Từ đầu thập niên 2000 đến nay, báo tích cực, chủ động tiếp cận và ứng dụng các tiến bộ công nghệ trong lĩnh vực thông tin-truyền thông để không ngừng phát huy và nâng cao vị trí, vai trò của tờ báo chính trị-quân sự hàng đầu, giữ vai trò chủ lực trong tuyên truyền hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Ngày 3-4-2019, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Quyết định số 362/QĐ-TTg phê duyệt “Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025”, trong đó Báo QĐND được xác định là một trong 6 cơ quan báo chí của cả nước thực hiện mô hình cơ quan truyền thông chủ lực, đa phương tiện, cùng với Báo Nhân Dân, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam và Báo Công an nhân dân. Đây là sự ghi nhận, khẳng định và đánh giá cao vị thế của Báo QĐND trong hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam, đồng thời cũng là vinh dự và trách nhiệm cao của những người làm báo Báo QĐND, ghi dấu mốc quan trọng trong lịch sử phát triển của Báo.
Phát triển Báo QĐND theo mô hình đa phương tiện, đa nền tảng, đa ngôn ngữ và đa dịch vụ là một hướng đi tất yếu trong kỷ nguyên truyền thông số. Đây là cơ hội để Báo không ngừng mở rộng phạm vi ảnh hưởng của một tờ báo chính trị-quân sự hàng đầu của đất nước, phát huy hiệu quả thông tin, tuyên truyền có tính định hướng cao trong các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Tuy nhiên, đây cũng là thách thức đối với những nhà báo-chiến sĩ trong thời kỳ chuyển đổi số báo chí.
Chuyển đổi số nói chung và chuyển đổi số báo chí nói riêng đã mở ra cơ hội lớn để phát huy vai trò và mở rộng tầm ảnh hưởng của Báo QĐND trong xã hội. Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng thường xuyên quan tâm đầu tư nâng cấp, đổi mới cơ sở vật chất, trang bị, phương tiện làm việc của Báo QĐND theo hướng hiện đại, đồng bộ, đi trước đón đầu công nghệ mới, đáp ứng yêu cầu làm báo đa phương tiện và thích ứng với sự phát triển, xu hướng hội tụ của báo chí, truyền thông hiện đại.
Báo QĐND đã sử dụng có hiệu quả các thiết bị, phương tiện, trang bị được đầu tư đó để từng bước hiện đại hóa quy trình, công nghệ làm báo, đổi mới nội dung, phương thức đưa thông tin đến bạn đọc; nâng cao chất lượng các ấn phẩm báo chí in và chú trọng phát triển các sản phẩm báo chí đa phương tiện, mạnh dạn tiếp cận và đưa thông tin chính thống lên mạng xã hội để tham gia dẫn dắt, định hướng dư luận, phản bác các thông tin sai trái, lệch lạc...
    |
 |
Thủ tướng Phan Văn Khải bấm nút khai trương trang Thông tin điện tử Báo Quân đội nhân dân (nay là Báo Quân đội nhân dân Điện tử), ngày 20-12-2002. Ảnh: VŨ ĐẠT
|
Trong quá trình triển khai Đề án xây dựng Báo QĐND theo mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện, Báo vẫn xác định sản phẩm báo in truyền thống giữ vai trò chủ lực. Các ấn phẩm báo in: QĐND hằng ngày, QĐND Cuối tuần và Nguyệt san Sự kiện và Nhân chứng không ngừng đổi mới nội dung và hình thức, theo hướng tăng các bài phân tích chuyên sâu, bình luận, diễn giải các vấn đề phức tạp, nhạy cảm, có tính định hướng dư luận để đáp ứng nhu cầu của bạn đọc. Ngoài kênh phát hành truyền thống, các ấn phẩm báo in được phổ biến rộng rãi trên Báo QĐND Điện tử ở dạng PDF để tạo điều kiện cho bạn đọc trong và ngoài nước dễ dàng tiếp cận.
