Một trong những món ăn sáng dường như chỉ xuất hiện khi trời trở lạnh, đó là bánh chưng rán. Trước kia, những gánh hàng bánh chưng rán có thể coi là một hình ảnh đặc trưng của đất Hà thành. Một bếp than tổ ong liu riu, ở trên là cái mâm nhôm đen sém. Những cái bánh chưng xinh xinh xếp dàn một lớp nhưng vẫn để một góc cho miếng mỡ lợn dần dần tan chảy. Trời lạnh, ngồi bên bếp than, chiếc bánh sém giòn hai mặt bốc hơi nghi ngút, rưới thêm một chút xì dầu, dưa góp... mọi giác quan ấm áp trở lại. Bánh chưng rán có vị béo và dẻo thơm mà không bị ngấy, trở thành món quà sáng theo suốt những năm tháng học trò. Ngày nay, bếp than tổ ong đã bị “thất sủng”, người bán dùng bếp dầu, chảo nhỏ và dầu thực vật. Hương, vị ít nhiều khác xưa nhưng vẫn là một món ăn đáng thưởng thức.

Ngày lạnh, những món ăn vặt bữa xế chiều ở Hà Nội nhiều đến kỳ lạ. Ấy là: Bánh đúc nóng, quẩy nóng, ngô nướng, cháo sườn, bánh trôi tàu... Bánh đúc nóng khác hoàn toàn bánh đúc truyền thống. Luôn đun trong nồi sôi lục bục, bánh đúc nóng dẻo, sền sệt. Một nồi bánh đúc đạt tiêu chuẩn thơm mùi gạo, không vón cục hay bén nồi. Nhân bánh làm từ thịt và mộc nhĩ băm. Khi có khách, người bán múc bánh vào bát, thêm nhân, chan nước dùng nóng ninh từ xương và hành phi, rau thơm. Xì xụp giữa tiết trời lạnh, cái bụng trống trải phút chốc ấm áp lạ thường.

leftcenterrightdel
Bánh đúc nóng ấm áp ngày gió lạnh.

Người Hà Nội ăn cháo sườn cả vào buổi sáng, nhưng có lẽ, món này hợp hơn lúc chiều lạnh. Bởi đây chỉ là món ăn nhẹ, lại nóng ấm, giúp thực khách tạm “chống đói” trước khi về với bữa tối quây quần. Cháo sườn được nấu bằng bột gạo với nước dùng ninh sườn tới khi sánh mịn. Khi cháo đã mềm, thêm thịt sườn xé nhỏ vào và đảo đều. Cháo sườn thường ăn kèm với quẩy, ruốc, hành phi, một chút hạt tiêu hoặc ớt bột. Từng thìa cháo tan trong miệng, ngọt vị xương và thơm mùi gạo. 

Mỗi khi trời lạnh, các món chè nóng lại lên ngôi. Ấy là chè sắn, chè đỗ đen, chè bà cốt... Trong số đó, chè sắn thường là loại được yêu thích nhất. Sắn tươi sau khi gọt vỏ, được ngâm nước để thải bớt nhựa rồi rửa sạch và luộc, thêm muối đến khi chín thì vớt ra, thái thành từng miếng vừa ăn, rồi nấu cùng nước đường nâu sánh nhẹ. Khi múc ra bát, người bán rưới nước gừng thơm nồng, đôi khi thêm chút cốt dừa để vị béo dịu. Ăn khi còn nóng, khúc sắn mềm tơi, ngọt nhẹ, cay ấm nơi cổ họng khiến cơ thể ấm lên rõ rệt. 

Cũng gần giống các món chè là món bánh trôi tàu. Món ăn được làm từ bột gạo nếp, nhân gồm: Vừng đen, đậu xanh, dừa bào, phối với nước gừng sánh vàng. Bánh trôi tàu mang vị ngọt thanh, cay ấm, dễ ăn và ít ngấy. 

Thế giới quà vặt Hà Nội phong phú vô cùng. Đó còn là món quẩy nóng chấm với nước mắm chua ngọt, ăn kèm dưa góp đu đủ, cà rốt. Là ngô, khoai nướng thơm lừng, ngon ngọt. Hay chuối nếp nướng mùi thơm quyến rũ với nước cốt dừa béo ngậy. Và chắc chắn không ai có thể quên bát ốc luộc nghi ngút khói, thơm mùi gừng sả vẫn luôn gắn liền với mùa lạnh Hà Nội như một thói quen ẩm thực lâu đời.

Hà Nội có vô vàn món ăn thường xuất hiện khi chuyển mùa. Bởi có lẽ, trời lạnh khiến cái dạ dày nhanh trống rỗng hơn. Và còn nữa, những món ăn ngày lạnh đều ấm áp bên ngọn lửa bập bùng.

Bài và ảnh: HOÀNG OANH