Văn nghệ sĩ - nguồn lực sáng tạo
Thủ đô Hà Nội là nơi hội tụ đông đảo văn nghệ sĩ đầu ngành của đất nước. Bởi thế, đây chính là chiếc nôi của sáng tạo nghệ thuật và kết tinh, lan tỏa văn hóa Việt Nam. Đội ngũ văn nghệ sĩ chính là những người “kiến tạo nên bản đồ tinh thần của Thủ đô”.
Thạc sĩ Phạm Minh Quân, giảng viên Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: “Chính những nghệ sĩ của Hà Nội đã tạo nên địa tầng văn hóa đặc thù, vừa cổ điển, vừa hiện đại, vừa thâm trầm, vừa tươi mới, làm nên bản sắc riêng không thể trộn lẫn của Thủ đô. Vai trò của các nghệ sĩ càng quan trọng hơn khi đặt trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển dịch sang nền kinh tế dựa trên tri thức và sáng tạo, mà ở đó CNVH đã trở thành một hướng đi chiến lược của nhiều quốc gia”...
Hà Nội đang sở hữu đội ngũ văn nghệ sĩ đông đảo, hoạt động trên nhiều lĩnh vực. Với tài năng, tâm huyết, các văn nghệ sĩ góp phần tạo nên diện mạo văn học-nghệ thuật (VHNT) của Hà Nội bằng nhiều tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao. Họ vừa là tác giả của sản phẩm nghệ thuật lại vừa là người kiến tạo môi trường sáng tạo.
Nhìn lại những chuyển động của VHNT Hà Nội thời gian qua, có thể thấy đội ngũ văn nghệ sĩ có những đóng góp quan trọng cho sự phát triển CNVH Thủ đô. Trong âm nhạc, rất nhiều chương trình như: Vietnam Airlines Classic-Hanoi Concert, sân khấu truyền hình Hà Nội hay Hà Nội Concert... không chỉ quảng bá hình ảnh Thủ đô mà còn tạo nền tảng cho thị trường biểu diễn chuyên nghiệp. Giới nhiếp ảnh góp phần khắc họa chân dung con người hiện đại, phản ánh vẻ đẹp và nhịp sống đô thị qua những cuộc triển lãm, cuộc thi có tầm quốc tế.
Điện ảnh Thủ đô ghi dấu bằng các hoạt động như: Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF), Liên hoan phim ngắn Hà Nội, các buổi chiếu và tọa đàm chuyên đề về phim, qua đó khuyến khích sáng tạo, quảng bá tác phẩm và hình ảnh Hà Nội trong không gian văn hóa đương đại. Các nghệ sĩ múa thì tiên phong kết hợp chất liệu dân gian với công nghệ trình diễn hiện đại, tạo nên những tác phẩm giàu bản sắc, đưa di sản múa truyền thống đến gần hơn với công chúng đương đại... Nghệ thuật ẩm thực và nghề thủ công truyền thống cũng đang từng bước khẳng định vị thế trong CNVH Thủ đô, khi nhiều sản phẩm mang dấu ấn Hà Nội được sáng tạo, quảng bá và kết nối với du lịch, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt.
Từ sáng tác đến biểu diễn, văn nghệ sĩ Thủ đô đang chứng minh vai trò nòng cốt trong phát triển CNVH, biến sáng tạo nghệ thuật thành sức mạnh nội sinh, làm giàu thêm diện mạo và bản sắc của Hà Nội hôm nay.
Tuy vậy, việc phát huy trí tuệ, tâm huyết của các văn nghệ sĩ Thủ đô trong phát triển CNVH vẫn chưa được như kỳ vọng. Không ít nghệ sĩ tài năng vẫn thiếu điều kiện sáng tạo thuận lợi, chưa được hỗ trợ đầy đủ về cơ chế, chính sách để biến ý tưởng nghệ thuật thành sản phẩm có giá trị kinh tế và sức lan tỏa xã hội. Hệ thống không gian sáng tạo, hạ tầng nghệ thuật và các thiết chế văn hóa còn phân tán, chưa hình thành được mạng lưới kết nối hiệu quả giữa nghệ sĩ, công chúng và thị trường khiến hoạt động sáng tạo và phổ biến tác phẩm chưa thực sự sôi động.
Theo TS Trần Thị Minh Thu (Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam) nhận định, Hà Nội hiện nay tuy có đội ngũ văn nghệ sĩ đông đảo nhưng nhân tài và nguồn nhân lực chất lượng cao đủ khả năng đáp ứng yêu cầu phát triển CNVH vốn đòi hỏi khắt khe về tính sáng tạo và óc kinh doanh thì lại vừa thiếu, vừa yếu. Nhiều nghệ sĩ tuy có chuyên môn tốt nhưng chưa am hiểu sâu về cách thức sáng tạo các sản phẩm VHNT phù hợp với quy luật thị trường, trong khi lực lượng này đang có xu hướng già hóa, đặc biệt ở các loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống.