Phát triển báo chí đa phương tiện, đa nền tảng đặt những người làm báo Báo QĐND vào một cuộc cạnh tranh quyết liệt với các cơ quan báo chí khác và mạng xã hội trong việc tạo ra những sản phẩm báo chí hấp dẫn cho độc giả, khán giả. Nhiều năm nay, Báo QĐND đã nghiên cứu, từng bước đổi mới về tổ chức tòa soạn phù hợp với chủ trương xây dựng Báo thành cơ quan truyền thông đa phương tiện, xây dựng tòa soạn theo mô hình tòa soạn-công nghệ, chú trọng nâng cao năng lực công nghệ của cán bộ, phóng viên và nhân viên kỹ thuật để hỗ trợ cho các hoạt động sản xuất báo chí. Các sản phẩm báo chí phát hành trên internet như báo điện tử, ứng dụng di động, mạng xã hội, podcast, audio-video trực tuyến... và các hình thức khác được chú trọng phát triển để tiếp cận, lan tỏa thông tin tới độc giả ở nhiều lứa tuổi, nhiều đối tượng, tăng tính tương tác, thu hút sự tham gia của người đọc trong và ngoài nước...
Tuy nhiên, một tòa soạn đa phương tiện không đơn thuần là có đủ các loại hình báo chí mà người lãnh đạo phải quản lý hệ sinh thái đa phương tiện một cách khoa học. Hiện nay vẫn đang tồn tại độc lập hai quy trình sản xuất báo giấy và sản xuất báo điện tử cùng các sản phẩm báo chí đa phương tiện. Về lâu dài, các phòng, ban của tòa soạn cần được tổ chức như một cơ quan sản xuất và phân phối nội dung đa nền tảng, đa phương tiện. Việc tổ chức lại các phòng, ban từ mô hình sản xuất báo in là chủ yếu sang mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện cần có sự thay đổi phù hợp, đáp ứng được mục tiêu phục vụ độc giả ở bất cứ nơi đâu, vào bất cứ lúc nào. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu áp dụng mô hình kinh doanh truyền thông đa nền tảng để mở rộng ảnh hưởng.
Một điều kiện quan trọng để đáp ứng quy trình thống nhất trong tổ chức, chỉ đạo, điều hành, sản xuất các sản phẩm báo chí in và đa phương tiện là phải có lực lượng công nghệ đủ mạnh (về số lượng và chất lượng) để vận hành hệ thống, hỗ trợ sản xuất các sản phẩm báo chí công nghệ. Cần tuyển dụng nhân lực công nghệ giỏi giúp đào tạo các nhà báo nắm được những kỹ năng công nghệ cơ bản, thậm chí đủ khả năng lập trình, xử lý dữ liệu và sản xuất báo chí dữ liệu (data journalism). Nhân viên công nghệ thông tin (IT) cũng là những người tạo ra sản phẩm báo chí. Ngoài lực lượng chuyên gia công nghệ, Báo QĐND cần bồi dưỡng, nâng cao trình độ công nghệ của đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhất là về lý thuyết và thực hành sản xuất các loại hình báo chí đa phương tiện, đa nền tảng để mỗi cán bộ, phóng viên, biên tập viên có thể chủ động mở rộng sự sáng tạo sang các thể loại khác nhau, cho các nền tảng khác nhau.
Việc đào tạo, đào tạo lại đội ngũ nhà báo, kỹ thuật viên có đủ kiến thức, trình độ và kỹ năng tìm hiểu nhu cầu, sở thích, tâm lý của độc giả cần được quan tâm hơn vì việc tổ chức nghiên cứu, thu thập dữ liệu độc giả là rất quan trọng để có thể kịp thời đưa các sản phẩm báo chí đến với độc giả trên các kênh truyền thống và mạng xã hội.
Quy trình tổ chức sản xuất các sản phẩm thông tin cũng cần đổi mới theo phương thức tích hợp, tổ chức nội dung thống nhất nhưng cách thức thể hiện linh hoạt và phù hợp với từng nền tảng, từng nhóm đối tượng.
