng người dù thời gian có đi qua bao lâu chăng nữa.

Với riêng tôi, tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu về Bác và nếu có cơ hội, tôi vẫn sẽ khai thác, thể hiện hình ảnh Bác Hồ kính yêu với những không gian, câu chuyện khác nhau, hy vọng sẽ góp phần làm phong phú thêm tác phẩm văn học-nghệ thuật về Bác và đáp ứng nhu cầu của công chúng về một đề tài thiêng liêng.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

DƯƠNG THU (thực hiện)