Không chỉ vậy, phần lớn văn nghệ sĩ còn thiếu các kỹ năng như: Quản trị nghệ thuật, kinh doanh, ứng dụng công nghệ và tiếp thị sản phẩm văn hóa trong bối cảnh hội nhập. Nguồn nhân lực ở các khâu biên kịch, biên đạo, thiết kế âm thanh, ánh sáng, quảng bá và phân phối sản phẩm còn thiếu hụt, khiến nhiều tác phẩm thiếu hấp dẫn, sức cạnh tranh không cao, khó bán được trên thị trường, ít được công chúng biết đến hoặc sẵn sàng bỏ kinh phí để thưởng thức...
    |
 |
| Công chúng tham quan Triển lãm Mỹ thuật Thủ đô 2025. Ảnh: ĐẶNG THỦY |
Xây dựng hệ sinh thái sáng tạo cho văn nghệ sĩ
Để CNVH Thủ đô phát triển bền vững, điều quan trọng là phải nuôi dưỡng và phát huy nguồn lực sáng tạo từ chính đội ngũ văn nghệ sĩ trên địa bàn. Khi được tạo điều kiện, được bồi dưỡng kỹ năng toàn diện và khuyến khích dấn thân sáng tạo, họ sẽ trở thành những tác nhân văn hóa thực sự, góp phần làm nên sức mạnh mềm và thương hiệu văn hóa của Hà Nội trong kỷ nguyên phát triển mới.
Để trở thành trung tâm CNVH của cả nước và khu vực, Hà Nội cần đổi mới tư duy sáng tạo, xây dựng hệ sinh thái văn hóa năng động, nơi người nghệ sĩ có thể phát huy tối đa năng lực sáng tạo trong thời đại số.
Theo nhạc sĩ Trần Lệ Chiến, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp VHNT TP Hà Nội thì thành phố cần có chiến lược dài hơi để phát triển công nghiệp âm nhạc như một ngành mũi nhọn. Bởi âm nhạc vừa mang giá trị nghệ thuật, vừa có khả năng thương mại hóa cao. Cần định vị thương hiệu âm nhạc Hà Nội gắn với danh hiệu Thành phố sáng tạo của UNESCO, hình thành hệ sinh thái âm nhạc kết hợp giữa truyền thống và hiện đại.
Ở lĩnh vực điện ảnh, Thạc sĩ Hoàng Dạ Vũ, giảng viên Trường Đại học Sân khấu-Điện ảnh Hà Nội khẳng định: Hà Nội có tiềm năng lớn nhưng chưa khai thác hiệu quả. Thạc sĩ Hoàng Dạ Vũ đề xuất xây dựng mô hình “Thành phố thân thiện với điện ảnh”, thu hút các đoàn làm phim trong và ngoài nước, đồng thời thúc đẩy hợp tác công tư, huy động nguồn lực xã hội đầu tư hạ tầng, công nghệ và đào tạo nhân lực. Khi có chính sách cởi mở, điện ảnh sẽ trở thành ngành công nghiệp sáng tạo mang lại doanh thu, việc làm và sức lan tỏa quốc tế.
Nhìn tổng thể, chính những tồn tại về cơ chế, hạ tầng và nhân lực đang là “nút thắt” khiến CNVH Hà Nội chưa phát huy hết tiềm năng. Việc tháo gỡ những rào cản ấy không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý, mà còn cần sự chung tay của giới chuyên môn và cộng đồng sáng tạo-những người trực tiếp nuôi dưỡng sức sống văn hóa của Thủ đô.
|
 |
| Cầu vượt đi bộ Trần Nhật Duật (Hoàn Kiếm, Hà Nội) trở thành không gian nghệ thuật độc đáo nhờ sự sáng tạo của các họa sĩ. Ảnh: ĐẶNG THỦY |
Theo NSND Trần Quốc Chiêm, Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT TP Hà Nội, cần đẩy mạnh số hóa, tạo các nền tảng truyền thông-xuất bản giúp các nghệ sĩ đưa sản phẩm tới công chúng dễ dàng hơn; tạo cơ chế, không gian sáng tạo cho nghệ sĩ; tạo hành lang pháp lý, đào tạo nguồn nhân lực để phát triển VHNT... Bên cạnh đó, cần xây dựng các quỹ sáng tạo, vườn ươm tài năng và các trung tâm ứng dụng công nghệ cao; tăng cường xuất khẩu tác phẩm VHNT Thủ đô ra thế giới thông qua dịch thuật, triển lãm, giao lưu...
Trong bối cảnh hiện nay, Hà Nội cần tiếp tục quan tâm, đầu tư, tạo điều kiện để giới văn nghệ sĩ phát huy tài năng, khơi dậy tiềm năng sáng tạo, góp phần hình thành nhiều tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao. Về phía các văn nghệ sĩ-chủ thể sáng tạo cũng cần chủ động đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về CNVH; không ngừng phát huy tài năng, nâng cao về chất lượng chuyên môn, ý thức sâu sắc hơn về trách nhiệm của mình. Vấn đề cốt yếu với các văn nghệ sĩ là phải dám vượt lên chính mình, tích cực trau dồi chuyên môn, dám đổi mới và tinh thần dấn thân vào các lĩnh vực mới để cống hiến những tác phẩm chất lượng cao cho công chúng.
ĐẶNG THỦY