Bộ máy điều hành và chỉ đạo công việc làm báo hằng ngày của Báo QĐND không chỉ tập trung vào sản phẩm báo in mà cần điều phối luồng thông tin 24/7, phân luồng tin tức lên các nền tảng khác nhau và chỉ đạo sự hợp tác giữa các đơn vị một cách chặt chẽ, khoa học, nhịp nhàng để tạo ra những sản phẩm thông tin không trùng lắp, phù hợp với từng nền tảng, có sự hỗ trợ lẫn nhau (độc giả đọc tin trên báo điện tử trước và sẽ tìm kiếm bài phân tích chuyên sâu trên báo in sáng hôm sau, hoặc đang đọc dở trên máy tính thì có thể đọc tiếp trên điện thoại...).
Việc phát triển xây dựng cơ quan báo chí đa phương tiện luôn đòi hỏi đầu tư mạnh về công nghệ hiện đại và xây dựng đội ngũ nhân sự công nghệ giỏi. Báo QĐND cần tập trung xây dựng một hệ thống công nghệ đồng bộ cho toàn tòa soạn, giúp điều hành mọi quy trình sản xuất các bản tin, các ấn phẩm cũng như hoạt động của từng phòng, ban biên tập, cơ quan thường trú. Hệ thống này phải kết nối liên thông quy trình sản xuất báo in với báo điện tử và đa phương tiện, quản lý các hệ thống cơ sở dữ liệu nội dung và người dùng cũng như hệ thống quản lý, phân phối quảng cáo...
Để chuyển đổi số nhanh và hiệu quả cần tăng cường đầu tư cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển, phát huy đổi mới sáng tạo trong mọi phòng, ban và khuyến khích cán bộ lãnh đạo, quản lý có tư duy sản phẩm báo chí sáng tạo. Báo cần lập bộ phận nghiên cứu-phát triển mạnh, quy tụ nhiều tài năng về báo chí và công nghệ để nghiên cứu về xu hướng phát triển của báo chí và công nghệ truyền thông hiện đại, đồng thời tạo ra những sản phẩm báo chí mang tầm dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang được sử dụng rất nhiều trong hoạt động báo chí, từ việc phát hiện tin nóng, thẩm định thông tin, tương tác với độc giả, kiểm duyệt bình luận (comment), sản xuất video, cho đến viết tin bài tự động. Cần đầu tư vào công nghệ viết báo tự động để có thể sản xuất được lượng thông tin lớn hơn và cá nhân hóa các thông tin theo nhu cầu của độc giả, giảm bớt sức lao động cho phóng viên, biên tập viên và giúp họ có thời gian tập trung vào những chủ đề lớn. Dịch thuật tự động chất lượng cao cũng là công nghệ mà Báo cần hướng tới để tăng cường hiệu quả thông tin đối ngoại mà không cần nhiều nhân lực.
Triển khai Đề án xây dựng Báo QĐND từ một cơ quan báo in truyền thống thành cơ quan truyền thông đa phương tiện giữ vai trò chủ lực, định hướng dư luận xã hội là quá trình chuyển đổi mạnh mẽ về nhận thức và cách thức làm báo trong thời đại công nghệ số, đặt ra nhiều vấn đề mới, khó và phức tạp. Sự chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và Tổng cục Chính trị giữ vai trò quyết định thành công của đề án. Với truyền thống và kinh nghiệm tích lũy trong 75 năm qua, tập thể cán bộ, phóng viên, biên tập viên, công nhân viên, chiến sĩ Báo QĐND tràn đầy quyết tâm và nhiệt huyết, chung sức, chung lòng vượt qua khó khăn, thách thức, đưa tờ báo vào kỷ nguyên phát triển mới, thực hiện tốt những mục tiêu, nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân đã giao phó.
Trung tướng LÊ PHÚC NGUYÊN, nguyên Tổng biên tập Báo Quân đội nhân dân